Viêm gân bánh chè, hay còn gọi là “gối của người nhảy”, là một tình trạng phổ biến ở những người thường xuyên vận động mạnh như vận động viên, người tập thể thao hoặc lao động chân tay. Nếu không được điều trị kịp thời, bệnh có thể tiến triển mạn tính và ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng vận động hàng ngày.
Viêm gân bánh chè là gì?
Viêm gân bánh chè (patellar tendonitis) là tình trạng viêm hoặc tổn thương ở gân nối giữa xương bánh chè và xương chày. Gân này đóng vai trò quan trọng trong việc giúp duỗi thẳng chân, hỗ trợ các hoạt động như đứng dậy, đi bộ, nhảy hoặc leo cầu thang.
Khác với các bệnh lý đau khớp gối thông thường, viêm gân bánh chè chủ yếu liên quan đến hoạt động và lực căng lặp đi lặp lại. Đây là lý do bệnh còn được gọi là “Jumper’s knee” – ám chỉ tình trạng thường gặp ở người chơi bóng rổ, bóng chuyền, điền kinh, hoặc các môn thể thao đòi hỏi nhảy và thay đổi tốc độ đột ngột.
Nguyên nhân gây viêm gân bánh chè
Nguyên nhân phổ biến nhất là do quá tải cơ học lên vùng gân. Khi gối phải chịu lực lặp đi lặp lại như nhảy, chạy hoặc va chạm mạnh mà không có đủ thời gian phục hồi, các sợi gân có thể bị vi rách, dẫn đến viêm.
Ngoài ra, vận động không đúng kỹ thuật, khởi động không đầy đủ hoặc đột ngột thay đổi cường độ vận động cũng là yếu tố thúc đẩy tổn thương vùng gân này.
Các yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh
Một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ bị viêm gân bánh chè bao gồm:
Thừa cân, béo phì: Gây áp lực liên tục lên khớp gối và gân bánh chè.
Tuổi tác: Gân có xu hướng kém đàn hồi và dễ tổn thương ở người trung niên trở lên.
Bệnh lý xương khớp mạn tính: Gout, viêm khớp dạng thấp, lupus ban đỏ có thể ảnh hưởng đến cấu trúc và sức bền của gân.
Giải phẫu bất thường: Chân lệch trục hoặc xương bánh chè cao bất thường làm tăng áp lực lên vùng gân.
Tăng cường độ vận động đột ngột: Khi gân chưa kịp thích nghi, tổn thương dễ xảy ra.
Triệu chứng thường gặp
Biểu hiện đặc trưng của viêm gân bánh chè là:
Đau ở trước gối, đặc biệt khi gấp hoặc duỗi gối như khi leo cầu thang, ngồi xổm.
Cơn đau có thể âm ỉ lúc đầu, sau đó tăng dần khi gân bị tổn thương nhiều hơn.
Tê cứng, hạn chế cử động khớp gối, nhất là sau khi ngồi lâu.
Có thể sưng hoặc cảm giác nóng ở vùng gối bị viêm.
Bệnh có thể tiến triển theo hai hướng: tự hồi phục nếu được nghỉ ngơi hợp lý hoặc trở thành mãn tính nếu tiếp tục vận động quá mức.
Khi nào nên gặp bác sĩ?
Bạn nên đến khám chuyên khoa khi:
Đau gối kéo dài trên 1–2 ngày mà không thuyên giảm.
Xuất hiện sưng tấy, phù nề hoặc hạn chế cử động nghiêm trọng.
Cơn đau ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày.
Việc thăm khám sớm giúp chẩn đoán chính xác và có phác đồ điều trị phù hợp, tránh biến chứng nặng.
Chẩn đoán viêm gân bánh chè
Bác sĩ sẽ thăm khám lâm sàng kết hợp các xét nghiệm hình ảnh để xác định tình trạng:
Siêu âm gối: Xác định mức độ tổn thương ở gân và mô mềm.
Chụp X-quang: Loại trừ tổn thương xương như thoái hóa hoặc nứt xương.
CT scan hoặc MRI: Đánh giá chi tiết tổn thương gân và xác định viêm ở mô mềm sâu.
Biến chứng có thể gặp nếu không điều trị kịp thời
Nếu chủ quan hoặc điều trị sai cách, viêm gân bánh chè có thể gây ra các biến chứng như:
Đứt gân bánh chè: Mất hoàn toàn chức năng vận động của chân.
Suy yếu cơ đùi, cơ chân: Khó đứng lên, ngồi xuống hoặc đi lại.
Đau mạn tính: Gây cản trở hoạt động thể thao và sinh hoạt.
Ảnh hưởng đến sự nghiệp vận động viên chuyên nghiệp.
Các phương pháp điều trị viêm gân bánh chè
1. Nghỉ ngơi và giảm tải gối
Ngưng hoặc giảm tạm thời các hoạt động thể thao khiến gối đau, nhưng vẫn duy trì vận động nhẹ nhàng để tránh cứng khớp.
2. Luyện tập, chườm lạnh và giãn cơ
Tập tăng sức mạnh cơ tứ đầu đùi, cơ cẳng chân.
Chườm lạnh 10–20 phút sau khi tập hoặc khi có cơn đau.
Thực hiện các bài giãn cơ hông, gân kheo, bắp chân để giảm co thắt cơ.
3. Điều chỉnh hoạt động thể chất
Thay thế các môn thể thao va chạm (bóng đá, nhảy cao…) bằng bơi lội, đạp xe hoặc đi bộ nhẹ.
4. Dùng thuốc giảm đau – chống viêm
Sử dụng thuốc NSAID như ibuprofen, naproxen… theo chỉ định bác sĩ. Không nên tự ý dùng lâu dài vì có thể gây tác dụng phụ.
5. Thiết bị hỗ trợ
Nẹp gối, băng đeo gân bánh chè giúp giảm tải lực tác động vào gân.
Giày thể thao có đệm phù hợp.
Nạng nếu cần thiết trong giai đoạn đầu.
6. Vật lý trị liệu – phục hồi chức năng
Sử dụng sóng ngắn, siêu âm, laser, kéo giãn cơ.
Kết hợp trị liệu thần kinh cột sống và bài tập phục hồi cá nhân hóa.
Các thiết bị hiện đại như PRP, tia laser công suất cao, sóng xung kích có thể được chỉ định trong giai đoạn nặng.
7. Các phương pháp can thiệp
Tiêm corticosteroid: Giảm đau nhanh nhưng cần thận trọng vì có thể làm yếu gân nếu lạm dụng.
Tiêm PRP: Kích thích tái tạo mô tổn thương.
Phẫu thuật: Chỉ áp dụng khi gân bị đứt hoặc điều trị nội khoa thất bại.
Cách phòng ngừa và hạn chế tái phát
Không tập luyện khi có dấu hiệu đau.
Luôn khởi động kỹ và giãn cơ trước khi vận động.
Chọn bài tập phù hợp với thể trạng và tăng dần cường độ.
Mang giày thể thao đúng kỹ thuật.
Tăng cường các bài tập tăng sức mạnh cơ tứ đầu đùi.
Tập yoga để cải thiện linh hoạt và giảm áp lực lên gối.
Nghỉ ngơi đầy đủ sau mỗi buổi tập nặng.
Kết luận
Viêm gân bánh chè là bệnh lý có thể điều trị khỏi nếu được phát hiện sớm và can thiệp đúng cách. Người bệnh nên lưu ý các dấu hiệu bất thường ở khớp gối và chủ động đi khám khi cần thiết. Kết hợp nghỉ ngơi, luyện tập đúng kỹ thuật, vật lý trị liệu và thiết bị hỗ trợ sẽ giúp phục hồi gân nhanh chóng, hạn chế nguy cơ tái phát hoặc biến chứng nặng.
Giải đáp thắc mắc về viêm gân bánh chè
1. Viêm gân bánh chè có giống với thoái hóa khớp gối không?
Không. Viêm gân bánh chè là tổn thương phần gân dưới xương bánh chè, trong khi thoái hóa khớp gối ảnh hưởng đến sụn và khớp. Hai bệnh khác nhau về vị trí và cơ chế gây đau.
2. Viêm gân bánh chè có tự khỏi được không?
Nếu phát hiện sớm và nghỉ ngơi đúng cách, bệnh có thể tự cải thiện. Tuy nhiên, nếu tiếp tục vận động quá mức, tình trạng sẽ nặng hơn và có nguy cơ chuyển thành mạn tính..
3. Tôi không chơi thể thao, có thể bị viêm gân bánh chè không?
Có. Người ít vận động, khởi động sai tư thế, thừa cân hoặc có bệnh lý xương khớp vẫn có nguy cơ mắc bệnh nếu đầu gối bị quá tải.
4. Viêm gân bánh chè nên kiêng gì?
Nên tránh các bài tập nặng, nhảy cao, chạy nhanh, ngồi xổm, leo cầu thang quá nhiều. Ngoài ra, không nên dùng thuốc giảm đau tùy tiện mà không có chỉ định bác sĩ.
5. Bao lâu thì viêm gân bánh chè khỏi hoàn toàn?
Tùy mức độ tổn thương. Trường hợp nhẹ có thể cải thiện sau vài tuần, nhưng nếu viêm mạn tính, thời gian phục hồi có thể kéo dài vài tháng và cần vật lý trị liệu.
