Cứng khớp gối là tình trạng nhiều người gặp phải sau chấn thương, bó bột, phẫu thuật hoặc khi mắc các bệnh lý mạn tính như thoái hóa, viêm khớp. Nếu không can thiệp đúng cách, khớp gối dễ bị dính, co rút, làm suy giảm nghiêm trọng khả năng vận động và chất lượng sống. Vật lý trị liệu chính là “chìa khóa vàng” giúp phục hồi biên độ vận động khớp, giảm đau và lấy lại sự linh hoạt cho người bệnh.
Bài viết sau sẽ giúp bạn hiểu rõ về cứng khớp gối, nguyên nhân, mục tiêu tập luyện, các bài tập thực tế, phương pháp hỗ trợ và lưu ý quan trọng để phục hồi hiệu quả nhất.
Tổng quan về cứng khớp gối
Cứng khớp gối là tình trạng khớp gối bị giảm hoặc mất khả năng gấp – duỗi bình thường, khiến vận động khó khăn, đau khi di chuyển, thậm chí không thể duỗi thẳng hay gập gối tối đa. Biểu hiện thường gặp là cảm giác nặng nề, “kẹt cứng” vào buổi sáng, đau khi gập – duỗi, vận động hạn chế rõ rệt so với bên lành.
Có hai dạng cứng khớp gối thường gặp:
- Cứng khớp do cơ học: Gây ra bởi sẹo xơ, dính bao khớp hoặc dính quanh gối sau chấn thương, phẫu thuật hoặc bất động lâu ngày.
- Cứng khớp do đau: Các cơn đau kéo dài làm cơ quanh gối co lại phản xạ, khiến người bệnh ngại vận động, lâu dần gây giảm tầm vận động.
Tình trạng này nếu không được can thiệp, vận động sớm sẽ dẫn đến dính khớp vĩnh viễn, khó phục hồi hoàn toàn chức năng.
Mục tiêu của tập vật lý trị liệu cứng khớp gối
Việc tập vật lý trị liệu cho người bị cứng khớp gối không chỉ đơn giản là vận động khớp mà còn hướng đến nhiều mục tiêu quan trọng như:
- Khôi phục tầm vận động khớp
Các bài tập giúp tăng dần biên độ gập – duỗi, đưa khớp gối về gần với mức bình thường ban đầu. - Giảm đau, giảm sưng, chống co rút bao khớp
Tập luyện kết hợp các phương pháp hỗ trợ giúp kiểm soát đau, giảm sưng nề, ngăn ngừa các mô xung quanh co rút. - Tăng sức mạnh cơ quanh gối, nhất là cơ tứ đầu đùi
Cơ tứ đầu đùi có vai trò cực kỳ quan trọng trong vận động và ổn định khớp gối. Tập trung phục hồi nhóm cơ này giúp cải thiện đáng kể khả năng đi lại, đứng lên – ngồi xuống. - Cải thiện chức năng sinh hoạt, vận động thường ngày
Việc lấy lại biên độ vận động, sức cơ giúp người bệnh tự tin hơn trong các hoạt động như đi bộ, leo cầu thang, đi xe đạp, nâng đỡ trọng lượng cơ thể mà không gặp khó khăn.
Nguyên tắc khi tập vật lý trị liệu
Để phục hồi tốt nhất, người bệnh cần tuân thủ một số nguyên tắc sau trong quá trình tập luyện:
- Bắt đầu sớm khi bác sĩ cho phép
Ngay khi bác sĩ xác nhận đủ điều kiện, nên tập luyện càng sớm càng tốt để hạn chế hình thành sẹo dính, co rút cơ. - Tập đúng kỹ thuật, tăng dần cường độ
Luôn chú ý đến tư thế, cách tập; tăng cường độ từ từ, không vội vàng hoặc ép khớp quá mức. - Tránh ép gập hoặc duỗi quá mức gây đau
Không cố gắng ép khớp gối khi cảm giác đau tăng lên đột ngột, tránh gây tổn thương mới cho mô khớp. - Kết hợp các phương pháp hỗ trợ
Có thể sử dụng chườm ấm, siêu âm, điện xung giúp giảm đau, mềm cơ trước khi tập, giúp bài tập dễ thực hiện hơn. - Duy trì tập đều mỗi ngày, chia thành nhiều buổi nhỏ
Việc chia nhỏ thời gian tập (2–3 buổi/ngày) sẽ hiệu quả hơn so với tập quá lâu một lần, giúp cơ và khớp thích nghi tốt hơn.
Các bài tập vật lý trị liệu cứng khớp gối
Bài tập gồng cơ tứ đầu đùi
Đây là bài tập nền tảng để lấy lại sức mạnh cơ đùi – nhóm cơ lớn nhất kiểm soát vận động gối.
- Cách thực hiện: Người bệnh nằm ngửa trên giường, hai chân duỗi thẳng. Gồng mạnh cơ đùi để ép mặt sau đầu gối xuống sát mặt giường, giữ tư thế này 5–10 giây, sau đó thả lỏng.
- Tác dụng: Tăng sức mạnh cơ tứ đầu đùi, hỗ trợ duỗi gối, chống teo cơ sau bất động.
- Khuyến nghị: Thực hiện 10–15 lần, lặp lại 2–3 đợt mỗi ngày.
Bài tập trượt gót trên giường
Bài tập này giúp cải thiện dần khả năng gập – duỗi khớp gối một cách nhẹ nhàng.
- Cách thực hiện: Nằm ngửa, hai chân duỗi thẳng. Từ từ kéo gót chân bên tập về phía mông để gập gối tối đa, giữ vài giây rồi lại duỗi thẳng.
- Tác dụng: Giúp làm mềm các mô quanh khớp, cải thiện tầm vận động gập – duỗi tự nhiên.
- Khuyến nghị: Lặp lại động tác 10–15 lần, có thể dùng khăn quấn quanh cổ chân kéo nhẹ hỗ trợ nếu gối còn cứng.
Bài tập nâng chân thẳng
Đây là bài tập tăng sức mạnh và kiểm soát cơ quanh khớp gối, đồng thời phòng ngừa teo cơ.
- Cách thực hiện: Nằm ngửa, chân cần tập duỗi thẳng. Gồng cơ đùi, từ từ nâng chân lên khỏi mặt giường khoảng 30–40cm, giữ 5 giây rồi hạ xuống từ từ.
- Tác dụng: Tăng sức mạnh cơ tứ đầu đùi, cải thiện khả năng duỗi, chống teo cơ.
- Khuyến nghị: Thực hiện 10–15 lần, nghỉ ngắn giữa mỗi lần nâng.
Bài tập duỗi gối thụ động (treo chân)
Bài tập này giúp kéo giãn bao khớp, làm mềm các mô bị co rút quanh gối.
- Cách thực hiện: Ngồi trên giường, hai chân thả xuống, để gót chân tự do treo ngoài mép giường để khớp gối duỗi tự nhiên. Có thể dùng trọng lượng chân để kéo nhẹ giúp tăng tầm duỗi.
- Tác dụng: Hỗ trợ duỗi thẳng gối, chống co rút, phòng dính khớp.
- Khuyến nghị: Giữ tư thế 10–15 phút, có thể lặp lại nhiều lần trong ngày.
Bài tập gập gối chủ động hỗ trợ
Khi vận động chủ động còn hạn chế, người bệnh có thể dùng tay hoặc dây kéo để hỗ trợ gập gối.
- Cách thực hiện: Ngồi trên mặt phẳng, dùng hai tay hoặc một dải khăn vải quấn quanh cổ chân, kéo nhẹ bàn chân về phía mông đến mức tối đa có thể chịu được, giữ 5–10 giây rồi trở về vị trí ban đầu.
- Tác dụng: Hỗ trợ tăng dần biên độ gập khớp gối, ngăn ngừa dính.
- Khuyến nghị: Thực hiện 10–15 lần mỗi buổi.
Bài tập đứng tỳ tường (squat nhẹ)
Bài tập này giúp tăng sức mạnh nhóm cơ lớn quanh khớp, hỗ trợ phục hồi khả năng chịu lực.
- Cách thực hiện: Đứng dựa lưng vào tường, hai chân song song, cách tường khoảng 20–30cm. Từ từ trượt người xuống như tư thế ngồi, giữ 5 giây rồi đứng thẳng lên.
- Tác dụng: Tăng sức mạnh cơ đùi, cải thiện kiểm soát vận động gối khi chịu trọng lượng.
- Khuyến nghị: Lặp lại động tác 10 lần, tăng dần thời gian giữ theo sức chịu đựng.
Các phương pháp hỗ trợ trong vật lý trị liệu
Để đạt hiệu quả phục hồi cao hơn, có thể kết hợp các phương pháp sau:
- Chườm ấm / chườm lạnh
Chườm ấm trước khi tập giúp làm mềm cơ, tăng lưu thông máu, giảm đau và căng tức. Sau tập, có thể chườm lạnh nếu khớp sưng nhẹ để giảm viêm. - Siêu âm trị liệu
Sóng siêu âm có tác dụng giảm viêm, làm mềm các mô sẹo, hỗ trợ quá trình phục hồi tầm vận động. - Điện xung giảm đau
Kích thích điện nhẹ giúp thư giãn cơ, giảm đau hiệu quả, đặc biệt với các trường hợp co rút, đau dai dẳng. - Kéo giãn khớp gối bằng máy CPM (Continuous Passive Motion)
Đây là thiết bị hỗ trợ tăng nhanh biên độ vận động sau mổ hoặc bất động kéo dài, giúp khớp di chuyển thụ động nhẹ nhàng, hạn chế dính khớp.
Lưu ý khi tập vật lý trị liệu
Hiệu quả tập luyện phụ thuộc rất nhiều vào sự kiên trì và tuân thủ đúng hướng dẫn:
- Không nên tập quá sức, nếu thấy đau nhói hoặc sưng tấy cần dừng lại và báo cho bác sĩ.
- Quá trình phục hồi cứng khớp gối có thể kéo dài từ 4–8 tuần, thậm chí lâu hơn tùy mức độ dính khớp, hãy kiên nhẫn và giữ tinh thần lạc quan.
- Nên tập dưới sự hướng dẫn trực tiếp của kỹ thuật viên hoặc bác sĩ phục hồi chức năng để tránh tập sai động tác gây chấn thương.
- Chú ý bổ sung đủ dinh dưỡng, đặc biệt là canxi, vitamin D, collagen để hỗ trợ phục hồi mô xương, sụn.
Kết luận
Tập vật lý trị liệu là phương pháp an toàn, hiệu quả giúp phục hồi chức năng cho người bị cứng khớp gối. Kiên trì tập luyện, thực hiện đúng kỹ thuật, kết hợp các phương pháp hỗ trợ và dinh dưỡng hợp lý sẽ giúp bạn lấy lại vận động linh hoạt, phòng tránh biến chứng dính khớp, teo cơ. Nếu có bất kỳ thắc mắc hoặc khó khăn nào trong quá trình tập, hãy liên hệ với các bác sĩ chuyên khoa phục hồi chức năng để được hỗ trợ kịp thời.
Phòng khám Xương Khớp Cao Khang tự hào đồng hành cùng bạn trên hành trình phục hồi vận động, mang lại chất lượng sống tốt nhất sau chấn thương, phẫu thuật hoặc các bệnh lý xương khớp mạn tính.
Nếu bạn cần tư vấn hoặc xây dựng phác đồ tập luyện cá nhân hóa, hãy liên hệ với chúng tôi để được các chuyên gia hỗ trợ tận tình.
