
Gân Achilles – một trong những gân lớn và mạnh nhất trong cơ thể – đóng vai trò quan trọng trong mọi hoạt động đi lại, chạy nhảy và vận động của con người. Tuy nhiên, do thường xuyên phải chịu áp lực lớn, gân này rất dễ bị tổn thương và viêm. Viêm gân Achilles là một trong những chấn thương phổ biến nhất ở vùng chân, đặc biệt ở người thường xuyên vận động hoặc chơi thể thao. Vậy làm sao để nhận biết, điều trị và phòng ngừa hiệu quả tình trạng này? Bài viết dưới đây từ Phòng khám Xương Khớp Cao Khang sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn.
Viêm gân Achilles là gì?
Gân Achilles là phần nối giữa các cơ bắp chân (gồm cơ bụng chân và cơ dép) với xương gót chân. Đây là bộ phận chịu lực chính khi ta đứng bằng mũi chân, chạy, leo cầu thang hay bật nhảy. Chính vì phải làm việc liên tục với áp lực lớn, gân Achilles rất dễ bị viêm và tổn thương, đặc biệt khi vận động quá mức hoặc sai tư thế.
Viêm gân Achilles là tình trạng viêm đau, tổn thương do quá tải hoặc do vi chấn thương lặp lại. Tình trạng này được chia làm 2 loại chính:
- Viêm điểm bám gân Achilles (Insertional Achilles tendinitis): Ảnh hưởng tại vị trí gân bám vào xương gót.
- Viêm sợi gân (Non-insertional Achilles tendinitis): Gây tổn thương dọc theo thân gân, phổ biến ở người trẻ, hoạt động nhiều.
Nguyên nhân gây viêm gân Achilles
Viêm gân Achilles thường do gân bị kéo căng hoặc chịu áp lực quá lớn trong thời gian dài. Một số nguyên nhân thường gặp gồm:
- Tăng cường độ vận động đột ngột (chạy nước rút, bật nhảy, đổi hướng nhanh).
- Không khởi động kỹ trước khi tập luyện.
- Thực hiện sai tư thế khi chơi thể thao hoặc làm việc.
- Thói quen mang giày không phù hợp gây phân bổ lực sai cách, tạo áp lực lên gân gót.
Các yếu tố nguy cơ
Một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc viêm gân Achilles bao gồm:
- Tuổi tác: Từ 30 tuổi trở đi, gân bắt đầu giảm độ đàn hồi, dễ bị tổn thương hơn.
- Nam giới: Tỷ lệ mắc cao hơn so với nữ.
- Chấn thương trước đó: Gãy xương, trật khớp hoặc các chấn thương bàn chân – cổ chân.
- Hoạt động thể chất cường độ cao: Thể thao cần di chuyển nhanh, nhảy liên tục (bóng đá, bóng rổ, tennis…).
- Giày dép không phù hợp: Giày mòn, chật, không nâng đỡ tốt bàn chân. Phụ nữ đi giày cao gót lâu dài cũng có nguy cơ cao.
- Cơ địa và bệnh lý: Béo phì, bàn chân bẹt, yếu cơ, viêm khớp, vảy nến, tăng huyết áp…
- Thuốc: Corticoid, kháng sinh nhóm fluoroquinolone có thể làm yếu gân.
Triệu chứng thường gặp
Dấu hiệu nhận biết viêm gân gót chân Achilles bao gồm:
- Đau rát vùng gân Achilles, đặc biệt vào buổi sáng hoặc khi mới bắt đầu vận động.
- Cảm giác căng tức hoặc cứng bắp chân sau.
- Đau tăng lên khi leo cầu thang, chạy hoặc đứng bằng mũi chân.
- Gân gót trở nên dày, có thể sưng nhẹ, xuất hiện khối cứng nhỏ.
- Trường hợp nặng có thể nghe tiếng “rắc” – dấu hiệu gân bị đứt, kèm theo sưng tím và mất khả năng cử động bàn chân.
Viêm gân gót chân Achilles có nguy hiểm không?
Nếu không điều trị kịp thời, viêm gân Achilles có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như:
- Tổn thương nặng hơn, gây đứt gân.
- Hạn chế khả năng vận động lâu dài.
- Gây đau mạn tính, biến dạng vùng gót.
Ngay khi xuất hiện các dấu hiệu đau kéo dài, không cải thiện khi nghỉ ngơi hoặc cơn đau ngày càng dữ dội, người bệnh nên đến bác sĩ chuyên khoa để được khám và điều trị sớm.
Chẩn đoán viêm gân Achilles
Bác sĩ sẽ thăm khám lâm sàng, kiểm tra phạm vi chuyển động và vị trí đau. Một số xét nghiệm hình ảnh giúp chẩn đoán chính xác:
- X-quang: Đánh giá tình trạng xương gót, loại trừ các bệnh lý khác.
- Siêu âm: Quan sát hình ảnh gân khi chuyển động, xác định vị trí viêm hoặc rách.
- MRI: Phân tích chi tiết mức độ tổn thương của gân và mô mềm xung quanh.
Các phương pháp điều trị
1. Điều trị bảo tồn (giai đoạn sớm hoặc tổn thương nhẹ)
- RICE (Rest – Ice – Compression – Elevation): Nghỉ ngơi, chườm lạnh, băng ép và kê cao chân giúp giảm sưng và đau.
- Thuốc giảm đau, chống viêm: NSAID như ibuprofen, naproxen. Lưu ý dùng theo hướng dẫn để tránh tác dụng phụ lên dạ dày.
- Dụng cụ hỗ trợ: Mang nẹp gót chân, đệm giày hoặc thiết bị nâng gót.
2. Tiêm tại chỗ
- PRP (huyết tương giàu tiểu cầu): Tiêm trực tiếp vào vùng tổn thương để kích thích quá trình hồi phục tự nhiên.
- Steroid: Có thể giúp giảm viêm nhanh, nhưng cần thận trọng để tránh làm yếu gân.
3. Vật lý trị liệu – Phục hồi chức năng
- Các bài tập giãn cơ, kéo dãn gân, tăng cường sức mạnh bắp chân.
- Sóng xung kích, laser điều trị, nắn chỉnh tư thế, sử dụng Rocktape hỗ trợ vận động.
4. Phẫu thuật (khi điều trị bảo tồn không hiệu quả)
- Áp dụng khi gân bị rách, đứt hoặc tổn thương nặng kéo dài không đáp ứng điều trị.
- Có thể nối gân, cắt bỏ phần hoại tử, tái tạo cấu trúc gân.
- Sau mổ cần phục hồi chức năng đúng cách để tránh tái phát.
Cách phòng ngừa viêm gân Achilles
- Luôn khởi động kỹ trước và sau khi vận động.
- Tránh tăng cường độ tập luyện quá nhanh.
- Chọn giày phù hợp với hoạt động thể thao.
- Duy trì cân nặng hợp lý, tăng cường sức mạnh bắp chân.
- Tránh chạy trên bề mặt cứng, trơn trượt.
- Nghỉ ngơi và phục hồi hợp lý sau mỗi buổi tập.
- Thay đổi loại hình vận động để tránh quá tải gân Achilles.
Kết luận
Viêm gân Achilles là chấn thương không hiếm gặp, nhưng nếu chủ quan có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng, thậm chí mất khả năng vận động. Việc phát hiện sớm, điều trị đúng cách và thay đổi thói quen sinh hoạt là chìa khóa giúp bảo vệ sức khỏe bàn chân và giữ gìn khả năng vận động lâu dài.
Khi cảm thấy đau gót chân kéo dài, cứng bắp chân hay khó khăn khi di chuyển, đừng chần chừ – hãy đến ngay Phòng khám Xương Khớp Cao Khang để được thăm khám, tư vấn và điều trị kịp thời từ các bác sĩ chuyên khoa.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Viêm gân Achilles có nên đi bộ không?
Có, nhưng cần đi bộ nhẹ nhàng và tránh địa hình dốc hoặc bề mặt cứng. Nếu đau tăng, nên dừng lại.
2. Viêm gân Achilles bao lâu thì khỏi?
Nếu nhẹ, có thể hồi phục sau 4–8 tuần. Trường hợp nặng hơn có thể kéo dài vài tháng.
3. Gân Achilles bị đứt có nối lại được không?
Có thể nối lại bằng phẫu thuật. Sau đó cần chương trình phục hồi chức năng bài bản.
4. Đi giày cao gót có ảnh hưởng đến gân Achilles không?
Có. Đi giày cao gót lâu dài có thể gây căng thẳng quá mức lên gân và làm tăng nguy cơ viêm gân.