Viêm gân cơ nhị đầu vai (Biceps Tendinitis) là một trong những bệnh lý viêm gân thường gặp nhất ở vùng vai. Bệnh ảnh hưởng đến gân đầu dài cơ nhị đầu – bộ phận quan trọng trong việc giữ ổn định khớp vai và hỗ trợ các hoạt động như nâng, xoay hoặc gập tay. Khi bị viêm, người bệnh thường cảm thấy đau dai dẳng vùng trước vai, yếu cơ, cử động hạn chế – đặc biệt là khi với tay cao hoặc xoay vai.
Viêm gân cơ nhị đầu vai là gì?
Viêm gân cơ nhị đầu là tình trạng gân đầu dài của cơ nhị đầu bị sưng, viêm do tổn thương hoặc thoái hóa. Đây là gân chạy từ phần trên của cơ nhị đầu, qua rãnh nhị đầu ở đầu trên xương cánh tay, và bám vào ổ chảo xương vai. Khi gân này bị kích thích hoặc chấn thương lặp đi lặp lại, nó có thể bị viêm, sưng đau, và ảnh hưởng nghiêm trọng đến chức năng vận động của vai.
Không chỉ gây đau, viêm gân nhị đầu vai còn có thể kèm theo tổn thương ở bao hoạt dịch quanh gân, gân chóp xoay, hoặc tiến triển thành rách gân – làm suy giảm nghiêm trọng chức năng vận động của khớp vai.
Cấu tạo cơ nhị đầu và vai trò của gân nhị đầu
Cơ nhị đầu (biceps brachii) là một cơ lớn ở mặt trước của cánh tay, gồm hai đầu:
- Đầu dài: Xuất phát từ củ trên ổ chảo (trên xương vai), đi qua khớp vai và rãnh nhị đầu của xương cánh tay.
- Đầu ngắn: Xuất phát từ mỏm quạ của xương bả vai.
Hai đầu này hợp lại thành một bụng cơ chung và bám tận vào xương quay của cẳng tay. Gân cơ nhị đầu đóng vai trò:
- Giúp gập khuỷu tay và xoay bàn tay.
- Ổn định khớp vai, đặc biệt là ngăn chỏm xương cánh tay trượt lên trên khi nâng tay.
- Gân đầu dài đi qua khớp vai là nơi dễ bị viêm nhất do ma sát nhiều và dễ bị tổn thương từ các hoạt động thường ngày.
Nguyên nhân gây viêm gân cơ nhị đầu vai
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến viêm gân nhị đầu vai, trong đó phổ biến nhất gồm:
1. Thoái hóa do tuổi tác
Gân, cũng như các mô liên kết khác, bị lão hóa theo thời gian. Quá trình thoái hóa làm giảm độ đàn hồi và khả năng chịu lực của gân, khiến chúng dễ bị viêm khi vận động mạnh.
2. Hoạt động lặp đi lặp lại quá mức
Các động tác như nâng tay quá đầu, xoay vai liên tục (bơi, tennis, chèo thuyền…) tạo áp lực lặp đi lặp lại lên gân, làm tăng nguy cơ viêm và rách gân. Những vi chấn thương này tích tụ theo thời gian, dẫn đến tổn thương mãn tính.
3. Chấn thương vai trong thể thao hoặc lao động
Cử động sai tư thế, đột ngột (ví dụ: ném bóng, nâng vật nặng) dễ gây viêm gân cấp tính. Đặc biệt, các môn như tennis, bóng chuyền, cầu lông… thường xuyên đòi hỏi lực mạnh ở vùng vai.
4. Tư thế sai khi làm việc hoặc luyện tập
Tư thế xấu khi ngồi làm việc, khi ngủ hoặc khi nâng vật nặng sai cách đều có thể tạo áp lực không đều lên gân cơ nhị đầu, khiến nó bị kích thích và viêm.
5. Các yếu tố nguy cơ khác
- Hút thuốc lá làm giảm lưu lượng máu đến gân.
- Béo phì, thừa cân khiến vai chịu áp lực lớn hơn.
- Tiền sử viêm khớp vai hoặc tổn thương gân chóp xoay có thể gián tiếp làm tổn thương gân nhị đầu.
Triệu chứng viêm gân cơ nhị đầu vai
Người bệnh thường nhận thấy:
- Đau âm ỉ hoặc đau nhói phía trước vai, đặc biệt khi nâng tay cao, gập tay hoặc xoay vai.
- Đau tăng lên khi vận động, như chải đầu, mặc áo, đưa tay ra sau lưng hoặc khi nâng vật nặng.
- Cứng vai, mất linh hoạt, đặc biệt vào buổi sáng.
- Yếu cơ vùng vai – cánh tay, khiến người bệnh dễ làm rơi vật cầm nắm.
- Có thể nghe tiếng “rắc” hoặc cảm giác rách ở vai khi nâng vật nặng đột ngột.
- Biến dạng vùng cánh tay nếu có đứt gân (cục u nổi ở giữa bắp tay – “cơ Popeye”).
- Bầm tím, sưng nề quanh vùng khớp nếu viêm kèm tổn thương khác.
Ai dễ mắc bệnh này?
- Vận động viên thể thao dùng tay qua đầu nhiều.
- Người lao động chân tay: thợ sơn, xây dựng, kho bãi.
- Người trung niên và cao tuổi: do quá trình thoái hóa gân tự nhiên.
- Người có tiền sử chấn thương hoặc viêm khớp vai.
- Người ít vận động nhưng bất ngờ tập luyện cường độ cao.
Biến chứng nếu không điều trị kịp thời
Nếu chủ quan không điều trị sớm, viêm gân cơ nhị đầu có thể dẫn tới:
- Teo cơ vùng tay – vai, giảm dần chức năng.
- Rách hoặc đứt gân – mất khả năng gập khuỷu.
- Dính khớp vai, hạn chế hoàn toàn khả năng vận động.
- Đau mạn tính kéo dài, ảnh hưởng giấc ngủ, tinh thần.
- Biến dạng cánh tay, gây mất thẩm mỹ và tự ti.
Chẩn đoán viêm gân cơ nhị đầu
1. Khám lâm sàng
- Kiểm tra điểm đau ở vai, biên độ vận động.
- Thực hiện speed test – một trong những test đặc hiệu để phát hiện tổn thương gân nhị đầu.
2. Cận lâm sàng
- Siêu âm khớp vai: Phát hiện viêm, rách, dịch quanh gân.
- MRI (Cộng hưởng từ): Đánh giá chính xác mức độ tổn thương gân và bao hoạt dịch.
- X-quang vai: Kiểm tra sự hiện diện của gai xương hoặc tổn thương xương khớp.
Phương pháp điều trị viêm gân cơ nhị đầu
1. Điều trị nội khoa (không phẫu thuật)
- Nghỉ ngơi hoàn toàn vùng vai trong giai đoạn đầu.
- Chườm lạnh 3–4 lần/ngày giúp giảm viêm và sưng.
- Thuốc kháng viêm NSAIDs: Ibuprofen, Naproxen… giúp giảm đau nhanh.
- Tiêm corticoid tại chỗ (chỉ định đặc biệt): Giảm viêm nhanh nhưng có nguy cơ làm yếu gân nếu lạm dụng.
- Châm cứu – xoa bóp – bấm huyệt: Hỗ trợ lưu thông khí huyết, giảm đau vùng gân tổn thương.
- Vật lý trị liệu chuyên sâu:
- Bài tập kéo giãn cơ nhị đầu, tăng sức mạnh vùng vai.
- Sử dụng Shockwave, Laser IV, điện xung, siêu âm trị liệu.
- Kết hợp với Chiropractic – trị liệu thần kinh cột sống nếu có lệch trục vai.
2. Phẫu thuật (nếu cần thiết)
- Nội soi khớp vai: Cắt bỏ phần gân tổn thương, tái tạo điểm bám.
- Mổ hở: Khi đứt gân toàn phần, giúp phục hồi khả năng gập – xoay tay.
- Sau mổ cần đeo đai cố định vai và tập phục hồi dưới hướng dẫn bác sĩ.
Viêm gân nhị đầu vai có tự khỏi không?
Trong các trường hợp nhẹ, nếu phát hiện sớm và điều trị đúng cách, gân có thể tự hồi phục. Tuy nhiên, nếu người bệnh tiếp tục vận động sai tư thế, gắng sức hoặc bỏ qua triệu chứng ban đầu, viêm sẽ trở thành mạn tính và có nguy cơ tiến triển thành rách hoặc đứt gân.
Thời gian hồi phục
- Viêm nhẹ: 2 – 6 tuần với điều trị bảo tồn.
- Rách một phần gân: 2 – 3 tháng điều trị tích cực.
- Phẫu thuật: 3 – 4 tháng tùy mức độ tổn thương và tiến độ tập phục hồi.
Phòng ngừa viêm gân cơ nhị đầu
- Khởi động đầy đủ trước khi tập thể thao.
- Tập luyện đúng kỹ thuật và phù hợp thể trạng.
- Tăng cường cơ chóp xoay và vai – lưng bằng các bài tập chuyên biệt.
- Tránh hút thuốc, kiểm soát cân nặng.
- Không mang vác quá sức hoặc sai tư thế.
- Thăm khám định kỳ nếu từng bị viêm khớp hoặc chấn thương vai.
Kết luận
Viêm gân cơ nhị đầu vai là bệnh lý phổ biến nhưng hoàn toàn có thể điều trị hiệu quả nếu được phát hiện sớm và xử lý đúng cách. Người bệnh không nên chủ quan với các dấu hiệu đau âm ỉ vùng vai, đặc biệt là sau vận động mạnh. Khi có biểu hiện bất thường, hãy đến các cơ sở y tế chuyên khoa để được chẩn đoán, tư vấn và điều trị kịp thời – tránh để lại biến chứng ảnh hưởng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống.
