Giới thiệu chung
Trong những năm gần đây, phương pháp điều trị bằng sóng xung kích (Shockwave Therapy) đã trở thành một trong những lựa chọn hàng đầu trong lĩnh vực vật lý trị liệu và phục hồi chức năng. Không chỉ giúp giảm đau nhanh, phương pháp này còn hỗ trợ phục hồi vận động và ngăn ngừa nguy cơ tái phát, đặc biệt đối với các bệnh lý cơ xương khớp. Vậy, sóng xung kích là gì? Phương pháp này phù hợp điều trị những bệnh nào và hiệu quả thực sự ra sao? Hãy cùng Phòng khám Xương Khớp Cao Khang tìm hiểu chi tiết trong bài viết sau.
Sóng xung kích là gì?
Sóng xung kích là các sóng âm có năng lượng cao, truyền đi với vận tốc lớn trong môi trường mô mềm cơ thể. Khi được tác động vào vùng tổn thương, sóng xung kích sẽ tạo ra hiệu ứng cơ học, giúp phá vỡ các cấu trúc bất thường như mô sẹo, lắng đọng canxi hoặc vùng viêm nhiễm mãn tính. Đồng thời, sóng xung kích còn thúc đẩy tuần hoàn máu, kích thích quá trình tái tạo mô và giảm cảm giác đau một cách tự nhiên.
Cơ chế hoạt động của sóng xung kích:
- Tác động cơ học: Phá vỡ các mô xơ, mô sẹo hoặc các điểm canxi hóa.
- Tăng tuần hoàn máu: Giúp cung cấp dưỡng chất và oxy nhiều hơn đến vùng tổn thương.
- Kích thích tái tạo mô: Tăng sinh collagen và tế bào mô mới.
- Giảm tín hiệu đau: Ức chế các thụ thể đau tại vùng điều trị, đồng thời kích thích cơ thể tiết endorphin (chất giảm đau tự nhiên).
Các loại sóng xung kích phổ biến:
- Sóng xung kích hội tụ (Focused Shockwave): Năng lượng cao, tác động sâu vào mô dưới da, phù hợp các tổn thương nằm sâu như chậm liền xương, canxi hóa.
- Sóng xung kích tán xạ (Radial Shockwave): Năng lượng thấp hơn, tác động chủ yếu bề mặt mô mềm, phù hợp các chấn thương gân, cơ nông.
Tác dụng của sóng xung kích đối với cơ thể
Phương pháp điều trị bằng sóng xung kích mang lại nhiều tác dụng nổi bật, góp phần nâng cao hiệu quả phục hồi cho người bệnh:
- Giảm đau nhanh chóng: Nhờ tác động trực tiếp vào các điểm đau, sóng xung kích giúp giảm cảm giác đau ngay từ những buổi điều trị đầu tiên, đặc biệt là các cơn đau mạn tính kéo dài.
- Giảm viêm, chống phù nề: Sóng xung kích giúp hạn chế phản ứng viêm, giảm sưng tấy và hỗ trợ giải phóng dịch viêm tại vùng tổn thương.
- Tăng tuần hoàn máu: Nhờ tác động cơ học, tuần hoàn máu tại vùng điều trị được cải thiện rõ rệt, đẩy nhanh quá trình trao đổi chất và vận chuyển chất dinh dưỡng.
- Kích thích tái tạo mô: Sóng xung kích thúc đẩy sự phát triển của collagen và mô mới, giúp phục hồi cấu trúc và chức năng vùng bị tổn thương.
- Cải thiện phạm vi vận động: Nhờ giảm đau, giảm viêm và tăng tính đàn hồi mô mềm, người bệnh sẽ cảm thấy vận động dễ dàng hơn, giảm hạn chế cử động.
- Giảm nhu cầu dùng thuốc hoặc phẫu thuật: Điều trị bằng sóng xung kích là giải pháp ít xâm lấn, hạn chế tối đa việc dùng thuốc giảm đau dài ngày hoặc can thiệp ngoại khoa.
Sóng xung kích điều trị bệnh gì?
Tại các cơ sở y tế hiện đại, sóng xung kích được ứng dụng rộng rãi trong điều trị nhiều nhóm bệnh lý, đặc biệt là các tổn thương liên quan đến gân, cơ, xương khớp và mô mềm.
Bệnh lý về gân và điểm bám gân
- Viêm gân cơ nhị đầu vai: Gây đau vùng trước vai, thường gặp ở người lao động tay chân hoặc vận động viên.
- Viêm gân gót (gân Achilles): Đau phía sau gót chân, sưng tấy, hạn chế vận động – thường gặp ở người chơi thể thao, chạy bộ.
- Viêm gân bánh chè (Jumper’s Knee): Đau dưới xương bánh chè, phổ biến ở vận động viên bóng rổ, bóng chuyền.
- Viêm gân khuỷu tay (Tennis elbow, Golfer’s elbow): Đau vùng ngoài hoặc trong khuỷu tay, yếu lực cầm nắm, hay gặp ở người làm việc nặng hoặc chơi thể thao.
Viêm cân gan chân
Đây là một trong những chỉ định phổ biến nhất của sóng xung kích. Người bệnh thường có triệu chứng đau gót chân dữ dội vào buổi sáng hoặc sau khi đứng lâu. Sóng xung kích giúp phá vỡ mô xơ, giảm viêm và thúc đẩy phục hồi nhanh chóng, hạn chế tái phát.
Vôi hóa gân vai
Tình trạng canxi lắng đọng ở gân vai gây đau, hạn chế vận động và làm cứng khớp. Sóng xung kích giúp làm tan dần các điểm vôi hóa, giải phóng vùng bị chèn ép, mang lại khả năng vận động linh hoạt hơn cho người bệnh.
Chấn thương phần mềm mãn tính
Sóng xung kích hỗ trợ điều trị các trường hợp căng cơ, đau cơ mãn tính, co cứng cơ, đau cổ vai gáy, đau lưng kéo dài do mô mềm bị tổn thương hoặc hoạt động sai tư thế. Phương pháp này giúp mô cơ thư giãn, giảm đau và cải thiện khả năng vận động.
Chậm liền xương, giả khớp sau gãy xương
Trong trường hợp xương gãy lâu không liền hoặc hình thành giả khớp, sóng xung kích có tác dụng kích thích quá trình tạo xương mới, tăng lưu thông mạch máu tại vùng gãy, từ đó thúc đẩy sự hồi phục cấu trúc xương.
Phục hồi chấn thương thể thao
Đối với vận động viên hoặc người thường xuyên chơi thể thao, sóng xung kích là phương pháp lý tưởng để phục hồi nhanh các tổn thương mô mềm sau tập luyện hoặc thi đấu. Thời gian phục hồi được rút ngắn, nguy cơ tái phát giảm đáng kể.
Quy trình điều trị bằng sóng xung kích
Thăm khám và chẩn đoán
Bệnh nhân được bác sĩ chuyên khoa thăm khám lâm sàng, đánh giá mức độ tổn thương qua hình ảnh (siêu âm, X-quang hoặc chụp MRI nếu cần). Dựa trên kết quả thăm khám, bác sĩ sẽ chỉ định mức năng lượng và số buổi điều trị phù hợp với từng trường hợp cụ thể.
Chuẩn bị trước khi điều trị
Vùng cần điều trị được vệ sinh sạch sẽ. Bác sĩ sẽ bôi một lớp gel dẫn truyền lên da để tăng hiệu quả dẫn truyền sóng xung kích vào sâu trong mô.
Tiến hành điều trị
Thiết bị phát sóng xung kích được áp sát lên vùng tổn thương, điều chỉnh thông số năng lượng theo chỉ định. Quá trình điều trị thường kéo dài 10–15 phút mỗi buổi. Người bệnh có thể cảm thấy rung nhẹ hoặc hơi nhói tùy theo mức năng lượng.
Sau điều trị
Sau mỗi buổi, bệnh nhân có thể sinh hoạt bình thường, chỉ cần tránh vận động mạnh hoặc gắng sức quá mức trong 24 giờ đầu. Đôi khi có thể xuất hiện cảm giác đau nhẹ, đỏ da hoặc bầm tím nhẹ tại vùng điều trị – đây là phản ứng bình thường và sẽ tự hết sau vài ngày.
Hiệu quả và ưu điểm của sóng xung kích
- Hiệu quả giảm đau rõ rệt: Nhiều bệnh nhân cảm nhận cơn đau giảm rõ rệt ngay từ 1–3 buổi đầu tiên, đặc biệt với các cơn đau mạn tính, kéo dài.
- Hiệu quả kéo dài: Sau khi kết thúc liệu trình (thường 3–6 buổi), triệu chứng cải thiện bền vững nhiều tuần hoặc nhiều tháng.
- Ít xâm lấn – an toàn cao: Không cần phẫu thuật, không gây tổn thương mô lành, không để lại sẹo.
- Có thể kết hợp với các phương pháp khác: Châm cứu, vật lý trị liệu, kéo giãn cột sống… để tối ưu hiệu quả phục hồi.
- Thời gian điều trị ngắn: Mỗi buổi chỉ từ 10–15 phút, không cần nằm viện.
- Tiết kiệm chi phí so với phẫu thuật hoặc dùng thuốc kéo dài.
Những trường hợp không nên dùng sóng xung kích
Dù an toàn và hiệu quả cao, sóng xung kích không áp dụng cho một số đối tượng sau:
- Phụ nữ mang thai
- Người có rối loạn đông máu, đang dùng thuốc chống đông
- Bệnh nhân ung thư, có khối u tại vùng điều trị
- Người đang có vết thương hở, viêm loét da vùng chiếu sóng
- Người có cấy ghép kim loại, máy tạo nhịp tim gần vùng điều trị
- Trẻ em dưới 18 tuổi (trừ chỉ định đặc biệt của bác sĩ)
Lưu ý khi điều trị bằng sóng xung kích
- Không vận động mạnh hoặc tập luyện quá sức trong 24 giờ đầu sau mỗi buổi điều trị để tránh làm tổn thương thêm mô đang phục hồi.
- Tuân thủ đúng phác đồ và số buổi điều trị do bác sĩ chỉ định.
- Có thể kết hợp tập phục hồi chức năng và thay đổi lối sống (ăn uống, vận động phù hợp) để đạt hiệu quả tối ưu.
- Báo ngay cho bác sĩ nếu xuất hiện các dấu hiệu bất thường như sưng to, đau dữ dội kéo dài, sốt cao sau điều trị.
Sóng xung kích có hiệu quả không?
Nhiều nghiên cứu lâm sàng trong và ngoài nước đã chứng minh tỷ lệ cải thiện triệu chứng sau điều trị bằng sóng xung kích đạt từ 70–90% đối với các bệnh lý gân, cơ, mô mềm mạn tính.
- Hiệu quả phụ thuộc vào mức độ tổn thương, vị trí bệnh lý và sự phối hợp tích cực giữa bác sĩ – người bệnh.
- So với các phương pháp khác (dùng thuốc, châm cứu, phẫu thuật), sóng xung kích mang lại hiệu quả nhanh, an toàn hơn, nguy cơ biến chứng thấp và không cần thời gian nghỉ dưỡng dài.
Kết luận
Điều trị bằng sóng xung kích là một bước tiến hiện đại trong lĩnh vực vật lý trị liệu và phục hồi chức năng, giúp giảm đau hiệu quả, thúc đẩy phục hồi mô và cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh mắc các bệnh lý gân, cơ, xương khớp. Phương pháp này an toàn, ít xâm lấn, phù hợp với nhiều đối tượng và có thể kết hợp linh hoạt với các biện pháp điều trị khác để tối ưu hiệu quả.
