Viêm cân gan chân là nguyên nhân hàng đầu gây đau gót chân ở người trưởng thành. Tuy không đe dọa đến tính mạng, nhưng nếu không được điều trị kịp thời, bệnh có thể tiến triển mạn tính, ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng vận động và chất lượng cuộc sống.
Viêm cân gan chân là gì?
Viêm cân gan chân (plantar fasciitis) là tình trạng viêm của dải mô liên kết (gọi là cân gan chân) trải dài từ xương gót tới các chỏm xương bàn chân. Khi bị viêm, người bệnh thường cảm thấy đau nhói vùng gót chân, đặc biệt là vào buổi sáng hoặc sau khi ngồi lâu. Bệnh phổ biến ở người trung niên, vận động viên, người phải đứng lâu, người thừa cân hoặc mang giày dép không phù hợp.
Dù có nhiều điểm tương đồng với gai gót chân, viêm cân gan chân là bệnh lý riêng biệt. Gai gót chân là sự phát triển thêm của xương ở gót, còn viêm cân gan chân liên quan đến viêm mô mềm.
Cấu trúc của cân gan bàn chân
Cân gan chân là một dải mô liên kết dày và chắc, chứa nhiều sợi collagen, bám từ xương gót đến các chỏm xương bàn chân. Nó có vai trò:
- Hỗ trợ vòm bàn chân.
- Giảm sốc khi đi lại, chạy nhảy.
- Giúp phân bổ đều trọng lực cơ thể khi vận động.
- Duy trì tư thế vững chắc của bàn chân.
Bất kỳ tổn thương nào đến dải cân này đều có thể dẫn đến viêm, gây đau và ảnh hưởng đến khả năng vận động.
Triệu chứng thường gặp
Triệu chứng điển hình nhất là đau nhói gót chân, đặc biệt khi:
- Bước chân đầu tiên vào buổi sáng.
- Đứng dậy sau khi ngồi lâu.
- Vận động nhiều hoặc đứng lâu trong ngày.
Cơn đau có thể âm ỉ, lan ra toàn lòng bàn chân, giảm khi nghỉ ngơi nhưng dễ tái phát. Một số người còn gặp:
- Sưng, bầm tím nhẹ ở gan chân.
- Đau vòm bàn chân.
- Căng gân gót chân.
- Bàn chân trở nên cứng và khó vận động.
Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ
Nguyên nhân chính viêm cân gan chân
Viêm cân gan chân thường do:
- Sử dụng quá mức: đứng lâu, đi nhiều, vận động quá sức.
- Căng giãn liên tục gây vi rách ở mô cân.
- Chấn thương vi thể do giày dép không phù hợp hoặc bề mặt vận động cứng.
Yếu tố nguy cơ
- Tuổi trung niên (40–60 tuổi), đặc biệt ở nam giới.
- Thừa cân, béo phì, làm tăng áp lực lên gan bàn chân.
- Nghề nghiệp đòi hỏi đứng lâu, đi lại nhiều: giáo viên, công nhân, vận động viên…
- Mang giày đế cứng, cao gót hoặc đi chân trần thường xuyên.
- Bàn chân bẹt, vòm chân cao, các dị tật ở chân.
- Căng cơ bắp chân, gân gót, hạn chế động tác gập bàn chân.
Chẩn đoán viêm cân gan chân
Dựa trên lâm sàng
- Đau vùng gót, tăng khi bước xuống giường sáng sớm.
- Ấn vào mặt dưới – bên trong gót thấy đau chói.
- Có thể thấy bàn chân bị biến dạng nhẹ hoặc teo cơ.
Cận lâm sàng
- X-quang: phát hiện gai xương gót (không phải là nguyên nhân chính).
- Siêu âm: cho thấy vùng tổn thương của cân gan chân.
- MRI: dùng trong các trường hợp cần phân biệt với bệnh lý khác.
Điều trị bệnh viêm cân gan bàn chân
Việc điều trị cần phối hợp giữa thuốc, vật lý trị liệu và thay đổi thói quen sinh hoạt. Thời gian điều trị có thể kéo dài vài tuần đến vài tháng tùy mức độ bệnh.
1. Điều trị nội khoa
- Thuốc giảm đau, kháng viêm (NSAIDs): giúp giảm đau, chống viêm hiệu quả.
- Tiêm corticosteroid tại chỗ: được chỉ định trong những trường hợp đau nhiều, không đáp ứng thuốc.
2. Vật lý trị liệu
Các bài tập kéo giãn cân gan chân và bắp chân nên được thực hiện hàng ngày:
- Kéo ngón chân cái về phía cơ thể.
- Lăn bóng dưới lòng bàn chân.
- Dùng khăn kéo các ngón chân.
- Tập tư thế cúi người về phía trước khi đứng hoặc ngồi xổm giữ gót chạm đất.
3. Biện pháp hỗ trợ tại nhà
- Chườm lạnh vùng đau khoảng 15 phút/lần, 3–4 lần/ngày.
- Nghỉ ngơi, tránh đi lại nhiều khi đau.
- Mang giày dép phù hợp: đế mềm, lót dày, cao 2–3cm.
- Nẹp ban đêm: giữ chân duỗi để tránh căng đột ngột vào sáng hôm sau.
- Kiểm soát cân nặng, ngâm chân nước ấm, xoa bóp trước khi xuống giường.
4. Điều trị nâng cao
- Liệu pháp PRP (huyết tương giàu tiểu cầu): sử dụng máu tự thân để thúc đẩy tái tạo mô.
- Sóng xung kích: giúp tái cấu trúc mô tổn thương, giảm đau, tăng lưu thông máu, không xâm lấn.
- Phẫu thuật: chỉ định khi điều trị nội khoa thất bại sau 6 tháng. Thường cắt một phần cân gan chân và loại bỏ gai gót nếu có.
Biến chứng nếu không điều trị kịp thời
Viêm cân gan chân nếu không được phát hiện và điều trị đúng cách có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng lâu dài đến khả năng vận động và chất lượng sống của người bệnh. Các biến chứng thường gặp bao gồm:
1. Đau mạn tính, giảm khả năng vận động
Cơn đau kéo dài gây khó khăn trong việc đi lại, đứng lâu hoặc vận động bình thường. Người bệnh có xu hướng hạn chế di chuyển, dẫn đến yếu cơ, mất thăng bằng và ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng sống.
2. Lệch tư thế, ảnh hưởng khớp gối – hông – cột sống
Khi cố gắng tránh đau, người bệnh thường đi lệch trọng tâm. Điều này làm tăng áp lực lên các khớp khác như đầu gối, hông, và cột sống, dẫn tới đau nhức lan tỏa và thay đổi dáng đi.
3. Đứt cân gan chân, hoại tử mỡ
Tình trạng viêm kéo dài làm mô cân yếu đi, có nguy cơ bị rách hoặc đứt, đặc biệt nếu từng tiêm corticosteroid. Ngoài ra, người bệnh còn có thể bị hoại tử mỡ vùng gót, khiến đau nhói và giảm khả năng chịu lực của bàn chân.
Phòng ngừa viêm cân gan chân
- Giữ cân nặng hợp lý, tránh tăng áp lực lên chân.
- Chọn giày phù hợp, đế mềm, cao vừa phải.
- Khởi động kỹ trước khi chơi thể thao.
- Tránh đứng lâu, đi lại quá mức hoặc luyện tập sai kỹ thuật.
- Xoa bóp chân thường xuyên nếu công việc phải đứng nhiều.
- Tránh các tư thế xấu như ngồi xổm lâu hoặc lặp lại động tác gây áp lực lên chân.
Kết luận
Viêm cân gan chân là bệnh lý phổ biến nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát và điều trị nếu phát hiện sớm. Việc kết hợp giữa nghỉ ngơi, điều trị đúng cách và thay đổi lối sống đóng vai trò quan trọng trong việc giúp người bệnh sớm trở lại cuộc sống bình thường. Nếu bạn gặp phải các triệu chứng nghi ngờ, đừng ngần ngại liên hệ với Phòng khám xương khớp Cao Khang để được tư vấn và điều trị kịp thời.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Viêm cân gan chân có tự khỏi không?
Trong một số trường hợp nhẹ, bệnh có thể cải thiện nếu người bệnh nghỉ ngơi, điều chỉnh thói quen đi lại và sử dụng giày phù hợp. Tuy nhiên, phần lớn trường hợp cần điều trị đúng cách để tránh chuyển sang mạn tính, kéo dài dai dẳng.
2. Viêm cân gan chân có liên quan đến gai gót chân không?
Có. Gai gót chân là một hậu quả có thể xảy ra khi viêm cân gan chân kéo dài, gây vôi hóa tại điểm bám cân gan vào xương gót. Tuy nhiên, gai gót không phải là nguyên nhân chính gây đau.
3. Bị viêm cân gan chân có nên đi bộ không?
Người bệnh nên hạn chế đi bộ khi cơn đau đang tiến triển. Khi triệu chứng đã giảm, có thể đi bộ nhẹ nhàng với giày phù hợp và theo dõi cảm giác đau để điều chỉnh mức độ vận động.
4. Viêm cân gan chân bao lâu thì khỏi?
Thời gian phục hồi trung bình từ 6 tuần đến vài tháng, tùy theo mức độ tổn thương và sự tuân thủ điều trị. Trường hợp nặng hoặc mạn tính có thể kéo dài hơn và cần can thiệp chuyên sâu.
