Bàn chân bẹt là tình trạng vòm bàn chân bị sập xuống, khiến lòng bàn chân gần như tiếp xúc hoàn toàn với mặt đất khi đứng. Tuy đây không phải là bệnh hiếm gặp, nhưng nhiều người thường chủ quan vì nghĩ rằng bàn chân bẹt chỉ ảnh hưởng đến hình dáng đôi chân mà không gây tác động nghiêm trọng đến sức khỏe. Tuy nhiên, trên thực tế, bàn chân bẹt tiềm ẩn rất nhiều tác hại lâu dài nếu không phát hiện và điều trị đúng cách.
Trong bài viết này, Phòng khám Xương Khớp Cao Khang sẽ phân tích chi tiết tác hại của bàn chân bẹt đối với sức khỏe và vận động, giúp bạn hiểu rõ hơn về vấn đề này để có biện pháp xử lý kịp thời.
Bàn chân bẹt ảnh hưởng như thế nào đến cấu trúc bàn chân?
Ở người bình thường, vòm bàn chân hoạt động như một “bộ giảm xóc” tự nhiên, giúp hấp thụ lực mỗi khi bàn chân tiếp xúc với mặt đất, từ đó bảo vệ các khớp ở cổ chân, đầu gối, hông và cột sống. Khi bị bàn chân bẹt, vòm chân sập xuống, làm mất chức năng giảm xóc này. Lực tác động khi đi, đứng hoặc chạy sẽ truyền thẳng lên các khớp phía trên, khiến toàn bộ trục vận động (từ cổ chân, đầu gối đến hông và cột sống) bị ảnh hưởng.
Bên cạnh đó, hiện tượng bàn chân xoay vào trong (over-pronation) càng làm tăng gánh nặng lên khớp và dễ gây ra nhiều rối loạn về tư thế, vận động.
Tác hại của bàn chân bẹt đối với sức khỏe & vận động
Đau bàn chân, mỏi chân kéo dài
Một trong những tác hại thường gặp nhất của bàn chân bẹt là gây đau và mỏi chân kéo dài. Người mắc bàn chân bẹt thường cảm thấy đau nhức ở gan bàn chân, gót chân hoặc mắt cá chân sau khi đi lại hoặc đứng lâu. Áp lực bị dồn lên phần lòng bàn chân nhiều hơn bình thường khiến các gân, cơ và dây chằng quanh chân làm việc quá mức, dễ dẫn đến:
- Đau gan bàn, đau gót chân, đau phía trong cổ chân.
- Cảm giác mỏi nhanh, chỉ đi bộ quãng ngắn cũng thấy mệt.
- Dễ mắc các vấn đề như viêm cân gan chân, viêm gân Achilles.
Lệch trục chân – tăng nguy cơ chấn thương
Bàn chân bẹt làm thay đổi cấu trúc nâng đỡ của bàn chân, dẫn đến lệch trục chân. Khi đi lại, bàn chân có xu hướng xoay vào trong, khiến cổ chân, đầu gối và hông không còn thẳng hàng. Điều này làm:
- Cổ chân mất ổn định, dễ bị trẹo hoặc bong gân khi vận động.
- Tăng nguy cơ viêm gân Achilles, viêm gân chày sau do phải bù trừ cho vòm chân sập.
- Đầu gối lệch trục, đặc biệt bàn chân bẹt ở trẻ em có thể gây chân chữ X, chữ O.
Nếu không phát hiện sớm, tình trạng này kéo dài sẽ ảnh hưởng đến khả năng vận động, làm tăng nguy cơ chấn thương khi chơi thể thao hoặc hoạt động mạnh.
Đau đầu gối, đau hông, đau lưng dưới
Một tác hại quan trọng khác của bàn chân bẹt là gây đau ở các vùng khớp phía trên như đầu gối, hông và thắt lưng. Vòm bàn chân không còn làm nhiệm vụ giảm xóc sẽ khiến lực tác động mỗi bước chân truyền thẳng lên đầu gối. Theo thời gian, người mắc bàn chân bẹt thường:
- Đau âm ỉ ở mặt trong đầu gối, nhất là khi leo cầu thang hoặc chạy bộ.
- Hông có cảm giác đau hoặc căng cứng do trục chân bị xoay vào trong.
- Đau thắt lưng kéo dài, dễ nhầm lẫn với các bệnh lý cột sống khác.
Các triệu chứng này không chỉ gây khó chịu trong sinh hoạt mà còn ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống nếu không được điều trị sớm.
Ảnh hưởng đến tư thế và dáng đi
Người bị bàn chân bẹt thường có dáng đi đặc trưng: bàn chân và đầu gối xoay vào trong, bước chân thiếu sự linh hoạt, đi lệt bệt hoặc khó bật nhảy. Trẻ em bị bàn chân bẹt sẽ gặp khó khăn khi chạy nhảy, dễ té ngã hơn các bạn cùng lứa tuổi. Lâu dài, bàn chân bẹt có thể khiến:
- Dáng đi trở nên nặng nề, thiếu sự uyển chuyển tự nhiên.
- Cột sống, xương chậu bị lệch nhẹ, dễ hình thành gù lưng hoặc vẹo cột sống.
- Khó duy trì tư thế chuẩn khi đứng hoặc vận động, ảnh hưởng sự phát triển vận động ở trẻ nhỏ.
Giảm khả năng chạy, nhảy, chơi thể thao
Bàn chân bình thường giúp tạo lực bật nhảy, chuyển hướng nhanh và giữ thăng bằng tốt. Khi vòm bàn chân sập xuống, bàn chân mất độ đàn hồi tự nhiên, dẫn đến:
- Hiệu suất chạy bộ, nhảy giảm đáng kể.
- Khó giữ thăng bằng khi đổi hướng, dễ ngã hoặc chấn thương trong các môn như bóng đá, cầu lông, bóng rổ.
- Người chơi thể thao chuyên nghiệp nếu bị bàn chân bẹt sẽ gặp khó khăn trong việc tăng thành tích hoặc hồi phục sau chấn thương.
Gây biến dạng bàn chân và ngón chân
Nếu bàn chân bẹt kéo dài, các cấu trúc xương, cơ và gân quanh bàn chân sẽ bị ảnh hưởng, có thể dẫn đến biến dạng bàn chân và ngón chân như:
- Ngón cái lệch vào trong (Hallux valgus) gây đau, khó đi giày.
- Chai chân, phồng rộp hoặc nứt nẻ ở gan bàn do tỳ đè kéo dài.
- Gót chân bị kéo lệch ra ngoài (rearfoot valgus) làm tăng nguy cơ đau gót.
Các biến dạng này không chỉ gây đau mà còn ảnh hưởng thẩm mỹ, khiến người bệnh tự ti, đặc biệt là trẻ nhỏ.
Tăng nguy cơ thoái hóa khớp sớm
Do toàn bộ hệ thống vận động phải làm việc quá mức để bù trừ cho vòm bàn chân sập, người bị bàn chân bẹt có nguy cơ cao bị thoái hóa khớp sớm hơn bình thường, đặc biệt là khớp gối, cổ chân và cột sống thắt lưng. Theo thời gian, tình trạng đau mạn tính sẽ ngày càng nghiêm trọng, gây hạn chế vận động, ảnh hưởng khả năng sinh hoạt và làm việc.
Những đối tượng nào dễ bị ảnh hưởng nặng bởi bàn chân bẹt?
Không phải ai bị bàn chân bẹt cũng gặp biến chứng nặng như nhau. Một số đối tượng dễ chịu tác động tiêu cực hơn, bao gồm:
- Trẻ em đang phát triển: Khung xương mềm dễ bị biến dạng nếu không can thiệp sớm.
- Người béo phì – thừa cân: Trọng lượng cơ thể lớn làm tăng áp lực lên bàn chân, tăng mức độ tổn thương.
- Người làm việc đứng lâu: Giáo viên, công nhân, nhân viên bán hàng… thường xuyên phải đứng hoặc đi bộ suốt ngày.
- Vận động viên thể thao: Đặc biệt là các môn chạy bộ, bóng đá, cầu lông…
- Người có yếu tố di truyền hoặc cấu trúc bàn chân yếu bẩm sinh.
Bàn chân bẹt có nguy hiểm không?
Bàn chân bẹt không phải là bệnh lý nguy hiểm đến tính mạng, nhưng hoàn toàn không nên chủ quan. Nếu không can thiệp và điều trị sớm, tình trạng này sẽ ảnh hưởng lâu dài đến khả năng vận động, gây chấn thương, thoái hóa khớp và suy giảm chất lượng cuộc sống. Do đó, việc thăm khám, đánh giá mức độ tổn thương và lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp là vô cùng cần thiết.
Nếu bạn hoặc con trẻ có các dấu hiệu sau, cần đến khám chuyên khoa xương khớp càng sớm càng tốt:
- Đau dai dẳng ở gan bàn chân, gót chân hoặc đầu gối khi vận động.
- Dáng đi bất thường, chân xoay vào trong, bước chân thiếu linh hoạt.
- Giày dép bị mòn nhiều ở phía trong.
- Trẻ thường xuyên kêu mỏi chân, đau chân khi chạy nhảy.
- Đau tăng khi đi bộ, leo cầu thang hoặc đứng lâu.
Cách hạn chế tác hại của bàn chân bẹt
Tùy mức độ và độ tuổi, các biện pháp phòng ngừa và hỗ trợ sau đây có thể giúp giảm tác hại của bàn chân bẹt:
- Tập vật lý trị liệu: Dưới sự hướng dẫn của chuyên gia, các bài tập tăng cường cơ bàn chân, kéo giãn gân và cải thiện tư thế sẽ giúp giảm đau, nâng đỡ vòm chân.
- Mang giày chỉnh hình hoặc lót chỉnh hình (orthotics): Loại giày đặc biệt này hỗ trợ tái tạo vòm chân, giảm áp lực khi đi lại, ngăn ngừa tiến triển nặng hơn.
- Kiểm soát cân nặng: Giảm tải trọng lên bàn chân, hạn chế tổn thương dây chằng và khớp.
- Chỉnh sửa tư thế đi, đứng: Luôn giữ thẳng lưng, không đi bộ với dáng xoay chân vào trong.
- Theo dõi và khám chuyên khoa xương khớp: Đặc biệt với trẻ nhỏ hoặc khi xuất hiện các dấu hiệu bất thường.
Kết luận
Tác hại của bàn chân bẹt có thể ảnh hưởng sâu rộng đến sức khỏe xương khớp và chất lượng sống nếu không phát hiện và can thiệp kịp thời. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu, chủ động kiểm tra và điều trị tại các cơ sở chuyên khoa xương khớp – vật lý trị liệu là chìa khóa để phòng ngừa biến chứng, giúp duy trì vận động linh hoạt, tư thế chuẩn và bảo vệ sức khỏe lâu dài cho cả trẻ em lẫn người lớn.
