Trong cuộc sống hiện đại, “đau cơ lưng” dường như đã trở thành một tình trạng quen thuộc với nhiều người. Từ nhân viên văn phòng ngồi sai tư thế trong thời gian dài, người lao động thường xuyên mang vác nặng, cho đến người lớn tuổi ít vận động – ai cũng có thể là “nạn nhân” của chứng đau này. Mặc dù không phải là bệnh lý nguy hiểm đến tính mạng, nhưng đau cơ lưng nếu không được xử lý đúng cách sẽ ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng cuộc sống, khả năng lao động và tinh thần người bệnh.
Vậy đau cơ lưng là gì, có những dạng nào, nguyên nhân do đâu và làm sao để điều trị hiệu quả? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết qua bài viết dưới đây.
Đau cơ lưng là gì?
Đau cơ lưng là tình trạng tổn thương hoặc co thắt bất thường ở các nhóm cơ vùng lưng – nơi giữ vai trò quan trọng trong việc nâng đỡ và vận động của cơ thể. Khác với các bệnh lý cột sống như thoát vị đĩa đệm hay gai cột sống, trong đó cơn đau bắt nguồn từ cấu trúc xương hoặc thần kinh, thì đau cơ lưng chủ yếu liên quan đến mô mềm như cơ, gân và dây chằng.
Tình trạng này có thể xảy ra đột ngột do chấn thương hoặc sai tư thế, cũng có thể diễn tiến âm ỉ kéo dài ở những người ít vận động hoặc có thói quen sinh hoạt không hợp lý. Cảm giác đau nhức có thể xuất hiện ở vùng thắt lưng, lưng trên hoặc lan tỏa, gây cứng cơ, khó chịu và hạn chế vận động rõ rệt.
Phân loại đau cơ lưng
Tùy theo vị trí xuất hiện, đau cơ lưng được chia thành hai loại chính, mỗi loại có đặc điểm và nguyên nhân đặc thù:
Đau cơ lưng dưới
Đây là dạng phổ biến nhất, chiếm tỷ lệ cao trong các ca đau cơ lưng. Vị trí đau nằm ở vùng thắt lưng – nơi tiếp giáp giữa phần trên cơ thể và phần dưới, chịu nhiều áp lực từ các hoạt động thường ngày.
Nguyên nhân thường liên quan đến việc ngồi sai tư thế, mang vác vật nặng không đúng kỹ thuật hoặc do các chuyển động xoay, cúi người đột ngột. Người bị đau cơ lưng dưới thường cảm thấy đau nhức âm ỉ, đôi khi nhói từng cơn, lan xuống vùng mông hoặc đùi trên. Việc cúi người, xoay lưng hoặc đứng lâu thường làm cơn đau tăng nặng.
Đau cơ lưng trên
Đau cơ lưng trên tập trung ở khu vực giữa lưng hoặc sát hai bên xương bả vai. Dạng đau này thường gặp ở người phải làm việc lâu trong tư thế cúi đầu hoặc gù lưng, điển hình là nhân viên văn phòng, học sinh – sinh viên, tài xế, người thường xuyên sử dụng máy tính hay điện thoại.
Triệu chứng bao gồm cảm giác đau nhức, nặng vai, đôi khi lan lên cổ hoặc xuống cánh tay. Cơn đau có thể rõ rệt hơn khi hít sâu, vươn người hoặc khi gắng sức kéo – đẩy vật nặng.
Nguyên nhân gây đau cơ lưng
Đau cơ lưng có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân, trong đó phổ biến nhất bao gồm:
Tư thế sinh hoạt sai lệch
Việc duy trì các tư thế không đúng như ngồi cong lưng, gác chân, nằm nghiêng lệch hoặc ngủ không đúng đệm trong thời gian dài sẽ làm mất cân bằng cơ học vùng lưng. Các cơ bị kéo căng quá mức trong thời gian dài sẽ phản ứng bằng cách co thắt và gây đau.
Hoạt động quá sức hoặc sai kỹ thuật
Những động tác gắng sức như nâng vật nặng, luyện tập thể thao cường độ cao hoặc cử động sai tư thế sẽ tạo áp lực lớn lên cơ lưng. Khi đó, các sợi cơ có thể bị rách nhỏ hoặc viêm nhẹ, gây ra các cơn đau cấp tính, thậm chí kéo dài nhiều ngày nếu không được xử lý đúng cách.
Chấn thương vùng lưng
Các tai nạn như trượt ngã, va đập mạnh hoặc bị chấn thương do thể thao đều có thể làm tổn thương mô mềm vùng lưng. Những vết rách cơ, tụ máu hoặc viêm khu trú là nguyên nhân điển hình gây đau cơ lưng sau chấn thương.
Tác động tâm lý – cảm xúc
Ít ai biết rằng căng thẳng, stress kéo dài cũng là nguyên nhân tiềm ẩn gây co thắt cơ, đặc biệt là ở vùng cổ, vai và lưng trên. Hệ thần kinh giao cảm bị kích thích quá mức làm tăng trương lực cơ, dẫn đến tình trạng đau cơ lan tỏa mà không có tổn thương rõ ràng.
Thiếu hụt dinh dưỡng
Một chế độ ăn nghèo vi chất như magie, kali, canxi… có thể ảnh hưởng đến dẫn truyền thần kinh – cơ, khiến cơ dễ bị mỏi, co rút hoặc đau âm ỉ kéo dài.
Triệu chứng điển hình của đau cơ lưng
Tùy theo nguyên nhân và vị trí, người bị đau cơ lưng có thể gặp một hoặc nhiều triệu chứng sau:
- Cảm giác đau nhức âm ỉ, đôi khi đau nhói tại chỗ hoặc lan tỏa.
- Căng cứng cơ, đặc biệt vào buổi sáng hoặc sau khi ngồi lâu.
- Co thắt nhẹ hoặc chuột rút từng cơn ở vùng lưng.
- Đau tăng khi vận động, gắng sức hoặc thay đổi tư thế đột ngột.
- Trong một số trường hợp, có thể kèm cảm giác mỏi vai gáy, tê tay, nhức đầu.
Việc xác định chính xác triệu chứng sẽ giúp phân biệt đau cơ lưng với các bệnh lý nghiêm trọng khác như thoái hóa cột sống, thoát vị đĩa đệm hay viêm khớp.
Đau cơ lưng có nguy hiểm không?
Đa số các trường hợp đau cơ lưng là lành tính và có thể cải thiện sau vài ngày nghỉ ngơi, chăm sóc đúng cách. Tuy nhiên, nếu tình trạng tái đi tái lại, kéo dài trên 1–2 tuần hoặc ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh hoạt, người bệnh cần được thăm khám chuyên khoa.
Một số trường hợp đau cơ lưng có thể là biểu hiện ban đầu của các bệnh lý nghiêm trọng như thoát vị đĩa đệm, chèn ép tủy sống, hoặc rối loạn thần kinh – cơ. Do đó, không nên chủ quan hoặc chỉ tự điều trị tại nhà mà không có sự tư vấn từ bác sĩ.
Các phương pháp điều trị đau cơ lưng hiệu quả
Việc điều trị đau cơ lưng cần được cá nhân hóa dựa trên nguyên nhân, mức độ đau và thể trạng từng người. Dưới đây là những phương pháp phổ biến và được đánh giá cao về hiệu quả:
Nghỉ ngơi hợp lý
Ngay khi cơn đau cơ lưng xuất hiện, việc đầu tiên cần làm là cho cơ thể được nghỉ ngơi đúng cách. Tuy nhiên, nghỉ ngơi ở đây không có nghĩa là nằm yên bất động quá lâu, mà nên hạn chế những hoạt động gây căng thẳng lên vùng lưng như cúi, xoay người, nâng đồ vật nặng…
Tư thế nghỉ ngơi nên là nằm ngửa, kê một chiếc gối mỏng dưới đầu gối để giảm áp lực lên thắt lưng, hoặc nằm nghiêng với gối ôm giữa hai chân.
Chườm nóng và lạnh đúng cách
- Chườm lạnh: Trong 24–48 giờ đầu tiên sau khi đau cơ lưng xuất hiện – đặc biệt nếu có dấu hiệu sưng viêm hoặc chấn thương – người bệnh nên chườm lạnh để giảm viêm và làm dịu cảm giác đau. Chườm đá bọc khăn sạch trong 15–20 phút, cách nhau vài giờ.
- Chườm nóng: Sau giai đoạn cấp tính, chườm nóng giúp giãn mạch, tăng lưu thông máu, từ đó giúp cơ thư giãn và hồi phục nhanh hơn. Có thể dùng túi chườm, khăn ấm hoặc miếng dán nhiệt vùng lưng trong thời gian 15–20 phút mỗi lần.
Dùng thuốc giảm đau, giãn cơ (có chỉ định)
Trong trường hợp cơn đau cơ lưng gây khó chịu nhiều, bác sĩ có thể kê đơn:
- Thuốc giảm đau thông thường: Paracetamol, Ibuprofen, Diclofenac…
- Thuốc giãn cơ: Eperisone, Tolperisone, Mydocalm…
- Thuốc bôi ngoài da: gel giảm đau, cao dán, miếng dán nhiệt.
Việc sử dụng thuốc cần tuân thủ đúng liều lượng, không tự ý mua và dùng kéo dài vì có thể gây tác dụng phụ trên gan, thận hoặc dạ dày.
Vật lý trị liệu – phục hồi chức năng
Đây là phương pháp điều trị có hiệu quả bền vững cho các trường hợp đau cơ lưng, nhất là đau kéo dài hoặc tái phát. Một số kỹ thuật thường được áp dụng:
- Siêu âm trị liệu: dùng sóng siêu âm tần số cao tác động vào mô sâu, giúp giảm viêm và tái tạo tổn thương cơ.
- Điện xung – điện phân: giảm đau, chống co thắt cơ bằng cách kích thích nhẹ lên vùng cơ bị tổn thương.
- Xoa bóp trị liệu: giúp cơ thư giãn, tăng tuần hoàn máu và cải thiện phạm vi vận động.
Người bệnh nên đến các cơ sở chuyên khoa để được đánh giá và hướng dẫn bài bản.
Tập luyện phục hồi nhẹ nhàng
Sau khi tình trạng đau cơ lưng được kiểm soát, việc tập luyện có kiểm soát đóng vai trò quan trọng trong việc phục hồi và phòng ngừa tái phát. Các bài tập nên chú trọng:
- Kéo giãn cột sống nhẹ nhàng
- Tăng cường cơ bụng – cơ lưng sâu
- Tập thở bụng – thở sâu để giảm căng thẳng cơ học lên lưng
Các bài tập nên được thực hiện dưới sự hướng dẫn của chuyên viên phục hồi chức năng hoặc bác sĩ chuyên khoa.
Cách phòng ngừa đau cơ lưng hiệu quả
Phòng bệnh luôn là cách tốt nhất để giữ cho lưng khỏe mạnh và tránh những cơn đau không mong muốn. Để ngăn ngừa đau cơ lưng, bạn có thể áp dụng những nguyên tắc sau:
- Duy trì tư thế đúng: Khi ngồi làm việc, giữ lưng thẳng, vai thả lỏng, tránh gù lưng hoặc cúi đầu quá lâu. Ghế ngồi nên có tựa lưng, điều chỉnh được độ cao.
- Tập thể dục đều đặn: Ưu tiên các môn thể thao nhẹ nhàng như đi bộ, bơi lội, yoga… nhằm tăng độ dẻo dai của cơ và sức bền vùng lưng.
- Tránh mang vác nặng: Nếu cần nâng đồ, hãy gập đầu gối thay vì cúi lưng. Phân bố trọng lượng đều hai bên vai, không mang một bên quá lâu.
- Chế độ dinh dưỡng đầy đủ: Bổ sung đủ canxi, vitamin D, magie, protein để nuôi dưỡng hệ cơ – xương – khớp.
- Ngủ đủ giấc và đúng tư thế: Nên nằm ngửa hoặc nghiêng nhẹ với gối hỗ trợ, tránh nằm sấp hoặc gối đầu quá cao.
- Giải tỏa căng thẳng: Quản lý tốt stress thông qua thiền, thở sâu hoặc các hoạt động thư giãn tinh thần.
Khi nào cần đi khám bác sĩ?
Không phải mọi trường hợp đau cơ lưng đều cần đi khám, nhưng nếu gặp những dấu hiệu sau, bạn tuyệt đối không nên chủ quan:
- Cơn đau kéo dài quá 7 ngày và không cải thiện khi nghỉ ngơi.
- Cảm giác đau lan xuống chân, tê bì, châm chích hoặc yếu chi.
- Mất kiểm soát đại – tiểu tiện hoặc mất cảm giác vùng sinh dục.
- Kèm theo các triệu chứng toàn thân như sốt, mệt mỏi, sút cân không rõ nguyên nhân.
- Có tiền sử chấn thương hoặc từng mắc bệnh lý cột sống.
Việc thăm khám sớm sẽ giúp phát hiện và điều trị đúng nguyên nhân, tránh để bệnh chuyển sang giai đoạn mạn tính hoặc gây biến chứng nguy hiểm.
Kết luận
Đau cơ lưng là tình trạng thường gặp nhưng không thể xem nhẹ. Dù có thể điều trị đơn giản trong nhiều trường hợp, nhưng nếu không hiểu đúng nguyên nhân và áp dụng phương pháp chăm sóc hợp lý, người bệnh có thể phải đối mặt với các cơn đau tái phát hoặc tiến triển thành bệnh lý mạn tính. Việc lắng nghe cơ thể, duy trì tư thế đúng, vận động đều đặn và chủ động thăm khám khi cần thiết chính là cách tốt nhất để giữ cho cột sống luôn khỏe mạnh và linh hoạt.
