Loãng xương là một trong những bệnh lý xương khớp phổ biến và nguy hiểm ở người cao tuổi. Căn bệnh này diễn tiến âm thầm, ít triệu chứng rõ ràng nhưng hậu quả lại nghiêm trọng, có thể dẫn đến gãy xương, tàn phế hoặc tử vong nếu không được phát hiện và điều trị đúng cách. Việc nâng cao nhận thức, hiểu đúng về loãng xương và cách chăm sóc người già bị loãng xương là vô cùng cần thiết, giúp cải thiện chất lượng sống và duy trì sự độc lập cho người cao tuổi.
I. Tổng quan về loãng xương ở người cao tuổi
Vì sao người cao tuổi dễ mắc loãng xương?
Tuổi càng cao, quá trình lão hóa trong cơ thể diễn ra mạnh mẽ, đặc biệt là ở hệ xương. Quá trình tạo xương mới giảm dần, trong khi quá trình hủy xương diễn ra mạnh mẽ hơn, làm mất cân bằng chuyển hóa xương. Ngoài ra, sự suy giảm nội tiết tố (estrogen ở phụ nữ, testosterone ở nam giới), ít vận động, chế độ ăn thiếu canxi và vitamin D, cùng nhiều bệnh lý mãn tính khiến xương yếu đi rõ rệt theo thời gian.
Tỉ lệ mắc bệnh và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), cứ 3 phụ nữ trên 50 tuổi thì có 1 người mắc bệnh loãng xương, và tỷ lệ này ở nam giới là 1/5. Ở Việt Nam, hơn 2 triệu người cao tuổi bị loãng xương, và con số này ngày càng gia tăng do già hóa dân số. Hậu quả của loãng xương không chỉ là gãy xương mà còn ảnh hưởng đến khả năng vận động, sinh hoạt, tâm lý và tuổi thọ của người bệnh.
II. Nguyên nhân phổ biến
Các nguyên nhân thường gặp gây loãng xương ở người cao tuổi bao gồm:
- Lão hóa tự nhiên: Từ sau tuổi 35–40, quá trình tái tạo xương chậm lại, trong khi quá trình tiêu xương tiếp tục diễn ra, làm mất dần mật độ xương. Ở người cao tuổi, sự mất xương có thể xảy ra 2–3% mỗi năm, dẫn đến xương trở nên giòn, dễ gãy.
- Suy giảm hormone: Phụ nữ sau mãn kinh và nam giới lớn tuổi giảm hormone giới tính, ảnh hưởng đến quá trình tạo xương.
- Thiếu canxi và vitamin D: Do ăn uống kém, khả năng hấp thu giảm hoặc ít tiếp xúc với ánh nắng.
- Ít vận động: Hoạt động thể chất đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức mạnh của xương và cơ. Ở người ít vận động, xương không nhận được kích thích cơ học cần thiết, khiến quá trình tiêu xương diễn ra nhanh hơn.
- Tác dụng phụ của thuốc: Corticoid, thuốc chống co giật, lợi tiểu kéo dài…
- Bệnh nền mãn tính: Tiểu đường, cường giáp, suy thận, viêm khớp…
III. Dấu hiệu nhận biết loãng xương ở người cao tuổi
Loãng xương thường không có triệu chứng rõ rệt ở giai đoạn đầu. Tuy nhiên, người cao tuổi có thể gặp một số biểu hiện sau:
- Đau nhức xương khớp âm ỉ, đặc biệt là vùng lưng, hông.
- Giảm chiều cao rõ rệt (từ 2cm trở lên).
- Gù lưng, cong cột sống.
- Dễ bị gãy xương sau té ngã nhẹ hoặc va chạm không đáng kể.
- Mệt mỏi, giảm sức vận động, đi lại chậm chạp hơn trước.
IV. Biến chứng nguy hiểm nếu không điều trị kịp thời
Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, loãng xương có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng:
- Gãy xương hông hoặc cổ xương đùi: Nguy cơ cao dẫn đến tử vong hoặc phải nằm liệt giường lâu dài.
- Gãy cột sống: Gây đau lưng dữ dội, biến dạng lưng và suy giảm chức năng hô hấp.
- Giảm khả năng vận động: Mất đi sự độc lập trong sinh hoạt hàng ngày.
- Tăng nguy cơ loét da, viêm phổi, suy kiệt do nằm lâu.
- Ảnh hưởng đến tâm lý: Trầm cảm, tự ti, cảm giác bị phụ thuộc vào người khác.
V. Cách điều trị và phòng ngừa hiệu quả
1. Điều trị bệnh loãng xương ở người cao tuổi
- Dùng thuốc theo chỉ định bác sĩ: Nhóm bisphosphonates, calcitonin, bổ sung canxi – vitamin D, thuốc tạo xương hoặc hormone thay thế (nếu cần).
- Vật lý trị liệu – phục hồi chức năng: Giúp cải thiện khả năng vận động, giảm nguy cơ té ngã.
- Điều trị các bệnh nền đi kèm: Như tiểu đường, viêm khớp, suy tuyến giáp…
2. Cách phòng ngừa hiệu quả
- Chế độ dinh dưỡng hợp lý:
- Bổ sung canxi (1.000 – 1.200 mg/ngày) và vitamin D (600 – 800 IU/ngày).
- Tăng cường thực phẩm như sữa, cá hồi, trứng, rau xanh đậm, nấm…
- Tập luyện thể chất đều đặn:
- Các bài tập phù hợp như đi bộ, dưỡng sinh, yoga, thái cực quyền.
- Tối thiểu 30 phút mỗi ngày, 5 lần/tuần.
- Tầm soát định kỳ: Đo mật độ xương mỗi 1–2 năm sau tuổi 60 hoặc sớm hơn nếu có yếu tố nguy cơ.
- Tránh té ngã: Dọn gọn nhà cửa, lắp tay vịn, dùng dép chống trượt…
VI. Vai trò của gia đình và chăm sóc tinh thần cho người cao tuổi bị loãng xương
Không chỉ điều trị bằng thuốc và chế độ sinh hoạt, yếu tố tinh thần và sự quan tâm của gia đình đóng vai trò rất quan trọng trong quá trình hồi phục của người già bị loãng xương:
- Động viên, lắng nghe và đồng hành cùng người bệnh trong quá trình điều trị.
- Hỗ trợ vận động nhẹ nhàng, tạo môi trường sống an toàn, thân thiện.
- Khuyến khích tập luyện và duy trì giao tiếp xã hội để người già không cảm thấy cô đơn.
- Tham gia cùng người cao tuổi trong các hoạt động nhóm, câu lạc bộ sức khỏe hoặc lớp học dưỡng sinh.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Người cao tuổi bao nhiêu tuổi nên bắt đầu kiểm tra loãng xương?
Thông thường, người từ 60 tuổi trở lên nên đo mật độ xương định kỳ 1–2 năm/lần, đặc biệt nếu có yếu tố nguy cơ như: tiền sử gãy xương, phụ nữ sau mãn kinh, sụt chiều cao nhanh, hoặc mắc bệnh mãn tính. Phụ nữ sau 50 tuổi cũng được khuyến cáo tầm soát sớm.
2. Tại sao phụ nữ sau mãn kinh lại dễ bị loãng xương hơn nam giới?
Sau mãn kinh, hormone estrogen – yếu tố quan trọng giúp duy trì mật độ xương – giảm mạnh. Việc thiếu hụt estrogen làm gia tăng tốc độ tiêu xương, khiến phụ nữ dễ bị loãng xương hơn, đặc biệt trong 5–10 năm đầu sau mãn kinh. Đây là lý do vì sao phụ nữ cần được theo dõi và tầm soát loãng xương sớm hơn nam giới.
3. Người cao tuổi ít vận động có làm tăng nguy cơ loãng xương không?
Có. Vận động thường xuyên giúp xương nhận được lực cơ học kích thích quá trình tạo xương. Người lớn tuổi ít vận động, nằm nhiều hoặc đi lại kém do bệnh lý sẽ có nguy cơ giảm mật độ xương nhanh hơn, dẫn đến loãng xương và dễ gãy xương dù chỉ sau những va chạm nhẹ.
4. Người già bị loãng xương nên ăn gì và kiêng gì?
Nên ăn: Thực phẩm giàu canxi (sữa, hải sản, cá mòi, đậu hũ, rau xanh đậm), thực phẩm giàu vitamin D (nấm, trứng, cá béo), thực phẩm giàu protein vừa phải (thịt nạc, trứng, sữa chua).
Nên hạn chế: Đồ ăn mặn, thực phẩm nhiều đường, nước ngọt có gas, caffeine (trà đặc, cà phê), rượu bia – vì các yếu tố này làm mất canxi và cản trở hấp thu.
5. Tập thể dục thế nào là phù hợp với người già bị loãng xương?
Người cao tuổi nên chọn các bài tập nhẹ nhàng, an toàn nhưng đều đặn, chẳng hạn:
- Đi bộ mỗi ngày 30 phút
- Dưỡng sinh, thái cực quyền
- Yoga dành cho người già
- Tập cơ – xương – khớp dưới sự hướng dẫn của chuyên gia phục hồi chức năng
Tránh các môn có nguy cơ té ngã cao như leo núi, chạy nhanh, thể thao đối kháng.
Kết luận
Loãng xương ở người cao tuổi không chỉ là vấn đề xương khớp đơn thuần mà còn ảnh hưởng sâu rộng đến thể chất, tinh thần và chất lượng sống. Việc phát hiện sớm, điều trị đúng và sự đồng hành từ gia đình chính là chìa khóa giúp người già sống khỏe, sống vui mỗi ngày. Nếu bạn hoặc người thân có dấu hiệu nghi ngờ loãng xương, hãy đến Phòng khám xương khớp Cao Khang để được tư vấn và chăm sóc toàn diện bởi đội ngũ chuyên gia tận tâm.
Tìm hiểu thêm: Loãng xương ở người trẻ: Nguy cơ tiềm ẩn từ thói quen hiện đại
