Bong gân cổ chân là một trong những chấn thương thường gặp nhất trong sinh hoạt hằng ngày và khi chơi thể thao. Mặc dù có thể chỉ là chấn thương nhẹ, nhưng nếu không được chăm sóc đúng cách, bong gân cổ chân có thể gây đau kéo dài, tái phát nhiều lần, thậm chí để lại di chứng ảnh hưởng đến khả năng vận động.
Hãy cùng tìm hiểu chi tiết về nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị cũng như thời gian phục hồi khi bị bong gân cổ chân trong bài viết sau.
Bong gân cổ chân là gì?
Bong gân cổ chân là tình trạng dây chằng quanh khớp cổ chân bị giãn quá mức, rách hoặc thậm chí đứt do lực tác động mạnh từ bên ngoài. Dây chằng là những dải mô liên kết có nhiệm vụ giữ vững khớp và giúp cổ chân hoạt động ổn định.
Khi xảy ra bong gân, các dây chằng này bị kéo căng quá mức giới hạn sinh lý hoặc bị tổn thương do xoay vặn đột ngột, thường gặp ở vùng mắt cá ngoài. Bong gân cổ chân dễ bị nhầm với trật khớp hoặc gãy xương, do đó, việc chẩn đoán đúng là rất quan trọng để điều trị kịp thời và hiệu quả.
Nguyên nhân gây bong gân cổ chân
Có nhiều yếu tố có thể dẫn đến bong gân cổ chân, phổ biến nhất bao gồm:
- Vận động sai tư thế: Đi, chạy hoặc nhảy và tiếp đất sai tư thế khiến cổ chân bị lật mạnh ra ngoài hoặc vào trong.
- Tai nạn thể thao: Các môn như bóng đá, bóng chuyền, cầu lông, tennis thường tạo áp lực lớn lên khớp cổ chân, dễ gây bong gân.
- Mang giày không phù hợp: Giày quá cao hoặc quá chật khiến cổ chân mất cân bằng khi di chuyển.
- Địa hình không bằng phẳng: Đi lại trên bề mặt nghiêng, trơn trượt hoặc đá dăm cũng làm tăng nguy cơ chấn thương.
Triệu chứng bong gân cổ chân
Triệu chứng của bong gân cổ chân thay đổi tùy theo mức độ tổn thương nhưng thường bao gồm:
- Đau nhói đột ngột tại vùng bị chấn thương, đặc biệt là khi bước chân hoặc xoay cổ chân.
- Sưng nề quanh mắt cá, có thể lan rộng nếu không xử lý kịp thời.
- Bầm tím hoặc đổi màu da, xuất hiện sau vài giờ hoặc một ngày.
- Giảm khả năng vận động, người bệnh khó đứng vững, đi lại tập tễnh hoặc không thể nhấc chân lên.
- Nghe tiếng “rắc” lúc chấn thương (trong trường hợp dây chằng bị rách).
Các mức độ bong gân cổ chân
Bác sĩ thường phân loại bong gân cổ chân thành 3 mức độ:
- Độ 1: Tổn thương nhẹ, dây chằng chỉ bị giãn hoặc rách rất nhỏ. Đau và sưng nhẹ, người bệnh vẫn đi lại được.
- Độ 2: Dây chằng bị rách một phần. Đau vừa phải, sưng rõ, có thể bầm tím, khó cử động cổ chân.
- Độ 3: Đứt hoàn toàn dây chằng. Đau dữ dội, sưng nhiều, mất khả năng vận động, cần can thiệp y khoa.
Cách chữa bong gân cổ chân
Sơ cứu tại nhà (trong 24–72 giờ đầu)
Khi vừa bị bong gân cổ chân, người bệnh cần xử lý kịp thời theo nguyên tắc R.I.C.E:
- Rest (Nghỉ ngơi): Hạn chế tối đa việc đi lại, tránh dồn trọng lượng lên cổ chân bị thương.
- Ice (Chườm lạnh): Dùng túi đá chườm vào vùng tổn thương 15–20 phút mỗi lần, cách nhau 2–3 giờ để giảm sưng – đau.
- Compression (Băng ép): Dùng băng thun quấn quanh cổ chân để cố định và giảm phù nề.
- Elevation (Kê cao chân): Khi nằm hoặc ngồi, nên gác chân lên gối để giúp máu lưu thông, giảm sưng.
Điều trị y khoa
Nếu sau vài ngày không cải thiện hoặc có dấu hiệu nghiêm trọng, người bệnh nên đi khám tại phòng khám xương khớp hoặc bệnh viện. Tùy mức độ, bác sĩ sẽ chỉ định:
- Thuốc giảm đau, kháng viêm (theo toa): Giúp giảm sưng và cải thiện triệu chứng.
- Mang nẹp, băng cố định hoặc giày y tế: Cố định cổ chân trong thời gian hồi phục.
- Vật lý trị liệu: Các bài tập nhẹ nhàng giúp phục hồi chức năng và tăng cường sức mạnh cho cổ chân.
- Phẫu thuật (trường hợp nặng): Nếu dây chằng đứt hoàn toàn hoặc không phục hồi sau điều trị bảo tồn.
Bong gân cổ chân bao lâu thì khỏi?
Thời gian phục hồi phụ thuộc vào mức độ chấn thương:
- Độ 1: Khoảng 1 – 2 tuần. Người bệnh có thể đi lại nhẹ sau vài ngày.
- Độ 2: Mất khoảng 3 – 6 tuần để lành hoàn toàn. Cần tập phục hồi chức năng sau đó.
- Độ 3: Thường mất 8 tuần trở lên. Có thể cần phẫu thuật và phục hồi lâu dài hơn.
Việc tuân thủ điều trị và nghỉ ngơi đúng cách sẽ giúp rút ngắn thời gian hồi phục.
Những điều nên và không nên khi bị bong gân cổ chân
Nên:
- Nghỉ ngơi đủ thời gian để dây chằng phục hồi.
- Chườm lạnh đúng cách trong 3 ngày đầu.
- Thực hiện bài tập vận động nhẹ sau giai đoạn cấp tính (theo hướng dẫn bác sĩ).
- Tái khám nếu có biểu hiện sưng đau kéo dài.
Không nên:
- Xoa bóp, chườm nóng trong 48–72 giờ đầu vì có thể làm tăng sưng nề.
- Tự ý vận động mạnh hoặc chơi thể thao khi chưa lành hoàn toàn.
- Bỏ qua các dấu hiệu cảnh báo như đau kéo dài, yếu cơ, tái phát nhiều lần.
Cách phòng ngừa bong gân cổ chân
Để tránh gặp phải bong gân cổ chân, bạn có thể thực hiện các biện pháp sau:
- Khởi động kỹ lưỡng trước khi tập luyện hoặc chơi thể thao.
- Tăng cường sức mạnh cổ chân thông qua các bài tập ổn định và linh hoạt.
- Chọn giày phù hợp, có độ bám tốt và hỗ trợ cổ chân tốt khi vận động.
- Cẩn trọng khi đi trên mặt phẳng nghiêng, trơn trượt, nhất là vào mùa mưa.
Giải đáp thắc mắc thường gặp
1. Bong gân cổ chân có nên xoa dầu nóng không?
Không nên xoa dầu nóng trong 48–72 giờ đầu sau chấn thương. Nên chườm lạnh và chỉ sử dụng dầu nóng khi giai đoạn sưng cấp đã qua.
2. Bong gân có cần chụp X-quang không?
Có. Việc chụp X-quang hoặc MRI giúp loại trừ khả năng gãy xương hoặc đứt dây chằng hoàn toàn.
3. Sau bao lâu có thể chơi thể thao trở lại?
Thông thường từ 3–6 tuần với chấn thương nhẹ hoặc trung bình. Nặng hơn có thể kéo dài đến 2–3 tháng.
4. Bong gân cổ chân có để lại di chứng không?
Nếu không điều trị đúng cách, bong gân có thể dẫn đến yếu khớp cổ chân, dễ tái phát hoặc viêm khớp mạn tính.
Lời kết
Bong gân cổ chân là chấn thương phổ biến nhưng hoàn toàn có thể chữa khỏi nếu được xử lý đúng cách và kịp thời. Việc nghỉ ngơi, điều trị đúng phương pháp và tập luyện phục hồi là yếu tố then chốt giúp người bệnh nhanh chóng quay lại sinh hoạt bình thường. Đừng chủ quan trước những dấu hiệu nhỏ – hãy lắng nghe cơ thể mình và tìm đến bác sĩ chuyên khoa khi cần thiết.
Nếu bạn cần được tư vấn kỹ hơn về các vấn đề xương khớp hoặc chấn thương thể thao, đừng ngần ngại liên hệ với Phòng khám xương khớp cao Khang để được hỗ trợ kịp thời.
