Bong gân ngón chân là một trong những chấn thương thường gặp trong sinh hoạt hằng ngày và thể thao. Dù không quá nghiêm trọng như gãy xương, nhưng nếu không được xử trí đúng cách, tình trạng này có thể gây đau kéo dài, hạn chế vận động và dễ tái phát. Đặc biệt, bong gân ngón chân cái – nơi chịu nhiều lực trong quá trình đi lại – lại càng cần được chú ý. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ về nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị hiệu quả tình trạng này.
Bong gân ngón chân là gì?
Bong gân ngón chân là tình trạng dây chằng quanh khớp ngón chân bị giãn, rách một phần hoặc đứt do lực kéo căng quá mức. Dây chằng là cấu trúc kết nối giữa các xương, giúp ổn định khớp. Khi bị bong gân, khớp ngón chân trở nên kém vững, gây đau, sưng và khó cử động.
Chấn thương này thường ảnh hưởng đến các ngón ở bàn chân trước, trong đó phổ biến nhất là bong gân ngón chân cái, vì ngón này đóng vai trò quan trọng trong việc giữ thăng bằng và chịu lực khi di chuyển.
Nguyên nhân gây bong gân ngón chân
Tình trạng bong gân ngón chân có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân như:
- Chấn thương thể thao: Đá bóng, chạy bộ, hoặc các môn yêu cầu thay đổi hướng đột ngột có thể gây lực xoắn lên ngón chân.
- Va đập mạnh: Vấp ngón vào vật cứng, hoặc bị đè lên bởi vật nặng.
- Trượt ngã: Dễ xảy ra khi đi trên bề mặt trơn trượt, đặc biệt nếu mang giày không đúng kích cỡ.
- Mang giày dép không phù hợp: Giày quá chật, quá cao hoặc đế cứng khiến khớp ngón chân dễ bị tổn thương.
Triệu chứng bong gân ngón chân
Khi bị bong gân ngón chân, người bệnh thường có những biểu hiện sau:
- Đau nhói tại vị trí bị tổn thương: Cơn đau có thể tăng lên khi vận động hoặc chạm vào.
- Sưng tấy và bầm tím: Vùng quanh khớp ngón sưng to, đổi màu do tụ máu.
- Hạn chế vận động: Khó gập – duỗi ngón chân, đi lại bị đau, mất thăng bằng.
- Cảm giác nóng, tê rần: Đặc biệt ở vùng ngón cái khi bị bong gân nặng.
- Biến dạng ngón (hiếm gặp): Nếu dây chằng đứt hoàn toàn hoặc có kèm trật khớp.
Với bong gân ngón chân cái, triệu chứng thường nghiêm trọng hơn do ngón này chịu lực chính trong mỗi bước đi.
Cách chẩn đoán bong gân ngón chân
Để xác định chính xác mức độ bong gân ngón chân, bác sĩ sẽ thực hiện:
- Khám lâm sàng: Kiểm tra vị trí đau, độ sưng, khả năng vận động và độ vững khớp.
- Chụp X-quang: Giúp loại trừ trường hợp gãy xương đi kèm.
- Siêu âm hoặc MRI: Được chỉ định nếu nghi ngờ rách dây chằng nặng hoặc có tổn thương mô mềm phức tạp.
Chẩn đoán chính xác giúp lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp và rút ngắn thời gian phục hồi.
Các cấp độ bong gân ngón chân
Bong gân ngón chân được chia thành 3 mức độ chính:
- Độ 1: Dây chằng bị giãn nhẹ, đau nhẹ, không ảnh hưởng nhiều đến khả năng vận động.
- Độ 2: Rách một phần dây chằng, đau và sưng rõ rệt, cử động bị hạn chế.
- Độ 3: Đứt hoàn toàn dây chằng, đau dữ dội, mất vững khớp, có thể cần nẹp hoặc can thiệp y tế.
Cách điều trị bong gân ngón chân
Sơ cứu ban đầu – R.I.C.E
Khi mới bị bong gân ngón chân, cần áp dụng nguyên tắc R.I.C.E:
- Rest (Nghỉ ngơi): Ngừng mọi hoạt động tác động lên ngón chân bị thương.
- Ice (Chườm lạnh): Chườm đá trong 15–20 phút mỗi 2–3 giờ, trong 48–72 giờ đầu.
- Compression (Băng ép): Quấn băng co giãn quanh ngón chân để giảm sưng.
- Elevation (Kê cao chân): Nằm nghỉ và kê chân cao giúp giảm áp lực và sưng nề.
Dùng thuốc giảm đau, kháng viêm
- Paracetamol hoặc NSAIDs có thể được chỉ định trong vài ngày đầu để giảm đau và chống viêm.
- Tránh sử dụng thuốc kéo dài nếu không có chỉ định của bác sĩ.
Vật lý trị liệu
- Sau giai đoạn cấp tính, có thể bắt đầu tập các bài vận động nhẹ nhàng cho ngón chân.
- Vật lý trị liệu giúp duy trì độ linh hoạt, tránh cứng khớp và rút ngắn thời gian phục hồi.
Khi nào cần đi khám bác sĩ?
- Đau nhiều, sưng to không giảm sau vài ngày.
- Không thể đi lại bình thường.
- Nghi ngờ gãy xương hoặc có biến dạng khớp.
- Bong gân ngón chân cái ở vận động viên hoặc người hoạt động thể lực nặng.
Bong gân ngón chân bao lâu thì khỏi?
- Mức độ nhẹ (độ 1): Hồi phục trong 5–10 ngày nếu nghỉ ngơi và chăm sóc đúng cách.
- Mức độ vừa (độ 2): Có thể cần 2–3 tuần để lành.
- Mức độ nặng (độ 3): Phục hồi từ 4–6 tuần, có thể lâu hơn nếu cần can thiệp vật lý trị liệu hoặc nẹp cố định.
Đối với bong gân ngón chân cái, thời gian hồi phục có thể lâu hơn, do ngón này tham gia nhiều vào quá trình đi đứng và vận động.
Biện pháp phòng ngừa bong gân ngón chân
Mặc dù bong gân ngón chân là chấn thương phổ biến và dễ xảy ra trong sinh hoạt thường ngày, nhưng hoàn toàn có thể phòng tránh nếu bạn biết cách bảo vệ khớp ngón chân đúng cách. Dưới đây là những biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả giúp giảm thiểu nguy cơ gặp phải tình trạng này.
- Luôn khởi động kỹ trước khi chơi thể thao.
- Mang giày vừa chân, phù hợp với hoạt động.
- Hạn chế đi lại trên bề mặt trơn trượt.
- Rèn luyện thể lực, tăng cường cơ bàn chân và cổ chân để hỗ trợ các khớp.
- Tránh vận động quá sức hoặc sai tư thế khi chơi thể thao.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Bong gân ngón chân có cần bó bột không?
Thông thường không cần bó bột. Tuy nhiên, nếu dây chằng đứt hoặc có trật khớp, bác sĩ có thể chỉ định cố định khớp tạm thời.
2. Bong gân ngón chân có chườm nóng được không?
Không nên chườm nóng trong 48–72 giờ đầu vì có thể làm tăng sưng. Chỉ nên chườm lạnh giai đoạn đầu và chườm nóng sau khi hết sưng để thư giãn cơ.
3. Bong gân ngón chân có đi lại được không?
Nên hạn chế đi lại trong vài ngày đầu. Sau đó có thể vận động nhẹ tùy theo mức độ đau.
4. Làm sao phân biệt bong gân và gãy xương?
Cần chụp X-quang để xác định chính xác. Gãy xương thường đau dữ dội hơn, không cử động được, có thể kèm biến dạng khớp.
Bong gân ngón chân không phải là chấn thương nghiêm trọng nếu được chăm sóc đúng cách. Tuy nhiên, để tránh biến chứng và rút ngắn thời gian hồi phục, người bệnh nên theo dõi kỹ triệu chứng và đi khám khi cần thiết. Đặc biệt, nếu bạn bị bong gân ngón chân cái, hãy ưu tiên nghỉ ngơi và điều trị đúng phác đồ để ngăn nguy cơ tái phát hoặc ảnh hưởng lâu dài đến khả năng vận động.
