Bong gân đầu gối là chấn thương phổ biến thường xảy ra trong sinh hoạt, lao động hoặc chơi thể thao. Nếu không được phát hiện và điều trị đúng cách, bong gân có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng vận động và gây biến chứng về lâu dài. Vậy bong gân đầu gối là gì, nhận biết như thế nào và điều trị ra sao? Bài viết sau sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn dưới góc nhìn chuyên môn từ các bác sĩ xương khớp.
Bong gân đầu gối là gì?
Bong gân đầu gối là tình trạng dây chằng quanh khớp gối bị tổn thương do chịu lực căng quá mức, dẫn đến giãn, rách hoặc đứt. Dây chằng là những dải mô liên kết chắc chắn giúp cố định khớp và duy trì sự ổn định khi vận động. Khi bị bong gân, các dây chằng này mất đi độ bền vững vốn có, khiến khớp gối trở nên yếu, lỏng và khó kiểm soát chuyển động.
Khác với trật khớp (mất liên kết giữa hai đầu xương) hay rách cơ, bong gân chủ yếu liên quan đến dây chằng và có mức độ tổn thương đa dạng – từ nhẹ đến nặng. Đây là chấn thương phổ biến trong thể thao, đặc biệt là ở các bộ môn yêu cầu chạy, bật nhảy, đổi hướng nhanh như bóng đá, bóng rổ, tennis.
Nguyên nhân gây bong gân đầu gối
Bong gân đầu gối có thể xảy ra trong nhiều tình huống thường nhật, bao gồm:
- Vận động sai tư thế: Là nguyên nhân hàng đầu. Người chơi thể thao không khởi động kỹ, tiếp đất không đúng kỹ thuật hoặc xoay gối đột ngột rất dễ bị bong gân.
- Tai nạn sinh hoạt hoặc tai nạn giao thông: Một cú trượt ngã, va chạm mạnh khi đi bộ, chạy xe… đều có thể làm tổn thương dây chằng gối.
- Chấn thương do mang vác nặng hoặc leo cầu thang: Gối chịu lực lớn đột ngột sẽ gây áp lực lên dây chằng.
- Suy yếu cơ quanh gối: Khi cơ đùi hoặc cơ bắp chân không đủ khỏe để giữ khớp ổn định, gối dễ bị lật hoặc lệch khi di chuyển, dẫn đến bong gân.
- Người lớn tuổi: Mất thăng bằng, loãng xương, yếu cơ là những yếu tố làm tăng nguy cơ té ngã và chấn thương vùng khớp gối.
Triệu chứng bong gân đầu gối
Tùy mức độ nặng nhẹ, bong gân đầu gối có thể biểu hiện với các triệu chứng sau:
- Đau nhói ngay sau chấn thương: Cơn đau xuất hiện đột ngột và tăng lên khi cử động, đi lại hoặc dồn trọng lượng lên chân bị thương.
- Sưng tấy vùng gối: Xuất hiện vài giờ sau chấn thương, có thể kèm theo bầm tím quanh khớp do chảy máu mô mềm.
- Hạn chế vận động: Người bệnh khó co duỗi gối hoặc thực hiện các động tác như ngồi xổm, leo cầu thang, đứng lên – ngồi xuống.
- Cảm giác khớp lỏng lẻo: Đặc biệt ở bong gân độ nặng, gối dễ bị “sụm xuống” khi đi lại.
- Nghe tiếng “rắc” khi chấn thương xảy ra: Dấu hiệu cho thấy dây chằng có thể bị rách hoặc đứt hoàn toàn.
Các triệu chứng có thể bị nhầm lẫn với thoái hóa khớp gối, viêm gân hoặc rách sụn chêm, do đó cần được khám chuyên khoa để xác định chính xác.
Phân độ bong gân đầu gối và thời gian phục hồi
Tùy theo mức độ tổn thương dây chằng, bong gân đầu gối được chia làm 3 cấp độ:
Độ 1 – Bong gân nhẹ
- Dây chằng bị giãn nhẹ, không rách.
- Triệu chứng: đau ít, sưng nhẹ, không mất vững khớp.
- Thời gian hồi phục: khoảng 1–2 tuần với nghỉ ngơi và chăm sóc đúng cách.
Độ 2 – Bong gân trung bình
- Dây chằng bị rách một phần.
- Triệu chứng: đau vừa, sưng nhiều, bầm tím, đi lại khó khăn.
- Có thể cần nẹp gối và tập phục hồi chức năng.
- Thời gian hồi phục: khoảng 3–6 tuần.
Độ 3 – Bong gân nặng
- Dây chằng bị rách hoàn toàn.
- Triệu chứng: đau dữ dội, không thể đứng hoặc đi lại, gối lỏng lẻo rõ rệt.
- Thường cần can thiệp phẫu thuật tái tạo dây chằng và chương trình phục hồi chuyên sâu.
- Thời gian hồi phục: 2–3 tháng, có thể lâu hơn tùy thể trạng.
Cách điều trị bong gân đầu gối
Sơ cứu ban đầu bằng phương pháp R.I.C.E
- Rest – Nghỉ ngơi: Hạn chế vận động, tránh dồn lực lên chân bị thương.
- Ice – Chườm lạnh: Chườm túi đá 15–20 phút/lần trong 48–72 giờ đầu để giảm sưng đau.
- Compression – Băng ép: Dùng băng thun quấn vừa phải quanh khớp để giảm phù nề.
- Elevation – Kê cao chân: Kê chân cao hơn tim khi nằm để hạn chế máu dồn về vùng tổn thương.
Sử dụng thuốc
- Thuốc giảm đau không steroid (NSAIDs) như ibuprofen, diclofenac…
- Thuốc giãn cơ, giảm viêm (theo chỉ định bác sĩ).
- Tránh tự ý dùng thuốc khi chưa có chẩn đoán cụ thể.
Vật lý trị liệu – phục hồi chức năng
- Tập vận động theo chỉ dẫn nhằm duy trì độ linh hoạt và sức mạnh cơ gối.
- Dùng các thiết bị hỗ trợ như máy xung điện, sóng siêu âm, nhiệt trị liệu…
- Giúp gối phục hồi vận động, giảm nguy cơ teo cơ – cứng khớp.
Phẫu thuật (nếu cần thiết)
- Chỉ định trong các trường hợp đứt dây chằng hoàn toàn, mất vững khớp rõ rệt hoặc không cải thiện sau điều trị bảo tồn.
- Sau phẫu thuật cần có chương trình tập luyện và phục hồi nghiêm ngặt để đảm bảo hiệu quả lâu dài.
Cách phòng ngừa bong gân đầu gối
- Khởi động kỹ trước khi chơi thể thao hoặc hoạt động thể lực.
- Duy trì cơ đùi – cơ gối khỏe mạnh bằng tập luyện định kỳ.
- Tránh mang giày trơn trượt; chọn giày thể thao phù hợp.
- Tăng cường thăng bằng cơ thể bằng các bài tập kiểm soát động tác.
- Hạn chế thay đổi hướng đột ngột khi chạy hoặc nhảy.
Khi nào cần đi khám bác sĩ?
Không nên chủ quan khi thấy những dấu hiệu sau:
- Cơn đau dữ dội, gối không thể cử động.
- Gối sưng to, bầm tím lan rộng trong vài giờ đầu.
- Cảm giác khớp lỏng, yếu, không giữ được tư thế đứng.
- Chấn thương kèm theo tiếng “rắc” hoặc “bụp”.
- Không cải thiện sau vài ngày điều trị tại nhà.
Việc khám sớm giúp đánh giá chính xác mức độ tổn thương và lên phác đồ điều trị phù hợp – tránh để lại di chứng.
Giải đáp thắc mắc thường gặp (FAQ)
1. Bong gân đầu gối có tự khỏi không?
Có thể khỏi nếu là bong gân nhẹ, được chăm sóc đúng cách. Tuy nhiên, mức độ trung bình và nặng cần can thiệp y tế.
2. Bong gân đầu gối có nên chườm nóng không?
Chỉ chườm nóng sau 72 giờ đầu hoặc khi giai đoạn sưng cấp đã qua. Ban đầu nên chườm lạnh.
3. Bong gân đầu gối có cần chụp MRI không?
MRI giúp đánh giá chi tiết dây chằng, đặc biệt trong trường hợp nghi ngờ đứt hoàn toàn hoặc chẩn đoán chưa rõ ràng.
4. Có nên vận động nhẹ khi bị bong gân đầu gối không?
Nên nghỉ ngơi hoàn toàn trong giai đoạn đầu. Khi triệu chứng giảm, có thể vận động nhẹ theo hướng dẫn chuyên gia vật lý trị liệu.
5. Bong gân đầu gối có thể tái phát không?
Có. Nếu không điều trị đúng cách hoặc trở lại vận động sớm khi dây chằng chưa phục hồi hoàn toàn.
Kết luận
Bong gân đầu gối tưởng như là chấn thương nhẹ nhưng nếu không xử lý đúng cách, có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng vận động và sinh hoạt. Hãy chủ động nhận biết triệu chứng, điều trị kịp thời và tuân thủ hướng dẫn phục hồi để tránh biến chứng kéo dài.
