Bạn đang ngủ ngon giấc thì bỗng nhiên giật mình tỉnh dậy bởi cơn đau nhói, căng cứng ở bắp chân? Đây là hiện tượng rất nhiều người gặp phải, thường gọi là chuột rút bắp chân ban đêm hoặc căng cơ bắp chân khi ngủ. Không chỉ gây đau đớn, cảm giác này còn làm gián đoạn giấc ngủ, ảnh hưởng không nhỏ đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống hàng ngày. Vậy nguyên nhân gây nên tình trạng này là gì, xử lý và phòng ngừa ra sao? Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ và chủ động chăm sóc sức khỏe cơ bắp tốt hơn.
Căng cơ bắp chân khi ngủ là gì?
Căng cơ bắp chân khi ngủ là hiện tượng các sợi cơ bắp chân (thường là cơ sinh đôi) co rút đột ngột, gây đau nhói, cứng cơ và khiến bạn không thể cử động hoặc duỗi chân bình thường. Cơn co cứng này có thể kéo dài từ vài giây đến vài phút, đôi khi để lại cảm giác đau âm ỉ sau đó.
Hiện tượng này phổ biến ở người trưởng thành, đặc biệt là người lớn tuổi, phụ nữ mang thai, người lao động nặng hoặc người có lối sống ít vận động. Cần phân biệt căng cơ bắp chân khi ngủ với các triệu chứng đau mỏi cơ thông thường: Đau mỏi cơ thường nhẹ nhàng, âm ỉ, còn căng cơ khi ngủ thường đau dữ dội, xuất hiện đột ngột, có thể khiến bạn tỉnh giấc giữa đêm.
Nguyên nhân gây căng cơ bắp chân khi ngủ
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng căng cơ bắp chân khi ngủ, bao gồm:
Thiếu khoáng chất (magie, canxi, kali)
Cơ bắp cần đủ lượng khoáng chất như magie, canxi, kali để duy trì sự dẫn truyền thần kinh – cơ. Khi cơ thể thiếu hụt các chất này (do ăn uống kém, mất nước, rối loạn hấp thu…), khả năng co – giãn của cơ sẽ bị rối loạn, dễ gây co rút vào ban đêm.
Mất nước hoặc mất cân bằng điện giải
Nước và điện giải có vai trò duy trì môi trường hoạt động bình thường của các tế bào cơ. Khi bạn uống quá ít nước, ra mồ hôi nhiều, nôn ói, tiêu chảy, sốt cao hoặc vận động mạnh không bù nước đầy đủ, cơ thể dễ bị rối loạn cân bằng điện giải. Kết quả là các sợi cơ trở nên nhạy cảm, dễ bị kích thích và co cứng bất thường vào ban đêm.
Lưu thông máu kém
Máu lưu thông kém đến vùng bắp chân làm giảm oxy và dinh dưỡng cung cấp cho cơ, làm cho các sợi cơ dễ bị mỏi và co rút. Tình trạng này dễ xảy ra ở người ngồi lâu, đứng nhiều, ít vận động, người mắc bệnh giãn tĩnh mạch hoặc xơ vữa động mạch chi dưới. Ví dụ: Nhân viên văn phòng ngồi bắt chéo chân liên tục, hoặc người bán hàng phải đứng cả ngày sẽ có nguy cơ cao hơn.
Tư thế ngủ không phù hợp
Ngủ với tư thế duỗi thẳng hoặc gác chân cao quá mức, nằm co chân, đè lên chân hoặc để chân ở tư thế gập quá lâu dễ làm các nhóm cơ bị “kéo căng” bất thường hoặc các mạch máu bị chèn ép. Điều này khiến dòng máu đến nuôi dưỡng cơ giảm, gây chuột rút bất ngờ giữa đêm.
Tác dụng phụ của thuốc
Một số loại thuốc có thể làm tăng nguy cơ mất cân bằng điện giải, dẫn đến co cơ bắp chân về đêm như:
- Thuốc tránh thai, corticoid, hoặc thuốc điều trị huyết áp.
- Thuốc lợi tiểu (hay dùng cho tăng huyết áp, suy tim).
- Thuốc hạ mỡ máu (statin).
Một số bệnh lý liên quan
- Thoái hóa cột sống thắt lưng, thần kinh tọa: Khi dây thần kinh chi phối vận động cơ bắp chân bị chèn ép, tín hiệu dẫn truyền bị rối loạn, cơ dễ bị co rút về đêm.
- Bệnh tuyến giáp, tiểu đường, rối loạn thần kinh – cơ: Các bệnh này gây ảnh hưởng lên hoạt động thần kinh hoặc tuần hoàn, gián tiếp làm tăng nguy cơ chuột rút.
- Suy giáp: Người bị suy giáp hay gặp cảm giác mỏi, tê bì, căng cứng cơ ban đêm.
Các yếu tố khác
- Tuổi tác: Người cao tuổi khả năng hấp thu khoáng chất giảm, tuần hoàn máu kém, tăng nguy cơ bị căng cơ bắp chân khi ngủ.
- Phụ nữ mang thai: Sự thay đổi hormone và áp lực lên mạch máu vùng chân khiến bà bầu rất hay bị chuột rút về đêm, nhất là 3 tháng cuối.
- Vận động quá sức trước khi ngủ: Tập thể thao nặng, chạy bộ, leo cầu thang, làm việc chân tay nhiều mà không thả lỏng và kéo giãn cơ kỹ càng cũng khiến cơ dễ co cứng về đêm.
Cách xử lý khi bị căng cơ bắp chân lúc ngủ
Khi đang ngủ mà bị căng cơ bắp chân, bạn có thể áp dụng các cách sau để làm dịu cơn đau và giãn cơ nhanh chóng:
Xử lý ngay tại chỗ
- Duỗi thẳng chân và kéo mũi bàn chân về phía thân người: Dùng hai tay nắm lấy bàn chân, nhẹ nhàng kéo ngược lại, giữ trong vài giây đến khi cơn đau dịu xuống.
- Xoa bóp, massage vùng bắp chân bị co cứng: Dùng tay xoa tròn, bóp nhẹ nhàng lên vùng cơ bị đau để giúp máu lưu thông, cơ dần giãn ra.
- Chườm ấm hoặc tắm nước ấm: Sau khi cơn co cơ qua đi, có thể dùng khăn ấm hoặc túi chườm đặt lên bắp chân để giảm đau và thư giãn cơ bắp.
Giảm đau và thư giãn sau cơn căng cơ
- Đi lại nhẹ nhàng: Nếu có thể, hãy bước đi vài vòng trong phòng để máu lưu thông tốt hơn, giảm đau nhanh hơn.
- Uống nước ấm hoặc bổ sung điện giải: Một ly nước ấm hoặc nước có bổ sung khoáng chất giúp cơ thể phục hồi cân bằng điện giải sau khi bị co cơ.
Phòng ngừa tình trạng căng cơ bắp chân ban đêm
Để hạn chế nguy cơ bị căng cơ bắp chân khi ngủ, bạn nên duy trì một số thói quen tốt dưới đây:
Uống đủ nước trong ngày
Đảm bảo lượng nước uống phù hợp (1,5–2 lít/ngày), nhất là sau vận động hoặc khi trời nắng nóng, để tránh mất nước và mất cân bằng điện giải.
Ăn uống đầy đủ khoáng chất
Bổ sung các thực phẩm giàu magie, kali, canxi như chuối, khoai lang, sữa, rau xanh, các loại hạt… Nếu cần thiết, tham khảo ý kiến bác sĩ để dùng thêm viên bổ sung.
Kéo giãn cơ bắp chân trước khi ngủ
Thực hiện các động tác kéo giãn (stretching) bắp chân nhẹ nhàng trong 2–3 phút trước khi đi ngủ sẽ giúp cơ bắp linh hoạt, giảm nguy cơ co rút đột ngột.
Tập thể dục đều đặn
Duy trì vận động, tập luyện các bài tập tăng sức bền và độ dẻo dai cho chân, đồng thời hạn chế ngồi hoặc đứng lâu một chỗ để máu lưu thông tốt hơn.
Chọn tư thế ngủ phù hợp
Tránh nằm co chân quá mức, không để gối kê quá cao dưới chân, đảm bảo chân được thoải mái và không bị chèn ép khi ngủ.
Kiểm tra và điều chỉnh thuốc đang sử dụng
Nếu bạn đang dùng thuốc có nguy cơ gây chuột rút, hãy trao đổi với bác sĩ để được tư vấn hoặc điều chỉnh phù hợp.
Khi nào cần đi khám bác sĩ?
Mặc dù đa số các trường hợp căng cơ bắp chân khi ngủ lành tính và tự hết, nhưng bạn nên đi khám bác sĩ chuyên khoa khi:
- Tình trạng căng cơ/chuột rút xảy ra thường xuyên (nhiều lần/tuần), ảnh hưởng nghiêm trọng đến giấc ngủ.
- Có kèm các triệu chứng bất thường như: tê bì, yếu cơ, phù nề, biến đổi màu da chân, giảm cảm giác vận động.
- Bạn có bệnh lý nền như tiểu đường, bệnh tim mạch, thần kinh – cơ.
- Chuột rút kèm theo sưng, đỏ, nóng đau bắp chân (nguy cơ viêm tắc tĩnh mạch sâu).
Việc đi khám sẽ giúp xác định chính xác nguyên nhân, loại trừ các bệnh lý nguy hiểm và có phác đồ điều trị phù hợp.
Kết luận
Căng cơ bắp chân khi ngủ là tình trạng phổ biến, tuy không nguy hiểm nhưng có thể gây khó chịu, làm giảm chất lượng giấc ngủ và ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày. Nắm rõ nguyên nhân, biết cách xử lý và chủ động phòng ngừa sẽ giúp bạn hạn chế tối đa những cơn co cơ khó chịu này.
Nếu bạn thường xuyên gặp phải hiện tượng này, đừng chủ quan mà hãy đến khám tại phòng khám chuyên khoa Cơ xương khớp để được thăm khám, tư vấn, và điều trị kịp thời. Phòng khám xương khớp Cao Khang luôn sẵn sàng đồng hành cùng bạn trong hành trình chăm sóc sức khỏe xương khớp!
