Trong các chấn thương vùng tay, bong gân ngón tay là tình trạng thường gặp nhất nhưng lại dễ bị bỏ qua hoặc điều trị sai cách. Đặc biệt, với những người làm việc bằng tay thường xuyên hoặc chơi thể thao, một tổn thương nhỏ ở ngón tay cũng có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng vận động nếu không được xử lý kịp thời.
Vậy làm sao để nhận biết sớm bong gân ngón tay, phân biệt với các chấn thương khác và xử trí đúng cách? Bài viết dưới đây sẽ cung cấp thông tin toàn diện từ nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết đến phương pháp điều trị và phòng ngừa hiệu quả.
Bong gân ngón tay là gì?
Bong gân ngón tay là tình trạng tổn thương dây chằng – cấu trúc có chức năng giữ ổn định khớp ngón tay. Khi ngón tay chịu lực kéo giãn quá mức hoặc bị bẻ cong đột ngột, các dây chằng có thể bị căng giãn, rách một phần hoặc đứt hoàn toàn. Điều này khiến khớp trở nên lỏng lẻo, gây đau đớn và hạn chế cử động.
Dạng bong gân thường gặp nhất là ở các khớp giữa hoặc đầu ngón tay. Trong đó, bong gân ngón tay cái là chấn thương phổ biến ở những người chơi thể thao, thợ sửa chữa, người lao động tay chân do ngón cái đóng vai trò trụ chính trong việc cầm nắm, vặn xoay.
Nguyên nhân gây bong gân ngón tay
Có nhiều tình huống có thể gây ra bong gân ngón tay, trong đó phổ biến nhất gồm:
Chấn thương thể thao
Các môn như bóng chuyền, bóng rổ, bóng đá, võ thuật thường yêu cầu vận động mạnh và nhanh. Việc tiếp đất sai cách, va chạm trực tiếp hay đỡ bóng không đúng kỹ thuật có thể làm ngón tay bị bẻ cong quá mức, dẫn đến bong gân.
Tai nạn sinh hoạt
Ngã đập tay xuống sàn, vấp té chống tay, kẹp tay vào cửa, cầm vật nặng sai cách… đều là những tình huống dễ gây bong gân ngón tay, đặc biệt khi không được khởi động hoặc chuẩn bị kỹ.
Lao động quá sức hoặc sai tư thế
Việc lặp đi lặp lại các động tác cầm, xoay, siết quá mạnh – như mở nắp chai cứng, vặn ốc, cắt gọt – trong thời gian dài có thể khiến dây chằng ngón tay bị quá tải và dẫn đến chấn thương. Với bong gân ngón tay cái, nguyên nhân thường đến từ các chuyển động xoay lực mạnh như dùng tuốc nơ vít hoặc cầm kéo.
Triệu chứng bong gân ngón tay
Người bị bong gân ngón tay thường xuất hiện triệu chứng ngay sau chấn thương hoặc trong vài giờ sau đó. Dưới đây là những dấu hiệu điển hình cần lưu ý:
- Đau nhức dữ dội tại vị trí khớp bị tổn thương, nhất là khi cố gắng cử động, co duỗi hoặc cầm nắm.
- Sưng nề, vùng ngón tay bị bong gân có thể to hơn bình thường, cảm giác căng tức.
- Bầm tím hoặc đổi màu da, do mạch máu nhỏ bị tổn thương.
- Khó hoặc không thể cử động ngón tay linh hoạt như trước, đặc biệt khi tổn thương nặng.
- Giảm sức mạnh cầm nắm, điều này thấy rõ nhất nếu bạn bị bong gân ngón tay cái.
- Cảm giác lỏng lẻo ở khớp, có thể nghe tiếng “rắc” khi chấn thương xảy ra.
Cần lưu ý rằng các triệu chứng này cũng có thể gặp ở gãy xương hoặc trật khớp, do đó không nên chủ quan tự chẩn đoán mà nên thăm khám khi có dấu hiệu nghi ngờ.
Mức độ bong gân ngón tay và thời gian phục hồi
Tùy vào mức độ tổn thương của dây chằng, bong gân ngón tay được chia thành ba cấp độ khác nhau, mỗi mức độ có thời gian phục hồi riêng:
Mức độ 1 – Bong gân nhẹ
- Dây chằng chỉ bị kéo giãn, không rách.
- Đau và sưng nhẹ, vẫn có thể cử động.
- Thời gian phục hồi: 5–10 ngày với chăm sóc đúng cách.
Mức độ 2 – Bong gân vừa
- Dây chằng rách một phần.
- Sưng rõ rệt, đau khi cử động, giảm khả năng vận động.
- Phục hồi trong khoảng 2–4 tuần tùy cơ địa và cách điều trị.
Mức độ 3 – Bong gân nặng
- Dây chằng đứt hoàn toàn, khớp không ổn định.
- Đau dữ dội, mất hoàn toàn chức năng vận động ngón tay.
- Thời gian phục hồi có thể kéo dài từ 6 tuần trở lên, có thể cần can thiệp y tế như nẹp cố định hoặc phẫu thuật.
Với bong gân ngón tay cái, thời gian lành thương thường lâu hơn do đây là ngón tay tham gia hầu hết các hoạt động bàn tay. Người bệnh cần kiên nhẫn điều trị và phục hồi chức năng đúng cách để tránh tái phát.
Xử lý bong gân ngón tay tại nhà: Làm gì trong 72 giờ đầu?
Ngay sau khi bị bong gân ngón tay, bạn nên:
Áp dụng phương pháp R.I.C.E:
- Rest (Nghỉ ngơi): Dừng ngay mọi hoạt động liên quan đến ngón tay bị thương.
- Ice (Chườm lạnh): Dùng túi đá bọc khăn chườm lên vùng bị sưng từ 15–20 phút, lặp lại sau mỗi 2–3 giờ.
- Compression (Băng ép): Quấn băng thun nhẹ nhàng quanh ngón tay để giảm sưng, lưu ý không quấn quá chặt.
- Elevation (Kê cao): Giữ tay cao hơn tim để giảm lưu lượng máu đến vùng sưng, giúp giảm viêm.
Bên cạnh đó, bạn có thể sử dụng thuốc giảm đau thông thường như paracetamol nếu được chỉ định. Tuyệt đối không xoa bóp, nắn kéo, bẻ ngón tay trong giai đoạn này.
Khi nào cần gặp bác sĩ?
Dù nhiều trường hợp bong gân ngón tay có thể tự khỏi, nhưng bạn nên đến cơ sở y tế nếu:
- Sưng đau kéo dài quá 3 ngày không giảm.
- Không thể cử động ngón tay hoặc thấy tê bì, mất cảm giác.
- Ngón tay có biểu hiện cong vẹo, biến dạng.
- Đã xử lý tại nhà nhưng khớp vẫn lỏng lẻo hoặc đau tái phát.
Với các trường hợp nghi ngờ bong gân ngón tay cái nghiêm trọng, người bệnh càng nên đi khám sớm để đánh giá chính xác mức độ tổn thương và được hướng dẫn điều trị đúng phương pháp.
Điều trị chuyên sâu và phục hồi chức năng
Sau khi được chẩn đoán, bác sĩ có thể áp dụng một hoặc nhiều phương pháp điều trị:
- Nẹp cố định ngón tay trong thời gian từ 1–3 tuần để ổn định dây chằng.
- Dùng thuốc kháng viêm, giảm đau nếu có chỉ định.
- Vật lý trị liệu sau giai đoạn cấp tính: bao gồm tập co duỗi nhẹ, luyện cơ tay – ngón để khớp lấy lại độ linh hoạt.
- Phẫu thuật tái tạo dây chằng (rất hiếm): chỉ áp dụng trong trường hợp dây chằng đứt hoàn toàn hoặc tổn thương không phục hồi.
Phục hồi đúng cách là yếu tố quyết định khả năng trở lại sinh hoạt bình thường, đặc biệt khi người bệnh bị bong gân ngón tay cái, bởi nếu không vận động lại sớm, sẽ dẫn tới teo cơ, cứng khớp và mất chức năng tay về lâu dài.
Cách phòng ngừa bong gân ngón tay
Để tránh gặp phải tình trạng bong gân ngón tay, bạn nên:
- Khởi động kỹ lưỡng trước khi chơi thể thao hoặc làm việc nặng.
- Đeo găng tay bảo hộ khi làm việc trong môi trường dễ xảy ra va đập hoặc dùng công cụ cơ khí.
- Tránh cử động lặp đi lặp lại quá mức đối với khớp ngón tay.
- Học kỹ thuật vận động đúng khi chơi thể thao hoặc thao tác kỹ thuật.
- Nếu từng bị bong gân ngón tay cái, hãy cẩn thận hơn khi dùng lực mạnh để tránh tái phát.
Tổng kết
Bong gân ngón tay là chấn thương phổ biến nhưng nếu được chăm sóc đúng cách ngay từ đầu, phần lớn các trường hợp có thể hồi phục hoàn toàn mà không để lại di chứng. Đặc biệt với bong gân ngón tay cái, người bệnh cần điều trị cẩn trọng hơn để bảo toàn chức năng cầm nắm.
Nếu bạn đang gặp vấn đề với khớp ngón tay bị đau, sưng, không thể cử động – đừng tự ý điều trị tại nhà quá lâu. Việc thăm khám sớm với bác sĩ chuyên khoa cơ xương khớp là cách tốt nhất để tránh biến chứng và phục hồi nhanh chóng.
