Thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng là một trong những nguyên nhân phổ biến gây đau lưng mạn tính và hạn chế vận động ở người trưởng thành. Trong đó, thoát vị đĩa đệm L4 L5 là một thể thường gặp, xảy ra khi nhân nhầy trong đĩa đệm giữa hai đốt sống L4 và L5 tràn ra ngoài, chèn ép vào dây thần kinh lưng dưới, gây đau đớn và rối loạn chức năng. Việc hiểu đúng bản chất, dấu hiệu và phương pháp điều trị kịp thời sẽ giúp người bệnh tránh được những biến chứng nghiêm trọng.
Vị trí và đặc điểm của đốt sống L4 – L5
Cột sống người gồm 33 đốt sống, chia thành các nhóm: cổ (C1–C7), lưng (D1–D12), thắt lưng (L1–L5), cùng (S1–S5), và cụt. Trong đó, L4 và L5 là hai đốt sống thấp nhất của vùng thắt lưng – khu vực chịu nhiều lực tải nhất trong cơ thể.
Vị trí L4-L5 được ví như “bản lề” của cột sống, có vai trò giữ thăng bằng, nâng đỡ phần thân trên và hỗ trợ các động tác cúi, xoay, gập người. Chính vì tính linh hoạt và áp lực lớn, khu vực này rất dễ bị tổn thương, đặc biệt là khi có thoái hóa hoặc tác động đột ngột. Thống kê cho thấy, thoát vị đĩa đệm thường xảy ra nhiều nhất tại L5-S1, sau đó là L4-L5.
Nguyên nhân gây thoát vị đĩa đệm L4 L5
Thoát vị đĩa đệm L4 L5 thường là hệ quả của quá trình thoái hóa kết hợp với các yếu tố cơ học hoặc lối sống thiếu lành mạnh. Một số nguyên nhân điển hình gồm:
- Tuổi tác: Từ sau 35 tuổi, đĩa đệm bắt đầu mất nước và giảm độ đàn hồi, dễ bị rách, thoát nhân nhầy ra ngoài.
- Giới tính: Nam giới có nguy cơ mắc cao gấp đôi nữ giới, do thường xuyên làm việc nặng, vận động mạnh.
- Thoái hóa cột sống: Là nguyên nhân chính gây tổn thương cấu trúc vòng sợi của đĩa đệm.
- Chấn thương: Tác động mạnh từ ngã, tai nạn hoặc vận động sai cách có thể làm rách bao xơ.
- Lao động nặng nhọc: Khuân vác vật nặng trong thời gian dài hoặc tư thế không đúng khiến áp lực lên đĩa đệm tăng cao.
- Tư thế sai: Ngồi cong lưng, đứng lâu, làm việc lệch tư thế làm tăng nguy cơ lệch trục cột sống.
- Béo phì: Trọng lượng lớn đè nặng lên cột sống, làm đĩa đệm nhanh hư hỏng.
- Hút thuốc lá: Làm giảm lưu thông máu đến đĩa đệm, cản trở quá trình phục hồi mô.
- Di truyền: Người trong gia đình có tiền sử mắc bệnh lý cột sống có thể có nguy cơ cao hơn.
- Chế độ ăn uống kém: Thiếu dưỡng chất khiến sụn và đĩa đệm không đủ nuôi dưỡng, dễ suy yếu.
Dấu hiệu nhận biết thoát vị đĩa đệm L4 L5
Người bị thoát vị đĩa đệm L4 L5 thường xuất hiện các triệu chứng từ âm ỉ đến cấp tính:
- Đau vùng thắt lưng: Cơn đau có thể âm ỉ hoặc dữ dội, thường khởi phát sau khi nâng vật nặng, cúi người hoặc vận động sai tư thế.
- Đau lan xuống mông và chân: Theo đường đi của dây thần kinh tọa, cơn đau lan từ thắt lưng xuống mông, mặt ngoài đùi, đến cẳng chân và ngón chân.
- Tê bì, châm chích: Người bệnh có cảm giác tê rần như điện giật, nóng ran hoặc kiến bò ở chân, đặc biệt là ngón cái và ngón trỏ.
- Yếu cơ, teo cơ: Cơ bắp vùng chân suy yếu dần, khiến người bệnh khó đứng bằng gót chân, dễ vấp ngã.
- Hạn chế vận động: Người bệnh gặp khó khăn trong việc xoay người, cúi gập, đi lại bình thường.
- Biến dạng cột sống: Có thể quan sát thấy lệch trục, cột sống bị cong vẹo hoặc lệch về một bên.
Chẩn đoán thoát vị đĩa đệm L4 L5
Việc chẩn đoán chính xác là bước quan trọng để phân biệt với các bệnh lý khác gây đau thắt lưng.
1. Khám lâm sàng
- Bác sĩ kiểm tra tư thế đứng, đi lại, phản xạ thần kinh.
- Nghiệm pháp Lasègue (giơ chân thẳng gây đau lan) giúp gợi ý chèn ép rễ thần kinh.
2. Cận lâm sàng
- X-quang: Cho hình ảnh gợi ý lệch trục, hẹp khe đĩa đệm, nhưng không thấy rõ mô mềm.
- MRI (Cộng hưởng từ): Cho hình ảnh rõ nét về đĩa đệm, vị trí thoát vị, mức độ chèn ép rễ thần kinh.
- CT-Scan: Hỗ trợ khi không chụp MRI được, đánh giá cấu trúc xương và tổn thương thần kinh.
- Điện cơ (EMG): Phát hiện tổn thương dây thần kinh và đánh giá chức năng cơ.
Phương pháp điều trị thoát vị đĩa đệm L4 L5
Hơn 90% trường hợp có thể cải thiện bằng điều trị bảo tồn nếu phát hiện và can thiệp sớm.
1. Điều trị nội khoa (không phẫu thuật)
- Nghỉ ngơi hợp lý: Hạn chế vận động quá mức khi đau cấp, nhưng không nên nằm lâu.
- Chườm nóng/lạnh: Chườm lạnh trong 48 giờ đầu để giảm viêm; sau đó có thể chườm nóng để thư giãn cơ.
- Dùng thuốc:
- Giảm đau, kháng viêm không steroid (NSAIDs) như ibuprofen, diclofenac.
- Thuốc giãn cơ trong trường hợp co cứng cơ vùng lưng.
- Vật lý trị liệu:
- Kéo giãn cột sống, sóng xung kích, laser, điện xung, trị liệu Pneumex.
- Tập luyện phục hồi cơ lưng, cơ bụng.
- Châm cứu – Massage: Hỗ trợ tăng lưu thông máu, giảm đau và thư giãn thần kinh.
- Đeo đai lưng cố định: Giúp cột sống giảm tải áp lực khi vận động.
- Tiêm ngoài màng cứng: Giảm viêm và đau do chèn ép dây thần kinh nặng.
Xem thêm: 18 bài tập chữa thoát vị đĩa đệm L4 L5
2. Phẫu thuật (trong các trường hợp đặc biệt)
Phương pháp phẫu thuật được chỉ định khi đau dữ dội – không cải thiện sau điều trị nội khoa 6–8 tuần, teo cơ, yếu liệt, mất kiểm soát tiểu tiện, khối thoát vị quá lớn chèn ép rễ thần kinh hoặc tủy sống.
Các phương pháp phẫu thuật phổ biến:
- Cắt bỏ phần đĩa đệm chèn ép (mổ mở hoặc nội soi).
- Thay đĩa đệm nhân tạo.
- Hợp nhất đốt sống bằng nẹp vít hoặc ghép xương.
Biến chứng nếu không điều trị kịp thời
Nếu không được can thiệp đúng lúc, thoát vị đĩa đệm L4 L5 có thể gây ra:
- Đau rễ thần kinh mạn tính: Tái phát liên tục, ảnh hưởng chất lượng cuộc sống.
- Rối loạn cảm giác: Mất cảm giác vùng chân, nóng – lạnh không phân biệt.
- Yếu cơ, bại liệt: Người bệnh khó di chuyển, phụ thuộc vào người khác.
- Rối loạn cơ thắt: Bí tiểu, tiểu không kiểm soát – nguy cơ tổn thương thần kinh vĩnh viễn.
Thoát vị đĩa đệm L4 L5 là bệnh lý phổ biến ở người trưởng thành, đặc biệt trong độ tuổi lao động. Việc điều trị kịp thời bằng phương pháp phù hợp sẽ giúp ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm như teo cơ, liệt chi, hoặc rối loạn chức năng tiểu tiện.
Xem thêm: Cách điều trị thoát vị đĩa đệm cột sống cổ hiện nay
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Thoát vị đĩa đệm L4 L5 có nguy hiểm không?
Thoát vị đĩa đệm L4 L5 nếu không điều trị kịp thời có thể gây đau kéo dài, teo cơ, liệt chi dưới và rối loạn tiểu tiện. Tuy nhiên, nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng cách, phần lớn bệnh nhân phục hồi tốt mà không cần phẫu thuật.
2. Thoát vị đĩa đệm L4 L5 có chữa khỏi hoàn toàn được không?
Bệnh không thể chữa “khỏi hoàn toàn” theo nghĩa cấu trúc giải phẫu đĩa đệm trở lại như cũ. Tuy nhiên, các triệu chứng đau, tê, yếu cơ có thể được kiểm soát và hồi phục chức năng gần như bình thường nếu điều trị đúng, kiên trì và kết hợp lối sống lành mạnh.
3. Bị thoát vị L4 L5 có nên tập thể dục không?
Có, nhưng cần tập đúng cách. Nên tránh các bài tập nặng, động tác xoay vặn mạnh. Thay vào đó, các bài kéo giãn nhẹ, yoga, đi bộ, bơi lội… sẽ giúp cải thiện tuần hoàn, giảm đau và phục hồi cơ. Nên tập dưới sự hướng dẫn của chuyên gia vật lý trị liệu.
4. Bị thoát vị đĩa đệm L4 L5 nên nằm tư thế nào?
Tư thế nằm nghiêng, đặt gối giữa hai chân hoặc nằm ngửa có gối kê dưới kheo chân là tư thế phù hợp giúp giảm áp lực lên cột sống thắt lưng và đĩa đệm.
