Cây đinh lăng từ lâu đã trở thành vị thuốc quen thuộc trong các bài thuốc dân gian Việt Nam. Với hình dáng lá nhỏ đặc trưng, mùi thơm dễ chịu, đinh lăng thường được trồng làm cảnh, làm gia vị, đồng thời còn là vị dược liệu quý giúp bồi bổ cơ thể, tăng sức đề kháng và hỗ trợ điều trị nhiều bệnh lý. Tuy nhiên, dù được đánh giá là lành tính, không phải ai cũng phù hợp để sử dụng lá đinh lăng. Một số đối tượng, nếu dùng sai cách hoặc quá liều, có thể gặp phải tác dụng phụ nguy hiểm, ảnh hưởng tới sức khỏe tổng thể.
Vậy những ai không nên uống lá đinh lăng, và vì sao? Hãy cùng Phòng khám Xương Khớp Cao Khang tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây!
Thành phần và tác dụng của lá đinh lăng
Lá đinh lăng chứa nhiều hoạt chất sinh học có lợi cho sức khỏe. Trong thành phần của lá có:
- Saponin: tăng cường miễn dịch, giúp bồi bổ cơ thể, tuy nhiên nếu dùng liều cao có thể gây buồn nôn, rối loạn tiêu hóa.
- Alkaloid, flavonoid, các vitamin B1, B2, C, cùng nhiều acid amin thiết yếu (lysine, methionine, cysteine…)
- Khoáng chất như canxi, magie, sắt…
Các nghiên cứu Đông – Tây y đều ghi nhận, lá đinh lăng có những tác dụng nổi bật sau:
- Tăng sức đề kháng, giảm mệt mỏi, phục hồi sức khỏe sau ốm dậy hoặc lao động trí óc, thể lực căng thẳng.
- Cải thiện trí nhớ, hỗ trợ tuần hoàn máu não – đặc biệt tốt cho học sinh, người làm việc trí óc.
- Lợi tiểu, thanh nhiệt, hỗ trợ tiêu hóa – giúp giảm triệu chứng đầy bụng, khó tiêu, tiểu khó.
- An thần, giúp ngủ ngon khi dùng đúng liều lượng, đúng cách.
Tuy nhiên, cũng chính các hoạt chất trên nếu sử dụng không đúng đối tượng hoặc liều lượng có thể gây ra nhiều tác dụng không mong muốn.
Những người không nên uống lá đinh lăng
Phụ nữ mang thai
Đây là nhóm đối tượng đặc biệt cần thận trọng khi dùng bất kỳ dược liệu nào, kể cả đinh lăng.
Theo kinh nghiệm dân gian và y văn hiện đại, trong lá đinh lăng có chứa một số hoạt chất có khả năng kích thích tử cung, làm tăng nguy cơ co bóp tử cung dẫn tới sảy thai hoặc sinh non. Đặc biệt, giai đoạn 3 tháng đầu và 3 tháng cuối thai kỳ, việc sử dụng nước sắc lá đinh lăng hoặc rượu ngâm lá/ rễ đinh lăng đều không an toàn.
Tuyệt đối không dùng lá đinh lăng dưới mọi hình thức (uống, đắp, ngâm chân tay…) cho phụ nữ đang mang thai, đặc biệt là phụ nữ có tiền sử dọa sảy thai, động thai.
Người bị huyết áp thấp
Đinh lăng có tác dụng làm giảm huyết áp nhẹ nhờ thành phần saponin và alkaloid. Điều này tốt cho người huyết áp cao, nhưng lại nguy hiểm cho người huyết áp thấp. Nếu uống nước lá đinh lăng, người huyết áp thấp dễ gặp các biểu hiện như:
- Chóng mặt, hoa mắt, mệt mỏi
- Choáng váng, tụt huyết áp, thậm chí ngất xỉu nếu uống nhiều hoặc dùng liên tục
Người bị huyết áp thấp không nên dùng các bài thuốc từ lá đinh lăng, nhất là dùng nước sắc hoặc trà đinh lăng thay nước lọc hàng ngày.
Xem thêm: Cây cỏ xước chữa bệnh gì?
Người mất ngủ, suy nhược thần kinh nặng
Tác dụng an thần của lá đinh lăng chỉ thể hiện khi dùng liều thấp, hợp lý. Ngược lại, nếu dùng liều cao, các hoạt chất trong lá lại gây kích thích thần kinh trung ương. Hậu quả là:
- Mất ngủ trầm trọng hơn
- Hồi hộp, tim đập nhanh, bồn chồn, khó kiểm soát cảm xúc
- Dễ rơi vào trạng thái lo lắng kéo dài, làm trầm trọng hơn tình trạng suy nhược thần kinh
Lưu ý:
- Người đang gặp rối loạn giấc ngủ nặng, trầm cảm, rối loạn lo âu… cần hỏi ý kiến bác sĩ trước khi dùng đinh lăng.
- Nếu sử dụng, nên bắt đầu từ liều rất thấp và theo dõi sát biểu hiện cơ thể.
Người đang dùng thuốc Tây y
Một số hoạt chất trong lá đinh lăng có thể tương tác với thuốc điều trị như thuốc tim mạch, thuốc huyết áp, thuốc tiểu đường… khiến hiệu quả điều trị giảm, hoặc làm tăng tác dụng phụ.
Ví dụ:
- Saponin có thể làm tăng chuyển hóa thuốc, thay đổi nồng độ thuốc trong máu
- Alkaloid tác động lên thần kinh trung ương, không tốt cho người đang điều trị các bệnh lý thần kinh, động kinh, trầm cảm
Nếu bạn đang dùng thuốc tây điều trị bệnh lý nền, nên hỏi ý kiến bác sĩ chuyên khoa trước khi uống lá đinh lăng thường xuyên, kể cả liều nhỏ.
Người khỏe mạnh nhưng lạm dụng
Đinh lăng dù lành tính, nhưng không nên lạm dụng hoặc dùng thay nước uống hằng ngày. Nếu dùng quá nhiều (trên 200–300ml nước sắc lá khô/ngày), người khỏe mạnh cũng có thể gặp phải:
- Buồn nôn, đau bụng, tiêu chảy nhẹ
- Cảm giác nôn nao, hoa mắt, giảm tập trung
- Mất ngủ, rối loạn giấc ngủ kéo dài
- Cơ thể mệt mỏi, suy nhược nếu dùng kéo dài
Đinh lăng là dược liệu, không phải nước giải khát hay thuốc bổ uống tùy tiện. Dùng đúng liều, đúng cách giúp phòng tránh rủi ro cho sức khỏe.
Tác dụng phụ khi sử dụng lá đinh lăng sai cách
Nếu sử dụng sai đối tượng, liều lượng, hoặc kéo dài, lá đinh lăng có thể gây ra các tác dụng phụ như:
- Buồn nôn, chóng mặt, đau bụng, tiêu chảy
- Hồi hộp, tim đập nhanh, bồn chồn, mất ngủ
- Rối loạn tiêu hóa kéo dài, giảm hấp thu dưỡng chất
- Ảnh hưởng chức năng gan, thận nếu dùng liều cao trong thời gian dài
- Nguy cơ dị ứng nhẹ (nổi mẩn ngứa, phát ban…) ở một số cơ địa nhạy cảm
Đây là lý do quan trọng khiến các chuyên gia luôn nhấn mạnh không tự ý sử dụng hoặc lạm dụng các vị thuốc dân gian, dù nghe truyền miệng là “lành tính”.
Cách sử dụng lá đinh lăng an toàn
Để phát huy tối đa hiệu quả mà không gây hại cho sức khỏe, bạn nên áp dụng các nguyên tắc sau:
- Liều lượng hợp lý:
- Đối với người lớn: 10–20g lá đinh lăng khô/ngày, sắc với 500ml nước, chia làm 2–3 lần uống trong ngày.
- Không nên dùng liên tục quá 5 ngày, nên có thời gian nghỉ.
- Không thay nước lọc hàng ngày: Chỉ dùng như một loại nước bổ sung, tuyệt đối không thay thế hoàn toàn nước uống thông thường.
- Đối tượng phù hợp: Người làm việc trí óc, mệt mỏi, lao động thể lực, học sinh ôn thi cần tăng cường trí nhớ, người mới ốm dậy cần bồi bổ sức khỏe.
- Các hình thức sử dụng phổ biến:
- Sắc lá đinh lăng khô lấy nước uống.
- Hãm trà đinh lăng (pha như trà).
- Ngâm rượu đinh lăng (chỉ dành cho người khỏe mạnh, không bệnh nền).
Lưu ý: Nếu xuất hiện bất kỳ dấu hiệu bất thường nào khi sử dụng (mệt, dị ứng, rối loạn tiêu hóa…), cần dừng ngay và đến cơ sở y tế kiểm tra.
Lời khuyên từ chuyên gia
- Không sử dụng tùy tiện bất kỳ dược liệu nào, dù là đinh lăng hay các vị thuốc nam khác, khi chưa có sự tư vấn của bác sĩ chuyên khoa.
- Người có bệnh lý nền, đang dùng thuốc điều trị hoặc phụ nữ mang thai tuyệt đối không tự ý dùng đinh lăng dưới mọi hình thức.
- Tham khảo ý kiến bác sĩ nếu có ý định dùng lâu dài, hoặc kết hợp với các phương pháp điều trị khác.
Kết luận
Lá đinh lăng là vị thuốc quý, có nhiều lợi ích cho sức khỏe nếu dùng đúng cách. Tuy nhiên, không phải ai cũng phù hợp để sử dụng, đặc biệt là các đối tượng như phụ nữ mang thai, người huyết áp thấp, mất ngủ, đang điều trị bệnh lý nền hoặc người lạm dụng quá mức.
Việc nắm rõ những người không nên uống lá đinh lăng là cách tốt nhất để bảo vệ sức khỏe bản thân và gia đình khỏi các nguy cơ tiềm ẩn. Hãy luôn thận trọng, sử dụng dược liệu một cách khoa học – đúng người – đúng liều – đúng mục đích, và ưu tiên tham khảo ý kiến chuyên gia y tế khi cần thiết.
