Trật khớp vai là một chấn thương thường gặp trong các tai nạn thể thao, té ngã hoặc chấn thương do tai nạn sinh hoạt hằng ngày. Khi xảy ra tình trạng này, xương cánh tay trên bị trượt ra khỏi ổ khớp vai, gây đau đớn và hạn chế vận động nghiêm trọng. Một trong những phương pháp điều trị chính là nắn trật khớp vai – tức đưa phần xương bị lệch trở lại vị trí giải phẫu ban đầu.
Tuy nhiên, thao tác này đòi hỏi kỹ thuật chuyên sâu, nếu thực hiện sai có thể gây ra biến chứng nặng nề. Vì vậy, bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ khi nào cần nắn trật khớp vai, quy trình thực hiện, và những lưu ý quan trọng trong quá trình điều trị và phục hồi.
Trật khớp vai là gì?
Khớp vai là một khớp cầu – ổ (ball-and-socket), cho phép cánh tay vận động linh hoạt theo nhiều hướng. Chính vì sự linh hoạt này mà khớp vai cũng rất dễ bị tổn thương, đặc biệt là khi có tác động lực mạnh, đột ngột từ bên ngoài.
Trật khớp vai là tình trạng đầu xương cánh tay (humerus) lệch ra khỏi ổ chảo (glenoid) của xương bả vai. Người bệnh sẽ cảm thấy cơn đau dữ dội ngay lập tức, vùng vai biến dạng thấy rõ, cánh tay không thể nâng lên hoặc cử động như bình thường. Một số dấu hiệu đi kèm khác có thể bao gồm bầm tím, sưng nề và tê bì do tổn thương dây thần kinh quanh khớp.
Tình trạng này cần được xử lý càng sớm càng tốt, tránh để lâu dẫn đến chèn ép mạch máu, dây thần kinh hoặc gây viêm khớp mãn tính về sau.
Khi nào cần nắn trật khớp vai?
Không phải trường hợp nào bị trật khớp vai cũng có thể nắn trở lại ngay lập tức. Việc chỉ định nắn khớp cần dựa trên kết quả thăm khám, hình ảnh học và đánh giá nguy cơ đi kèm.
Người bệnh cần được nắn khớp vai trong các trường hợp sau:
- Có triệu chứng lâm sàng điển hình: đau vai dữ dội, cánh tay đơ cứng, khớp vai biến dạng hoặc lệch rõ so với bên lành.
- Hình ảnh X-quang hoặc MRI cho thấy trật khớp đơn thuần, không có gãy xương hay tổn thương mô mềm phức tạp.
- Không có chống chỉ định y khoa đặc biệt như chấn thương mạch máu lớn, đứt dây thần kinh hoặc nguy cơ tổn thương tủy sống.
Tuyệt đối không được tự ý nắn khớp tại nhà hay nhờ người không chuyên can thiệp. Việc nắn sai kỹ thuật có thể làm đứt dây chằng, gãy xương hoặc gây tổn thương thần kinh vĩnh viễn.
Các phương pháp nắn trật khớp vai phổ biến
Nắn kín (không phẫu thuật)
Nắn kín là phương pháp phổ biến nhất trong điều trị trật khớp vai, được áp dụng khi tổn thương ở mức độ nhẹ hoặc trung bình. Phương pháp này có thể giúp người bệnh hồi phục nhanh chóng nếu được thực hiện đúng cách.
Một số kỹ thuật nắn kín thường được sử dụng:
- Phương pháp Kocher: Áp dụng lực xoay ngoài – đưa tay ra sau – nâng lên và xoay trong để đưa đầu xương về ổ khớp.
- Phương pháp Milch: Đưa cánh tay nâng cao lên khỏi đầu, đồng thời tạo lực kéo dọc trục để đầu xương tự lướt vào lại ổ chảo.
- Phương pháp Hippocratic: Bác sĩ ngồi tại đầu giường, dùng chân tì vào vùng nách làm điểm tựa và kéo tay bệnh nhân theo trục cánh tay.
Các kỹ thuật này đòi hỏi kiến thức giải phẫu và kỹ năng lâm sàng chính xác, chỉ nên thực hiện bởi bác sĩ chuyên khoa tại cơ sở y tế có đầy đủ thiết bị hỗ trợ. Trước khi nắn, bệnh nhân thường được gây tê tại chỗ hoặc tiền mê để giảm đau và tránh phản xạ co cơ.
Nắn kết hợp phẫu thuật
Phẫu thuật được chỉ định khi:
- Trật khớp vai tái đi tái lại nhiều lần do tổn thương bao khớp và dây chằng.
- Có gãy xương kèm theo, đặc biệt là phần đầu xương cánh tay hoặc ổ chảo xương vai.
- Thất bại khi nắn kín hoặc nghi ngờ tổn thương mạch máu – thần kinh.
Phẫu thuật có thể bao gồm tái tạo dây chằng, cố định khớp bằng nẹp hoặc khâu phục hồi bao khớp để tránh tình trạng trật khớp tái diễn.
Tự ý nắn tại nhà – Hậu quả nguy hiểm
Một số người vì sợ đến bệnh viện hoặc tin vào mẹo dân gian mà tự ý nắn khớp hoặc nhờ người xung quanh “bẻ vai”. Hành động này rất nguy hiểm, bởi nếu thực hiện sai:
- Có thể gây gãy xương, rách dây chằng, chèn ép thần kinh.
- Làm tổn thương mạch máu, dẫn đến tụ máu hoặc thiếu máu nuôi cơ quan lân cận.
- Dễ dẫn đến viêm khớp sau chấn thương hoặc trật khớp vai mạn tính.
Xem thêm: Cách sơ cứu trật khớp vai tại nhà
Quy trình nắn trật khớp vai tại cơ sở y tế
Việc nắn khớp vai tại bệnh viện sẽ được tiến hành bài bản theo các bước sau:
- Thăm khám ban đầu: Bác sĩ kiểm tra tình trạng biến dạng khớp, đánh giá độ đau, khả năng vận động và các dấu hiệu thần kinh – mạch máu.
- Chụp X-quang hoặc MRI: Để xác định chính xác vị trí trật, loại trừ gãy xương hoặc tổn thương kèm theo.
- Chuẩn bị trước thủ thuật: Bệnh nhân được gây tê hoặc dùng thuốc tiền mê để kiểm soát cơn đau và thư giãn cơ.
- Thực hiện thao tác nắn: Dựa trên kỹ thuật phù hợp với tình trạng cụ thể, bác sĩ sẽ đưa đầu xương cánh tay trở lại ổ khớp.
- Kiểm tra sau nắn: Chụp lại phim để xác nhận khớp đã vào vị trí đúng, đánh giá tình trạng mạch máu – thần kinh và theo dõi phản ứng của người bệnh.
- Cố định khớp: Sử dụng đai treo tay, nẹp vai hoặc bó bột trong 2–4 tuần để giữ khớp ổn định.
Sau khi nắn trật khớp vai: Chăm sóc và phục hồi
Giai đoạn phục hồi sau nắn khớp là yếu tố then chốt giúp người bệnh lấy lại chức năng vận động:
- Cố định đúng cách: Cần giữ khớp vai ở tư thế nghỉ bằng đai treo trong ít nhất 2–3 tuần, tùy theo mức độ tổn thương.
- Tránh vận động mạnh: Trong thời gian cố định, không được nâng tay quá cao hoặc mang vác nặng.
- Tập phục hồi chức năng: Sau khi tháo đai, cần tập luyện dần các bài tập vận động vai, do chuyên viên vật lý trị liệu hướng dẫn. Giai đoạn này giúp khớp linh hoạt và ngừa dính khớp.
- Tái khám định kỳ: Bác sĩ sẽ đánh giá mức độ phục hồi và phát hiện sớm các dấu hiệu tái trật hoặc biến chứng.
Biến chứng có thể gặp nếu nắn sai cách
Việc nắn trật khớp vai không đúng cách hoặc nắn quá muộn có thể gây ra nhiều hậu quả đáng tiếc:
- Tổn thương mạch máu – thần kinh quanh khớp, dẫn đến tê liệt tay hoặc mất cảm giác.
- Đứt dây chằng, rách bao khớp, khiến khớp mất ổn định vĩnh viễn.
- Trật khớp vai tái phát, đặc biệt ở người trẻ hoặc vận động viên nếu không phục hồi đúng cách.
- Viêm khớp sau chấn thương, gây đau nhức kéo dài, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống.
Kết luận
Nắn trật khớp vai là một thủ thuật quan trọng trong điều trị chấn thương vai, giúp khôi phục cấu trúc giải phẫu và chức năng khớp. Tuy nhiên, việc thực hiện cần dựa trên đánh giá chuyên môn, tuân thủ quy trình y khoa và kết hợp vật lý trị liệu phục hồi sau điều trị.
Điều quan trọng nhất là không được tự ý nắn khớp tại nhà. Thay vào đó, hãy để các bác sĩ chuyên khoa đảm nhận – bởi sức khỏe vai của bạn là điều không thể đánh đổi.
