Chụp X-quang là một trong những phương pháp chẩn đoán hình ảnh được sử dụng phổ biến nhất hiện nay. Với khả năng ghi lại hình ảnh bên trong cơ thể, X-quang giúp bác sĩ phát hiện nhanh chóng và chính xác nhiều bệnh lý liên quan đến xương khớp, phổi, tim mạch, răng hàm mặt… Tuy nhiên, nhiều người lo ngại việc chụp X-quang nhiều lần có thể ảnh hưởng đến sức khỏe và thường đặt câu hỏi: “Khoảng cách giữa 2 lần chụp X-quang là bao lâu? Liệu chụp nhiều có gây hại không?”
Trong bài viết này, Phòng khám Xương khớp Cao Khang sẽ cung cấp thông tin chi tiết, giúp bạn hiểu rõ hơn về nguyên lý X-quang, mức độ an toàn, khoảng cách giữa các lần chụp và cách hạn chế tác động không mong muốn.
Tổng quan về chụp X-quang
X-quang là kỹ thuật sử dụng tia bức xạ X – một dạng sóng điện từ có năng lượng cao – để tạo ra hình ảnh bên trong cơ thể. Khi chiếu qua các mô và cơ quan, tia X bị hấp thụ ở các mức độ khác nhau. Xương, răng – chứa nhiều canxi – hấp thụ tia mạnh hơn nên hiện lên màu trắng; trong khi mô mềm và khí hấp thụ ít hơn, tạo nên hình ảnh mờ đậm nhạt khác nhau.
Điểm đặc biệt là:
- Liều tia mỗi lần chụp thường rất thấp. Ví dụ, chụp X-quang ngực có liều bức xạ trung bình khoảng 0,1 mSv – tương đương với lượng bức xạ tự nhiên mà cơ thể hấp thụ trong 10 ngày.
- So với các kỹ thuật hình ảnh khác như CT Scan (chụp cắt lớp vi tính), lượng tia trong X-quang thấp hơn rất nhiều. MRI (cộng hưởng từ) thậm chí không sử dụng tia X.
Nhờ ưu điểm này, X-quang trở thành công cụ hữu ích, an toàn và tiết kiệm trong chẩn đoán ban đầu.
Khoảng cách giữa 2 lần chụp X-quang an toàn
Không có một con số cố định cho khoảng cách giữa hai lần chụp X-quang, vì điều này phụ thuộc vào tình trạng bệnh lý và chỉ định y khoa. Một số nguyên tắc chung bao gồm:
- Chỉ chụp khi cần thiết: Bác sĩ sẽ cân nhắc kỹ trước khi yêu cầu chụp thêm X-quang, nhằm đảm bảo lợi ích vượt trội so với nguy cơ.
- Trường hợp bệnh cấp tính hoặc chấn thương: Người bệnh có thể được chỉ định chụp lại sau vài ngày đến vài tuần để theo dõi tình trạng hồi phục, ví dụ trong gãy xương hoặc viêm phổi.
- Trường hợp bệnh mạn tính: Với những bệnh lý cần theo dõi lâu dài như lao phổi, viêm khớp, thoái hóa, khoảng cách thường vài tháng hoặc theo lịch định kỳ mà bác sĩ đưa ra.
- Khám sức khỏe định kỳ: Đối với người khỏe mạnh, không có bệnh lý đặc biệt, X-quang thường chỉ được thực hiện để sàng lọc trong gói khám tổng quát. Khoảng cách lúc này thường là 6 tháng đến 1 năm, đủ để phát hiện sớm các bất thường mà vẫn hạn chế tích lũy bức xạ.
Ngoài ra, khoảng cách giữa các lần chụp còn bị ảnh hưởng bởi:
- Tuổi: Trẻ em nhạy cảm hơn với bức xạ nên được khuyến cáo hạn chế tối đa số lần chụp.
- Vị trí chụp: Chụp răng có liều tia thấp hơn nhiều so với chụp ngực hoặc cột sống.
- Tình trạng sức khỏe: Phụ nữ mang thai cần đặc biệt thận trọng, tránh chụp trừ khi thật sự cần thiết.
Chụp X-quang nhiều có tốt không?
Thực tế, chụp X-quang chỉ nên thực hiện khi có chỉ định của bác sĩ, không nên lạm dụng.
Lợi ích khi chụp X-quang nhiều lần (nếu cần thiết):
- Giúp phát hiện sớm những biến chứng hoặc thay đổi trong cơ thể.
- Hỗ trợ bác sĩ theo dõi hiệu quả điều trị, chẳng hạn như quá trình liền xương sau gãy.
- Cung cấp thông tin kịp thời để đưa ra hướng điều trị phù hợp.
Nguy cơ nếu chụp quá nhiều:
- Tia X là bức xạ ion hóa, nếu tích lũy vượt mức an toàn có thể ảnh hưởng đến DNA và làm tăng nguy cơ bệnh lý.
- Trẻ em và phụ nữ mang thai nhạy cảm hơn, dễ bị ảnh hưởng nếu chụp nhiều lần trong thời gian ngắn.
Tóm lại, chụp X-quang nhiều không hoàn toàn “tốt” hay “xấu”, mà phụ thuộc vào mức độ cần thiết. Khi bác sĩ chỉ định đúng, lợi ích chẩn đoán luôn cao hơn nguy cơ tiềm ẩn.
Cách giảm thiểu tác hại khi chụp X-quang
Để đảm bảo an toàn, người bệnh có thể áp dụng các biện pháp sau:
- Tuân thủ chỉ định của bác sĩ: Không tự ý đi chụp khi không cần thiết.
- Thông báo tình trạng sức khỏe: Đặc biệt là phụ nữ mang thai hoặc nghi ngờ mang thai, cần báo trước cho bác sĩ để có phương án thay thế.
- Sử dụng phương tiện bảo hộ: Nhân viên y tế sẽ trang bị áo chì hoặc tấm chắn để bảo vệ các cơ quan không cần chụp.
- Giữ lại kết quả: Mang theo phim hoặc đĩa CD khi đi khám lại để tránh phải chụp trùng lặp.
- Kết hợp với các phương pháp khác: Khi cần theo dõi dài hạn, bác sĩ có thể cân nhắc MRI hoặc siêu âm thay thế nhằm giảm số lần phơi nhiễm tia X.
Kết luận
Chụp X-quang là phương tiện chẩn đoán hình ảnh hiệu quả, an toàn và thường được sử dụng trong y học hiện đại. Khoảng cách giữa 2 lần chụp X-quang không có con số cố định, mà phụ thuộc vào tình trạng bệnh lý và chỉ định của bác sĩ.
Người bệnh không nên quá lo lắng nếu được yêu cầu chụp nhiều lần trong thời gian ngắn, bởi bác sĩ đã cân nhắc kỹ giữa lợi ích và nguy cơ. Tuy nhiên, cũng không nên lạm dụng X-quang, cần bảo lưu kết quả để tránh chụp trùng lặp không cần thiết.
