Hội chứng kênh Guyon là một bệnh lý thần kinh ngoại vi ít gặp nhưng có thể gây ảnh hưởng đáng kể đến khả năng vận động và cảm giác của bàn tay, đặc biệt ở ngón út và nửa ngón áp út. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu, nguyên nhân và điều trị kịp thời có ý nghĩa quan trọng, giúp phòng tránh những biến chứng không mong muốn, đồng thời nâng cao chất lượng cuộc sống cho người bệnh.
Hội chứng kênh Guyon là gì?
Kênh Guyon là một ống nhỏ hình bán nguyệt nằm phía trong cổ tay, giới hạn bởi xương đậu (pisiform), xương móc (hamate) và hệ thống dây chằng, gân cơ vùng cổ tay. Đây là “con đường” quan trọng cho dây thần kinh trụ (ulnar nerve) đi từ cẳng tay vào trong bàn tay.
Dây thần kinh trụ chịu trách nhiệm:
- Cảm giác: cung cấp cảm giác cho toàn bộ ngón út và nửa trong của ngón áp út, cùng một phần lòng bàn tay phía trong.
- Vận động: chi phối nhiều cơ nhỏ giúp bàn tay thực hiện các động tác chính xác, như cầm bút, gõ phím, cài cúc áo, chơi nhạc cụ…
Hội chứng kênh Guyon (Guyon’s canal syndrome, Ulnar tunnel syndrome) là tình trạng dây thần kinh trụ bị chèn ép hoặc tổn thương trong đường hầm này, làm gián đoạn dẫn truyền thần kinh, gây nên các triệu chứng từ nhẹ đến nặng: tê bì, mất cảm giác, yếu cơ, teo cơ và biến dạng bàn tay.
Khác với hội chứng ống cổ tay – nơi dây thần kinh giữa bị chèn ép, hội chứng kênh Guyon liên quan đến dây thần kinh trụ, vì vậy vị trí, triệu chứng và hướng điều trị có nhiều điểm khác biệt. Dây thần kinh trụ kiểm soát vận động tinh tế của bàn tay, giúp các ngón tay co duỗi, cầm nắm, đồng thời chịu trách nhiệm về cảm giác cho ngón út và một phần ngón áp út.
Nguyên nhân gây hội chứng kênh Guyon
Có nhiều yếu tố có thể dẫn đến chèn ép dây thần kinh trụ trong kênh Guyon, cụ thể:
- Chấn thương vùng cổ tay: Các chấn thương như gãy xương đậu, xương móc hoặc va đập mạnh vùng cổ tay đều có thể làm thay đổi cấu trúc giải phẫu, gây chèn ép lên dây thần kinh trụ.
- Nang hạch, u mỡ, dị dạng giải phẫu: Sự xuất hiện của các khối u, nang hoặc bất thường giải phẫu như dây chằng phì đại, u mạch máu… có thể lấp chiếm không gian của kênh Guyon, làm hẹp lòng ống và tăng nguy cơ chèn ép thần kinh.
- Thói quen tỳ tay kéo dài: Đặc biệt là ở những người thường xuyên đi xe máy, đạp xe đường dài (hội chứng “tay lái xe đạp” – handlebar palsy), sử dụng máy tính nhiều giờ liên tục, hoặc hay chống tay lên mặt bàn cứng.
- Viêm khớp, thoái hóa, thay đổi cấu trúc cổ tay: Các bệnh lý mãn tính tại vùng cổ tay cũng có thể góp phần gây hẹp kênh Guyon.
- Các nguyên nhân khác: Một số trường hợp chèn ép do viêm bao gân, lao động nặng nhọc kéo dài, di chứng sau phẫu thuật vùng cổ tay hoặc do cấu tạo giải phẫu đặc biệt bẩm sinh.
Triệu chứng của hội chứng kênh Guyon
Các triệu chứng của hội chứng kênh Guyon thường xuất hiện âm thầm và tiến triển tăng dần nếu không được nhận biết, cụ thể:
- Rối loạn cảm giác: Người bệnh cảm thấy tê, ngứa ran hoặc giảm cảm giác tại ngón út và một nửa ngoài của ngón áp út. Một số trường hợp nặng, cảm giác mất hoàn toàn hoặc rát bỏng ở vùng này.
- Yếu cơ: Dây thần kinh trụ chi phối vận động các cơ nhỏ của bàn tay, do đó bệnh nhân có thể nhận thấy bàn tay yếu, giảm lực cầm nắm, khó thực hiện các động tác tinh tế như gõ bàn phím, cài cúc áo, vặn chìa khóa.
- Đau vùng cổ tay lan xuống ngón út – ngón áp út: Đau thường tăng lên khi người bệnh tỳ tay hoặc vận động cổ tay nhiều.
- Teo cơ bàn tay, biến dạng móng vuốt: Nếu không được điều trị kịp thời, cơ liên đốt bàn tay sẽ bị teo, dẫn đến biến dạng bàn tay kiểu “móng vuốt” (claw hand), ảnh hưởng nghiêm trọng đến chức năng vận động.
Phân loại hội chứng kênh Guyon (theo vị trí chèn ép)
Tùy theo vị trí chèn ép trên đoạn kênh Guyon, bệnh được chia làm 3 loại chính, mỗi loại sẽ ảnh hưởng đến chức năng và triệu chứng khác nhau:
Loại I: Chèn ép ở gốc kênh Guyon (gần phía cẳng tay)
Vị trí: Chèn ép xảy ra ở đoạn đầu của kênh Guyon, nơi dây thần kinh trụ chưa chia nhánh.
Triệu chứng:
- Cả vận động lẫn cảm giác đều bị ảnh hưởng.
- Người bệnh vừa cảm thấy tê bì hoặc mất cảm giác ở ngón út, nửa ngón áp út vừa bị yếu cơ bàn tay, có thể xuất hiện teo cơ nếu kéo dài.
Loại II: Chèn ép ở giữa kênh Guyon
Vị trí: Chèn ép tại đoạn giữa, nơi nhánh vận động đã tách ra khỏi thần kinh trụ.
Triệu chứng:
- Chỉ nhánh vận động bị ảnh hưởng.
- Người bệnh không bị tê bì hay mất cảm giác, nhưng sẽ thấy bàn tay yếu đi rõ rệt, đặc biệt là khi thực hiện động tác tinh tế như cầm bút, cài cúc áo.
- Có thể xuất hiện teo cơ nếu không điều trị.
Loại III: Chèn ép ở đoạn cuối kênh Guyon
Vị trí: Chèn ép tại đoạn cuối của kênh Guyon, nơi chỉ còn nhánh cảm giác đi qua.
Triệu chứng:
- Chỉ ảnh hưởng đến cảm giác.
- Người bệnh cảm thấy tê bì, mất cảm giác ở ngón út và nửa ngón áp út, không bị yếu cơ, không teo cơ.
Chẩn đoán hội chứng kênh Guyon
Chẩn đoán dựa trên sự kết hợp giữa khai thác triệu chứng, khám lâm sàng và các xét nghiệm cận lâm sàng:
- Khám lâm sàng: Bác sĩ kiểm tra mức độ cảm giác, sức mạnh các cơ bàn tay, quan sát các dấu hiệu teo cơ, biến dạng bàn tay.
- Các test thần kinh chuyên biệt:
- Froment’s sign: Kiểm tra sức mạnh cơ gấp ngón cái, phát hiện yếu do tổn thương dây thần kinh trụ.
- Wartenberg’s sign: Quan sát khả năng giang rộng ngón út, đánh giá tổn thương nhánh vận động.
- Cận lâm sàng:
Phương pháp điều trị hội chứng kênh Guyon
Điều trị nội khoa – bảo tồn
Hầu hết các trường hợp phát hiện sớm, không có nguyên nhân chèn ép thực thể (u, nang…), điều trị bảo tồn sẽ mang lại kết quả tốt:
- Nghỉ ngơi, tránh tỳ đè cổ tay: Thay đổi thói quen sinh hoạt, hạn chế các động tác làm tăng áp lực lên vùng cổ tay.
- Mang nẹp cố định cổ tay: Nẹp giúp giữ cổ tay ở vị trí trung tính, giảm áp lực lên kênh Guyon, nhất là vào ban đêm hoặc khi làm việc.
- Dùng thuốc: Bao gồm thuốc giảm đau, kháng viêm không steroid (NSAIDs), đôi khi phối hợp thuốc giãn cơ tùy mức độ triệu chứng.
- Vật lý trị liệu: Các phương pháp như siêu âm trị liệu, xoa bóp, các bài tập phục hồi chức năng giúp cải thiện triệu chứng, tăng tuần hoàn máu vùng tổn thương.
Điều trị ngoại khoa
- Chỉ định: Khi điều trị bảo tồn không hiệu quả sau một thời gian hoặc có nguyên nhân chèn ép rõ ràng như khối u, nang, dị dạng cấu trúc, tổn thương xương.
- Phẫu thuật: Giải phóng dây thần kinh trụ khỏi vùng chèn ép, loại bỏ u/nang hoặc chỉnh sửa cấu trúc xương bất thường. Sau mổ, cần phục hồi chức năng tích cực để lấy lại sức mạnh và khả năng vận động bàn tay.
Biến chứng nếu không điều trị
Nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời, hội chứng kênh Guyon có thể gây:
- Teo cơ bàn tay: Mất khả năng vận động tinh tế, giảm sức cầm nắm, ảnh hưởng nghiêm trọng đến lao động và sinh hoạt hàng ngày.
- Biến dạng bàn tay kiểu móng vuốt: Khó hồi phục hoàn toàn ngay cả khi được điều trị muộn.
- Giảm chất lượng cuộc sống: Người bệnh gặp khó khăn trong các công việc thường ngày, mất tự tin, thậm chí ảnh hưởng tâm lý lâu dài.
Phòng ngừa hội chứng kênh Guyon
- Hạn chế tỳ cổ tay kéo dài: Không nên tựa cổ tay lên mặt bàn, tay lái hoặc bề mặt cứng trong thời gian dài. Nếu công việc bắt buộc, nên có lớp lót mềm hỗ trợ.
- Sử dụng găng tay bảo hộ: Đặc biệt với người đạp xe, lái xe máy đường dài, làm việc cầm nắm lặp lại nhiều.
- Tập luyện các động tác vận động cổ tay, ngón tay: Các bài tập kéo giãn, tăng sức mạnh vùng cổ tay và bàn tay giúp giảm nguy cơ mắc bệnh.
- Điều trị kịp thời các bệnh lý ở khớp cổ tay: Như viêm khớp, thoái hóa, chấn thương… để tránh biến chứng chèn ép dây thần kinh.
Kết luận
Hội chứng kênh Guyon là một bệnh lý chèn ép thần kinh trụ tại vùng cổ tay, có thể bị nhầm lẫn với hội chứng ống cổ tay. Nếu được phát hiện và điều trị sớm, đa số trường hợp sẽ hồi phục hoàn toàn, không để lại di chứng. Tuy nhiên, nếu để kéo dài, người bệnh có thể phải đối mặt với biến chứng teo cơ, biến dạng bàn tay và giảm chức năng lao động.
Nếu bạn có dấu hiệu tê bì, yếu cơ ở ngón út, nửa ngón áp út hoặc đau cổ tay kéo dài, hãy đến khám tại các phòng khám xương khớp – thần kinh uy tín như Phòng khám Cao Khang để được chẩn đoán và tư vấn điều trị kịp thời. Sự chủ động trong chăm sóc sức khỏe sẽ giúp bạn giữ gìn đôi bàn tay khỏe mạnh, linh hoạt trong công việc và cuộc sống.
