Gù lưng trẻ em: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách khắc phục hiệu quả

Gù lưng trẻ em là tình trạng cong bất thường của cột sống lưng khiến trẻ có dáng đi khom, vai tròn và đầu chúi ra trước. Đây là một trong những rối loạn tư thế phổ biến ở lứa tuổi học đường, đặc biệt trong bối cảnh trẻ em ngày nay ngồi học lâu, mang cặp sách nặng và sử dụng thiết bị điện tử nhiều giờ mỗi ngày.

Nếu không được phát hiện và can thiệp sớm, gù lưng có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến vóc dáng, sự phát triển thể chất, cũng như sức khỏe hô hấp và tâm lý của trẻ. Vì vậy, cha mẹ cần nắm rõ nguyên nhân, dấu hiệu cũng như cách điều trị để bảo vệ cột sống cho con ngay từ những năm đầu đời.

Gù lưng trẻ em là gì?

Trong y khoa, gù lưng (kyphosis) là tình trạng cột sống vùng lưng trên (ngực) cong quá mức ra phía sau, vượt quá giới hạn sinh lý. Ở trẻ em, gù lưng có thể chia thành:

• Gù lưng sinh lý: Xuất hiện ở mức độ nhẹ, thường do thói quen sinh hoạt không đúng. Nếu được điều chỉnh sớm bằng tập luyện và tư thế đúng, tình trạng này có thể cải thiện.
• Gù lưng bệnh lý: Xuất phát từ các nguyên nhân như dị tật cột sống bẩm sinh, chấn thương, viêm cột sống, loãng xương… Đây là dạng cần theo dõi và điều trị chuyên khoa để tránh biến chứng lâu dài.

Không chỉ làm mất đi dáng vẻ tự nhiên, gù lưng còn ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển toàn diện của trẻ.

Nguyên nhân gây gù lưng ở trẻ em

Có nhiều yếu tố khiến trẻ bị gù lưng, phổ biến nhất gồm:

• Ngồi học sai tư thế: Trẻ thường cúi gằm mặt xuống bàn, kê sách quá thấp hoặc bàn ghế không phù hợp chiều cao.
• Mang cặp sách nặng: Đeo balo quá tải, đeo lệch một bên vai khiến cột sống bị kéo lệch, lâu dài dẫn đến gù lưng.
• Sử dụng điện thoại, máy tính bảng: Trẻ cúi đầu nhìn màn hình trong thời gian dài, tạo áp lực lớn lên đốt sống cổ và lưng trên.
• Nguyên nhân bệnh lý: Trẻ mắc bệnh Scheuermann (gù lưng tuổi thiếu niên), dị tật bẩm sinh cột sống, viêm cột sống, loãng xương ở trẻ em.
• Thiếu vận động và dinh dưỡng: Chế độ ăn nghèo canxi, vitamin D, ít hoạt động thể chất khiến cơ xương kém phát triển, dễ bị biến dạng.

Dấu hiệu nhận biết gù lưng trẻ em

Việc nhận biết gù lưng ở trẻ từ sớm đóng vai trò quan trọng để can thiệp kịp thời và tránh biến chứng. Cha mẹ có thể quan sát những biểu hiện sau:

• Tư thế đi đứng khom lưng, đầu cúi ra trước: Trẻ thường có dáng đi lom khom, phần vai không mở rộng tự nhiên mà tròn về phía trước, đầu cúi thấp. Tư thế này lặp lại nhiều lần và trở thành thói quen khiến cột sống ngày càng cong rõ rệt.
• Đường cong cột sống bất thường khi nhìn nghiêng: Khi quan sát trẻ từ bên hông, cha mẹ sẽ thấy đường cong của lưng nhô ra nhiều hơn bình thường, thay vì giữ được độ cong sinh lý nhẹ nhàng. Đây là dấu hiệu điển hình giúp phân biệt trẻ bị gù với tư thế thẳng lưng khỏe mạnh.
• Vai tròn, quần áo mặc không cân đối: Do cột sống bị cong lệch, vai không còn đối xứng. Điều này thể hiện rõ khi trẻ mặc áo, phần áo dễ bị lệch, khó thẳng, một bên vai có thể trễ xuống nhiều hơn.
• Đau nhức và mỏi lưng – vai – gáy: Trẻ có thể than phiền về cảm giác mỏi vai, đau lưng trên hoặc đau gáy, đặc biệt sau những giờ học dài hoặc khi phải mang cặp sách nặng. Cơn đau có thể âm ỉ hoặc xuất hiện theo từng đợt, ảnh hưởng đến khả năng tập trung học tập.
• Khó thở và mệt nhanh khi vận động: Trong những trường hợp gù nặng, cột sống cong ép sát vào lồng ngực, hạn chế khả năng giãn nở của phổi. Trẻ dễ bị hụt hơi khi chạy nhảy, khó tham gia các hoạt động thể chất như bạn bè cùng trang lứa.

Những biểu hiện này thường phát triển từ từ, khiến cha mẹ dễ bỏ qua trong giai đoạn đầu. Tuy nhiên, nếu được phát hiện sớm, việc điều chỉnh tư thế, tập luyện và điều trị sẽ đem lại hiệu quả rõ rệt, giúp trẻ phục hồi dáng đứng thẳng và hạn chế biến chứng.

Tác hại của gù lưng trẻ em nếu không điều trị

Gù lưng trẻ em không chỉ ảnh hưởng đến ngoại hình mà còn gây ra nhiều hệ lụy sức khỏe nghiêm trọng nếu không được can thiệp:

• Ảnh hưởng thẩm mỹ và tâm lý: Trẻ có dáng lưng khom thường kém tự tin khi đứng trước đám đông, dễ bị bạn bè trêu chọc, từ đó hình thành mặc cảm, tự ti và ảnh hưởng đến sự phát triển tâm lý – xã hội.
• Rối loạn hô hấp: Khi cột sống cong quá mức, lồng ngực bị ép lại, dung tích phổi giảm. Trẻ dễ gặp tình trạng thở nông, khó hít sâu, thường xuyên hụt hơi, đặc biệt khi vận động nhiều. Về lâu dài, điều này có thể ảnh hưởng đến chức năng hô hấp tổng thể.
• Đau nhức kéo dài: Cột sống biến dạng gây mất cân bằng các nhóm cơ quanh vai, lưng và cổ. Trẻ dễ bị đau mỏi vai gáy, đau lưng trên, cơn đau có thể chuyển thành mạn tính nếu không được điều trị, ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống.
• Biến dạng vĩnh viễn: Nếu để tình trạng gù tiến triển nặng, đường cong cột sống có thể bị cố định, rất khó phục hồi. Lúc này, các phương pháp điều trị bảo tồn như tập luyện hay đeo đai gần như không còn tác dụng, thậm chí có thể cần can thiệp phẫu thuật.
• Ảnh hưởng đến chiều cao và sự phát triển thể chất: Cột sống giữ vai trò quan trọng trong tăng trưởng chiều cao. Khi trục cột sống bị cong, trẻ không thể phát triển chiều cao tối đa như tiềm năng, đồng thời vóc dáng trở nên thấp bé, mất cân đối.

Cách chẩn đoán gù lưng ở trẻ em

Bác sĩ sẽ kết hợp nhiều phương pháp để chẩn đoán:

• Khám lâm sàng: Quan sát tư thế đi, đứng, ngồi, đo độ cong của lưng.
• Chụp X-quang: Đánh giá chính xác góc gù và mức độ biến dạng.
• Chụp MRI/CT: Dùng khi nghi ngờ bệnh lý cột sống, dị tật hoặc chèn ép thần kinh.
• Xét nghiệm máu: Kiểm tra loãng xương, thiếu vi chất dinh dưỡng.

Phương pháp điều trị gù lưng trẻ em

Điều chỉnh thói quen sinh hoạt

• Sử dụng bàn ghế học đúng chiều cao, giữ lưng thẳng khi ngồi.
• Balo nhẹ, có đệm vai, không vượt quá 10–15% trọng lượng cơ thể.
• Giới hạn thời gian sử dụng thiết bị điện tử, khuyến khích trẻ chơi thể thao ngoài trời.

Vật lý trị liệu và bài tập chống gù

Các bài tập chống gù lưng được khuyến khích:

• Bài tập duỗi ngực (cobra stretch): Kéo giãn cơ ngực, cải thiện tư thế vai tròn.
• Bài tập plank: Tăng cường sức mạnh cơ bụng và lưng, giữ cột sống vững chắc.
• Bài tập kéo giãn vai: Giúp mở rộng lồng ngực, cải thiện dáng đứng.
  Ngoài ra, bơi lội và yoga cũng là những môn thể thao rất tốt cho trẻ bị gù lưng.

Sử dụng đai chỉnh gù lưng

Đai chống gù có thể hỗ trợ trẻ duy trì tư thế thẳng lưng trong quá trình học tập. Tuy nhiên, cần:

• Đeo theo chỉ định, không quá 2–3 giờ mỗi ngày.
• Không lạm dụng vì có thể làm cơ lưng yếu đi.
• Kết hợp song song với tập luyện và điều chỉnh thói quen.

Điều trị y khoa (trường hợp nặng)

• Dùng thuốc hỗ trợ nếu có bệnh lý kèm theo.
• Phẫu thuật chỉnh hình cột sống chỉ được áp dụng khi gù nặng, biến dạng nghiêm trọng hoặc ảnh hưởng chức năng hô hấp.

Cách phòng ngừa gù lưng trẻ em

• Dạy trẻ ngồi học đúng tư thế ngay từ nhỏ.
• Chọn bàn ghế, balo phù hợp lứa tuổi và chiều cao.
• Cung cấp đầy đủ canxi, vitamin D, protein trong bữa ăn hằng ngày.
• Khuyến khích trẻ vận động thể thao, đặc biệt là bơi lội, bóng rổ, yoga.
• Cha mẹ thường xuyên quan sát và đưa trẻ đi khám khi có dấu hiệu bất thường.

Kết luận

Gù lưng trẻ em là vấn đề phổ biến nhưng hoàn toàn có thể phòng ngừa và cải thiện nếu phát hiện sớm. Cha mẹ cần quan tâm đến tư thế học tập, chế độ sinh hoạt và dinh dưỡng của trẻ. Việc đưa trẻ đi khám định kỳ tại các cơ sở y tế uy tín sẽ giúp theo dõi sự phát triển cột sống và kịp thời xử trí nếu có bất thường.