Giãn dây chằng cổ chân: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị hiệu quả

Giãn dây chằng cổ chân là tình trạng thường gặp trong các chấn thương thể thao và tai nạn sinh hoạt hàng ngày. Tuy không nguy hiểm đến tính mạng, nhưng nếu không được xử lý đúng cách, chấn thương này có thể để lại hậu quả lâu dài như lỏng khớp, tái phát thường xuyên hoặc suy giảm khả năng vận động. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về nguyên nhân, triệu chứng, mức độ tổn thương và phương pháp điều trị hiệu quả cho giãn dây chằng cổ chân.

Giãn dây chằng cổ chân là gì?

Dây chằng là những dải mô liên kết chắc khỏe nối giữa các xương, có vai trò ổn định khớp và giới hạn các chuyển động quá mức. Cổ chân là một khớp phức tạp, được bảo vệ bởi nhiều dây chằng quan trọng như dây chằng delta, dây chằng chày – mác, dây chằng cổ chân ngoài…

Giãn dây chằng cổ chân xảy ra khi các sợi collagen trong dây chằng bị kéo căng quá mức do chấn thương, khiến một phần hoặc toàn bộ dây chằng bị tổn thương. Đây là tình trạng phổ biến trong nhóm chấn thương phần mềm cổ chân, có thể gặp ở mọi lứa tuổi và đối tượng.

Nguyên nhân gây giãn dây chằng cổ chân

Các yếu tố thường gây ra giãn dây chằng cổ chân bao gồm:

• Chấn thương thể thao: Khi chạy nhảy, đổi hướng đột ngột hoặc tiếp đất sai tư thế trong các môn như bóng đá, cầu lông, bóng chuyền… cổ chân dễ bị xoay vặn quá mức dẫn đến giãn dây chằng.
• Tai nạn sinh hoạt: Trượt ngã, bước hụt cầu thang, đi giày cao gót hoặc đi trên bề mặt gồ ghề có thể khiến cổ chân lệch trục và gây chấn thương.
• Yếu cơ hoặc cấu trúc bàn chân bất thường: Người có cơ quanh cổ chân yếu, bàn chân bẹt hoặc từng chấn thương trước đó dễ bị tái phát giãn dây chằng.
• Không khởi động kỹ trước vận động: Việc bỏ qua giai đoạn khởi động khiến các khớp chưa sẵn sàng chịu tải, tăng nguy cơ tổn thương.

Triệu chứng giãn dây chằng cổ chân

Khi bị giãn dây chằng cổ chân, người bệnh thường cảm nhận được các triệu chứng đặc trưng sau:

• Đau tại vùng cổ chân: Cơn đau thường xuất hiện ngay sau chấn thương, có thể đau nhói hoặc âm ỉ, tăng lên khi đi lại hoặc xoay cổ chân.
• Sưng nề và bầm tím: Khu vực quanh mắt cá chân có thể sưng to, đổi màu hoặc xuất hiện vết bầm do tụ máu dưới da.
• Hạn chế vận động: Người bệnh gặp khó khăn khi bước đi, xoay cổ chân hoặc đứng lâu.
• Cảm giác cổ chân yếu hoặc lỏng khớp: Có thể cảm thấy cổ chân không vững, dễ bị lật lại khi đi lại.
• Tiếng “rắc” lúc bị chấn thương: Dấu hiệu cho thấy có thể dây chằng đã bị rách hoặc đứt.

Mức độ tổn thương và thời gian hồi phục giãn dây chằng cổ chân

Tùy theo mức độ tổn thương, giãn dây chằng cổ chân được chia làm 3 độ, kèm theo thời gian hồi phục như sau:

• Độ 1 – Giãn nhẹ: Một số sợi collagen bị kéo giãn nhưng không rách. Đau và sưng nhẹ, khớp vẫn ổn định. Người bệnh vẫn đi lại được, dù hơi đau. Thời gian hồi phục: khoảng 1–2 tuần nếu nghỉ ngơi và chăm sóc đúng cách.
• Độ 2 – Rách một phần dây chằng: Nhiều sợi collagen bị rách. Cơn đau tăng, sưng rõ rệt và vận động bị hạn chế đáng kể. Cần điều trị hỗ trợ để tránh mất ổn định khớp lâu dài. Thời gian hồi phục: trung bình từ 3–6 tuần, cần phối hợp vật lý trị liệu.
• Độ 3 – Đứt hoàn toàn dây chằng: Toàn bộ dây chằng bị đứt. Khớp cổ chân rất lỏng, người bệnh gần như không thể bước đi. Đây là mức độ nặng, có thể phải can thiệp phẫu thuật. Thời gian hồi phục: có thể kéo dài từ 2–3 tháng, hoặc lâu hơn nếu có phẫu thuật.

Việc xác định đúng mức độ giãn dây chằng cổ chân là rất quan trọng để đưa ra hướng điều trị phù hợp và tránh biến chứng về sau.

Cách chẩn đoán giãn dây chằng cổ chân

Để chẩn đoán giãn dây chằng cổ chân chính xác, bác sĩ sẽ thực hiện:

• Khám lâm sàng: Kiểm tra dấu hiệu sưng, điểm đau, biên độ vận động và độ vững của khớp cổ chân.
• Chụp X-quang: Giúp loại trừ tổn thương xương như gãy hoặc nứt xương cổ chân.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI): Là phương pháp tối ưu để đánh giá rõ tình trạng dây chằng, xác định có rách hay đứt và phát hiện tổn thương đi kèm như gân, sụn…

Cách điều trị giãn dây chằng cổ chân

Điều trị bảo tồn (không phẫu thuật)

Phần lớn các trường hợp giãn dây chằng cổ chân mức độ nhẹ hoặc trung bình có thể điều trị hiệu quả mà không cần phẫu thuật. Mục tiêu là giảm đau, giảm sưng và giúp dây chằng phục hồi dần theo thời gian.

Phương pháp phổ biến nhất là R.I.C.E, bao gồm:

• Rest (Nghỉ ngơi): Hạn chế vận động và tránh dồn lực lên cổ chân bị thương để dây chằng có thời gian lành lại.
• Ice (Chườm lạnh): Chườm túi đá lạnh lên vùng bị sưng trong 48 giờ đầu sau chấn thương. Mỗi lần chườm khoảng 15–20 phút, lặp lại mỗi 2–3 giờ.
• Compression (Băng ép): Sử dụng băng thun hoặc nẹp nhẹ để cố định cổ chân, giảm sưng và ngăn khớp bị di chuyển quá mức.
• Elevation (Kê cao): Khi nằm, nên kê chân cao hơn tim để hỗ trợ tuần hoàn máu, giúp giảm phù nề.

Ngoài ra, bác sĩ có thể kê thuốc giảm đau – kháng viêm như paracetamol hoặc ibuprofen nếu cần.

Trong giai đoạn hồi phục, người bệnh có thể được khuyến nghị sử dụng nẹp cổ chân hoặc đai hỗ trợ, đặc biệt khi đi lại hoặc tập luyện, để giảm nguy cơ tái phát.

Vật lý trị liệu – phục hồi chức năng là một phần rất quan trọng, giúp cổ chân lấy lại sức mạnh, độ linh hoạt và khả năng thăng bằng. Các bài tập sẽ được điều chỉnh phù hợp theo từng giai đoạn hồi phục và mức độ tổn thương.

Điều trị phẫu thuật (trường hợp nặng)

Trong một số ít trường hợp, khi dây chằng bị đứt hoàn toàn (mức độ 3) hoặc điều trị bảo tồn không mang lại kết quả sau 6–8 tuần, bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật.

Phẫu thuật nội soi tái tạo dây chằng là phương pháp được áp dụng phổ biến, nhằm khôi phục lại độ vững chắc cho khớp cổ chân bằng cách sử dụng mô ghép để thay thế phần dây chằng bị đứt.

Sau phẫu thuật, người bệnh cần tuân thủ nghiêm ngặt chương trình tập phục hồi chức năng, kéo dài khoảng 2–3 tháng. Giai đoạn này rất quan trọng để lấy lại khả năng vận động và phòng tránh chấn thương tái phát.

Phòng ngừa giãn dây chằng cổ chân

Để giảm nguy cơ bị giãn dây chằng cổ chân, cần lưu ý:

• Khởi động kỹ trước khi vận động thể chất.
• Mang giày phù hợp, có độ bám tốt và hỗ trợ cổ chân.
• Tập luyện tăng cường sức mạnh cơ quanh cổ chân.
• Đi lại cẩn thận trên địa hình trơn trượt hoặc không bằng phẳng.
• Với người từng chấn thương: nên sử dụng nẹp hoặc đai hỗ trợ khi vận động trở lại.

Khi nào cần đến gặp bác sĩ?

Bạn nên đến khám ngay nếu:

• Cơn đau không cải thiện sau vài ngày nghỉ ngơi.
• Cổ chân sưng to, bầm tím rõ hoặc không thể chống chân.
• Cảm giác cổ chân lỏng lẻo, dễ bị lật lại khi đi lại.
• Có dấu hiệu tái phát nhiều lần sau chấn thương cũ.

Kết luận

Giãn dây chằng cổ chân là chấn thương phổ biến nhưng hoàn toàn có thể điều trị hiệu quả nếu được phát hiện sớm và chăm sóc đúng cách. Việc tuân thủ đầy đủ phác đồ điều trị, kết hợp nghỉ ngơi, vật lý trị liệu và phòng ngừa tái phát sẽ giúp người bệnh phục hồi hoàn toàn và trở lại sinh hoạt bình thường.

Nếu bạn đang gặp triệu chứng nghi ngờ giãn dây chằng cổ chân, hãy đến Phòng khám Xương khớp Cao Khang để được bác sĩ chuyên khoa thăm khám và hướng dẫn điều trị chính xác, an toàn.