Trong hệ vận động của con người, dây chằng chéo trước (ACL – Anterior Cruciate Ligament) đóng vai trò như một “dây neo” quan trọng giúp giữ ổn định cho khớp gối, đặc biệt trong các chuyển động như xoay, dừng đột ngột hoặc đổi hướng nhanh. Tuy nhiên, đây cũng là một trong những dây chằng dễ bị tổn thương nhất – đặc biệt ở những người chơi thể thao hoặc có hoạt động mạnh. Vậy đứt dây chằng chéo trước là gì, dấu hiệu ra sao và điều trị thế nào? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết qua bài viết sau.
Đứt dây chằng chéo trước là gì?
Dây chằng chéo trước là một trong bốn dây chằng chính trong khớp gối, kéo dài từ xương đùi đến xương chày, bắt chéo với dây chằng chéo sau. Vai trò của dây chằng chéo trước là hạn chế xương chày trượt ra trước so với xương đùi và kiểm soát độ xoay của khớp gối.
Khi dây chằng chéo trước bị đứt hoàn toàn hoặc bán phần, khớp gối mất đi sự ổn định vốn có, gây ra cảm giác lỏng lẻo, đau nhức và khó khăn trong vận động. Đây là một chấn thương nghiêm trọng, đặc biệt với người trẻ và vận động viên.
Nguyên nhân gây đứt dây chằng chéo trước
Đứt dây chằng chéo trước thường xảy ra do:
- Vận động thể thao cường độ cao: Các môn thể thao như bóng đá, bóng rổ, bóng chuyền, trượt tuyết… đòi hỏi người chơi thường xuyên thay đổi hướng di chuyển, bật nhảy – tiếp đất hoặc va chạm với đối phương, là nguyên nhân hàng đầu gây tổn thương ACL.
- Chuyển động xoay gối quá mức: Khi chân trụ đứng yên còn thân người quay đột ngột, lực xoắn quá mạnh có thể làm đứt dây chằng chéo trước.
- Tai nạn giao thông hoặc ngã đập gối: Tác động trực tiếp vào phía trước hoặc bên của gối với lực mạnh cũng có thể làm rách hoặc đứt hoàn toàn ACL.
- Yếu cơ quanh gối và kỹ thuật vận động sai: Cơ bắp không đủ khỏe hoặc tập luyện không đúng tư thế sẽ làm tăng áp lực lên dây chằng khi vận động, khiến dây chằng dễ bị tổn thương.
- Tiền sử chấn thương đầu gối hoặc cấu trúc giải phẫu bất thường: Những người từng chấn thương gối hoặc có trục chân lệch (chân chữ O, chữ X) cũng có nguy cơ cao bị đứt dây chằng chéo trước.
Triệu chứng nhận biết
Đứt dây chằng chéo trước thường gây ra các dấu hiệu khá đặc trưng, bao gồm:
- Đau nhói dữ dội tại thời điểm chấn thương: Người bệnh thường mô tả như một tiếng “rắc” vang lên trong khớp gối, kèm cảm giác như có gì đó bị đứt trong gối.
- Sưng tấy nhanh: Sưng xuất hiện trong vòng vài giờ, do máu tụ trong khớp từ tổn thương dây chằng hoặc các cấu trúc đi kèm.
- Khó khăn trong vận động: Việc đi lại, gập – duỗi gối trở nên đau đớn và hạn chế. Người bệnh thường cảm thấy gối không còn vững như trước.
- Cảm giác lỏng gối, yếu chân: Dù không đau liên tục, nhưng mỗi lần xoay người, chạy hoặc đứng lên – ngồi xuống, người bệnh cảm thấy gối “lỏng”, như sắp trật ra khỏi vị trí.
- Mất khả năng vận động thể thao: Đối với vận động viên, chấn thương ACL khiến họ không thể tiếp tục thi đấu, thậm chí phải rời sân ngay lập tức.
Phân độ tổn thương dây chằng chéo trước
Tổn thương dây chằng chéo trước được chia thành 3 mức độ chấn thương:
- Độ 1 – Giãn dây chằng: Dây chằng chéo trước bị căng giãn nhưng chưa rách. Triệu chứng thường nhẹ, gối vẫn còn vững, nhưng có thể đau nhẹ khi vận động mạnh. Không cần điều trị phẫu thuật. Thời gian hồi phục từ 2–4 tuần nếu điều trị đúng cách.
- Độ 2 – Đứt bán phần: Một phần sợi collagen của dây chằng bị rách, làm giảm khả năng ổn định khớp. Gối có thể bắt đầu lỏng, đặc biệt khi chạy – nhảy. Có thể điều trị bảo tồn hoặc mổ tùy từng trường hợp. Thời gian phục hồi từ 1-6 tháng tùy mức độ rách của dây chằng.
- Độ 3 – Đứt hoàn toàn: Dây chằng bị đứt hoàn toàn, không còn chức năng giữ vững khớp. Đây là mức độ nặng nhất, cần điều trị can thiệp, thường là phẫu thuật. Thời gian phục hồi từ 6–12 tháng, trong đó 3–6 tháng đầu rất quan trọng để tập phục hồi đúng cách.
Biến chứng nếu không điều trị đúng cách
Việc chủ quan không điều trị đứt dây chằng chéo trước đúng cách có thể dẫn đến nhiều hậu quả:
- Lỏng khớp gối mãn tính, ảnh hưởng đến sinh hoạt và khả năng lao động.
- Rách sụn chêm, sụn khớp – gây đau dai dẳng và làm trầm trọng tình trạng tổn thương.
- Thoái hóa khớp gối sớm, đặc biệt ở người trẻ tuổi.
- Tăng nguy cơ tái chấn thương, nhất là khi vận động trở lại mà khớp chưa phục hồi.
Xem thêm: Đứt dây chằng có tự lành được không?
Phương pháp chẩn đoán
Để xác định chính xác mức độ tổn thương dây chằng chéo trước, bác sĩ sẽ tiến hành:
- Khám lâm sàng: Sử dụng các test như test Lachman, test ngăn kéo trước để kiểm tra độ lỏng khớp.
- Chụp MRI: Cho hình ảnh chi tiết cấu trúc mô mềm trong khớp gối, đánh giá tổn thương dây chằng, sụn chêm hoặc các cấu trúc đi kèm.
- Chụp X-quang: Loại trừ trường hợp gãy xương hoặc tổn thương xương chày, xương đùi.
Hướng điều trị đứt dây chằng chéo trước
1. Điều trị bảo tồn (không phẫu thuật)
Áp dụng cho các trường hợp:
- Người lớn tuổi, ít vận động mạnh.
- Tổn thương đứt bán phần hoặc kèm các yếu tố không đủ điều kiện phẫu thuật.
Phác đồ điều trị bao gồm:
- Nghỉ ngơi, chườm lạnh, kê cao chân.
- Dùng nẹp hoặc đai gối cố định khớp.
- Sử dụng thuốc giảm đau – kháng viêm theo chỉ định.
- Vật lý trị liệu – phục hồi chức năng: giúp lấy lại sức cơ, cải thiện độ linh hoạt và ổn định khớp.
2. Điều trị phẫu thuật
Áp dụng cho:
- Người trẻ tuổi, vận động viên chuyên nghiệp.
- Trường hợp đứt hoàn toàn dây chằng hoặc có tổn thương phối hợp.
Mổ tái tạo dây chằng chéo trước thường được thực hiện bằng kỹ thuật nội soi, sử dụng gân tự thân (gân bánh chè, gân cơ đùi) hoặc mô đồng loại.
Sau mổ, bệnh nhân cần tuân thủ kế hoạch phục hồi chức năng kéo dài 3–6 tháng để đảm bảo khớp phục hồi hoàn toàn.
Cách phòng ngừa đứt dây chằng chéo trước
Để hạn chế nguy cơ chấn thương ACL, bạn nên:
- Khởi động kỹ trước khi tập luyện thể thao.
- Tập tăng cường cơ đùi trước, đùi sau và cơ quanh gối.
- Cải thiện kỹ thuật di chuyển, nhảy và tiếp đất.
- Duy trì trọng lượng cơ thể hợp lý, tránh tăng áp lực lên khớp gối.
- Sử dụng giày thể thao phù hợp và đúng kích cỡ.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
Đứt dây chằng chéo trước có cần mổ không?
Không phải tất cả trường hợp đứt dây chằng chéo trước đều cần mổ. Nếu dây chằng đứt hoàn toàn, người trẻ, vận động viên hoặc người cần vận động nhiều thì nên phẫu thuật để tái tạo lại sự ổn định của khớp. Ngược lại, người lớn tuổi hoặc ít vận động có thể điều trị bảo tồn nếu tổn thương không quá nghiêm trọng.
Đứt dây chằng chéo trước có đi lại được không?
Nhiều trường hợp vẫn có thể đi lại sau khi bị đứt dây chằng chéo trước, nhất là khi đã qua giai đoạn sưng đau. Tuy nhiên, khớp sẽ mất ổn định, dễ bị lỏng và tái chấn thương nếu không được điều trị đúng cách. Việc “đi được” không có nghĩa là khớp đã hồi phục hoàn toàn.
Đứt dây chằng chéo trước để lâu có sao không?
Nếu để lâu không điều trị, đứt dây chằng chéo trước có thể gây ra nhiều biến chứng như khớp gối lỏng mạn tính, rách sụn chêm, thoái hóa khớp sớm và hạn chế vận động về lâu dài. Việc phát hiện và can thiệp sớm sẽ giúp hạn chế tối đa các hậu quả này.
Kết luận
Đứt dây chằng chéo trước không chỉ gây đau đớn, mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng vận động và chất lượng cuộc sống nếu không được điều trị đúng cách. Việc nhận biết sớm các triệu chứng và đến khám tại cơ sở y tế uy tín sẽ giúp bạn lựa chọn phương án điều trị phù hợp, phục hồi tốt và phòng ngừa biến chứng lâu dài.
Nếu bạn hoặc người thân đang gặp các vấn đề về chấn thương khớp gối, đứt dây chằng hoặc khó khăn trong vận động, đừng ngần ngại liên hệ với Phòng khám Xương khớp Cao Khang để được thăm khám và tư vấn điều trị chuyên sâu từ đội ngũ bác sĩ giàu kinh nghiệm.
