Chiropractic là gì?
Chiropractic (trị liệu thần kinh cột sống) là một phương pháp điều trị không dùng thuốc và không phẫu thuật, tập trung vào việc chẩn đoán, điều chỉnh các sai lệch của hệ cơ xương khớp, đặc biệt là cột sống. Phương pháp này sử dụng tay để tác động trực tiếp lên các khớp, với mục đích giải phóng sự chèn ép lên hệ thần kinh, giảm đau, cải thiện chức năng vận động và nâng cao chất lượng cuộc sống. Người thực hiện chiropractic gọi là chiropractor – chuyên viên nắn chỉnh cột sống được đào tạo bài bản về giải phẫu, cơ xương khớp và các kỹ thuật điều chỉnh an toàn.
Lịch sử và sự phát triển của Chiropractic
Chiropractic ra đời vào cuối thế kỷ 19 tại Mỹ, do ông Daniel David Palmer sáng lập năm 1895. Ban đầu, phương pháp này còn nhiều tranh cãi nhưng dần được công nhận khi ngày càng có nhiều nghiên cứu khoa học chứng minh hiệu quả, đặc biệt trong điều trị các vấn đề đau lưng, đau cổ và rối loạn cơ xương khớp. Ngày nay, chiropractic phát triển mạnh mẽ tại Mỹ, Canada, Úc, châu Âu và nhiều quốc gia châu Á. Nhiều nước đã xem chiropractic là một ngành chăm sóc sức khỏe độc lập, với hệ thống đào tạo, cấp phép, chứng chỉ hành nghề riêng biệt.
Nguyên lý hoạt động của Chiropractic
Vai trò của cột sống và hệ thần kinh
Cột sống không chỉ là trục nâng đỡ cơ thể mà còn bảo vệ tủy sống – “trung tâm thông tin” truyền tín hiệu giữa não và các cơ quan. Khi các đốt sống bị lệch, vẹo hoặc kẹt khớp, chúng có thể chèn ép lên rễ thần kinh, làm phát sinh đau nhức, tê yếu, rối loạn chức năng vận động hoặc cảm giác.
Sai lệch chức năng khớp
Subluxation là thuật ngữ chỉ tình trạng sai lệch hoặc rối loạn nhỏ của khớp (đặc biệt là các đốt sống), khiến khớp không vận động bình thường. Dù không gây trật hoàn toàn, subluxation đủ để làm ảnh hưởng dòng chảy thần kinh, gây đau, co cứng, thậm chí ảnh hưởng các cơ quan khác do mất cân bằng thần kinh.
Kỹ thuật nắn chỉnh
Đây là kỹ thuật đặc trưng của chiropractic, sử dụng lực tay một cách chính xác và có kiểm soát để điều chỉnh khớp bị kẹt về vị trí sinh lý. Khi thực hiện nắn chỉnh, thường nghe thấy tiếng “khục” do khí hoặc dịch trong khớp thoát ra – đây là hiện tượng hoàn toàn bình thường, không phải gãy xương hay tổn thương cấu trúc.
Chiropractic giúp điều trị những bệnh gì?
Chiropractic đã được áp dụng hiệu quả trong nhiều tình trạng sau:
- Đau cổ, vai, gáy: Do thoái hóa, sai tư thế, căng cơ, làm việc lâu với máy tính.
- Đau lưng, đau thắt lưng: Đặc biệt là do thoái hóa cột sống, cong vẹo, ngồi lâu.
- Thoát vị đĩa đệm mức độ nhẹ – trung bình: Giúp giảm chèn ép lên dây thần kinh.
- Đau thần kinh tọa: Tê buốt, đau lan từ lưng xuống mông – chân.
- Đau khớp ngoại vi: Vai, gối, cổ tay, khuỷu, mắt cá chân.
- Mất cân bằng tư thế: Lệch vai, gù lưng, lệch xương chậu do tư thế sai lâu ngày.
- Các chứng rối loạn vận động nhẹ: Căng cơ, hạn chế vận động sau chấn thương.
Quy trình trị liệu Chiropractic
Thăm khám – đánh giá ban đầu
Chiropractor sẽ khai thác bệnh sử, triệu chứng, thói quen sinh hoạt của người bệnh. Sau đó tiến hành khám cột sống, kiểm tra tư thế đứng, dáng đi, mức độ vận động của các khớp, cảm giác và phản xạ thần kinh. Khi cần thiết, có thể chỉ định chụp X-quang hoặc MRI để đánh giá chính xác vị trí và mức độ tổn thương.
Lập phác đồ điều chỉnh
Tùy từng trường hợp, chiropractor sẽ xây dựng phác đồ điều trị cá nhân hóa, xác định số buổi trị liệu, chọn kỹ thuật điều chỉnh phù hợp. Mục tiêu là phục hồi cân bằng cơ xương khớp, giải phóng chèn ép thần kinh và cải thiện chức năng vận động.
Thực hiện nắn chỉnh (Adjustment)
Quá trình nắn chỉnh thường kéo dài từ 10–30 phút, với các kỹ thuật phổ biến như:
- Diversified: Kỹ thuật điều chỉnh thủ công, sử dụng lực tay đa dạng phù hợp với từng vị trí.
- Gonstead: Tập trung điều chỉnh từng đốt sống cụ thể, với thao tác chính xác.
- Flexion – Distraction: Sử dụng bàn nắn chuyên dụng, kết hợp kéo giãn nhẹ nhàng.
- Thompson Drop Table: Điều chỉnh bằng bàn có cơ chế “rơi tự do” để tăng hiệu quả mà giảm đau.
- Activator Method: Dùng dụng cụ hỗ trợ nhỏ, tác động lực chính xác vào khớp.
Hướng dẫn phục hồi – bài tập hỗ trợ
Sau nắn chỉnh, người bệnh thường được hướng dẫn các bài tập giãn cơ, tăng cường sức mạnh nhóm cơ core, các bài tập điều chỉnh tư thế nhằm duy trì hiệu quả lâu dài, phòng tránh tái phát.
Chiropractic có an toàn không?
Ưu điểm
- Không dùng thuốc, không phẫu thuật: Hạn chế tối đa tác dụng phụ so với các phương pháp can thiệp xâm lấn.
- Giảm đau nhanh, cải thiện vận động: Nhiều bệnh nhân cảm nhận được sự thay đổi tích cực ngay sau buổi đầu tiên.
- Phục hồi cơ xương khớp tự nhiên: Cải thiện chức năng vận động mà không gây tổn thương thêm.
Rủi ro nếu thực hiện sai kỹ thuật
- Đau tăng sau nắn chỉnh, cảm giác ê hoặc căng tức tại vị trí điều chỉnh.
- Căng giãn dây chằng hoặc mô mềm quanh khớp.
- Hiếm gặp: trật khớp nhẹ, đau lan rộng.
- Các biến chứng nặng cực kỳ hiếm nếu được thực hiện bởi chuyên gia.
Các trường hợp chống chỉ định
Chiropractic không phù hợp hoặc cần thận trọng khi:
- Loãng xương nặng: Nguy cơ gãy xương cao.
- Gãy xương mới, viêm cấp tính: Dễ gây tổn thương thêm.
- Nhiễm trùng xương khớp, u hoặc di căn: Không áp dụng nắn chỉnh.
- Thoát vị đĩa đệm nặng, có liệt cơ hoặc hội chứng đuôi ngựa: Cần được can thiệp y khoa khác.
Kết luận
Chiropractic là phương pháp điều trị hỗ trợ an toàn, hiệu quả cho các bệnh lý cơ xương khớp, đặc biệt là đau cột sống, đau vai gáy, thần kinh tọa… Tuy nhiên, để đảm bảo an toàn, người bệnh nên thăm khám với bác sĩ chuyên khoa xương khớp hoặc chuyên viên chiropractic được đào tạo chính quy, tránh tự ý nắn chỉnh hoặc thực hiện ở cơ sở không uy tín. Phối hợp chiropractic với vật lý trị liệu, điều chỉnh lối sống, luyện tập đúng cách sẽ giúp phục hồi và phòng ngừa bệnh lý cơ xương khớp bền vững.
