Bí tiểu là tình trạng người bệnh không thể đi tiểu được dù rất buồn tiểu, hoặc chỉ tiểu được rất ít, phải rặn, dòng tiểu yếu, không thoát hết nước tiểu ra ngoài. Đây không chỉ là cảm giác khó chịu thông thường mà còn là một cấp cứu niệu khoa nếu kéo dài. Bí tiểu có thể xuất hiện ở mọi lứa tuổi, cả nam và nữ, nhưng thường gặp ở người lớn tuổi, đặc biệt là nam giới trung niên trở lên. Việc nhận biết sớm và xử trí đúng cách có ý nghĩa quan trọng, giúp ngăn ngừa những biến chứng nguy hiểm.
Dấu hiệu nhận biết bí tiểu
Các dấu hiệu giúp bạn nhận biết mình đang bị bí tiểu bao gồm:
- Không thể đi tiểu dù rất buồn tiểu: Cảm giác căng tức bàng quang, khó chịu, thậm chí đau vùng bụng dưới.
- Tiểu khó, tiểu rặn: Nước tiểu ra rất ít, dòng tiểu yếu, phải cố gắng rặn mạnh.
- Căng tức, đau vùng bụng dưới: Do bàng quang bị căng đầy nước tiểu.
- Có thể kèm đau lưng, buồn nôn, sốt: Nếu có biến chứng nhiễm trùng tiết niệu hoặc tổn thương thận.
- Phân biệt bí tiểu cấp và mãn tính:
- Bí tiểu cấp: Xuất hiện đột ngột, không tiểu được hoàn toàn, bụng căng đau dữ dội.
- Bí tiểu mạn: Diễn tiến từ từ, người bệnh vẫn có thể tiểu nhưng luôn cảm giác không hết, tiểu nhiều lần, tiểu nhỏ giọt.
Nguyên nhân gây bí tiểu
Có rất nhiều nguyên nhân dẫn tới bí tiểu, dưới đây là những nguyên nhân thường gặp nhất:
Nguyên nhân ở nam giới
- Phì đại tuyến tiền liệt (u xơ tiền liệt tuyến): Là nguyên nhân phổ biến ở nam trung niên và người già, khiến niệu đạo bị chèn ép, gây tắc nghẽn dòng tiểu.
- Sỏi tiết niệu: Sỏi có thể mắc kẹt ở bàng quang hoặc niệu đạo, cản trở dòng nước tiểu.
- Viêm tuyến tiền liệt hoặc niệu đạo: Gây sưng nề, làm hẹp đường tiểu.
- U bướu vùng tiểu khung: Chèn ép lên bàng quang hoặc niệu đạo.
Nguyên nhân ở nữ giới
- Sa bàng quang hoặc tử cung: Thường gặp ở phụ nữ lớn tuổi, phụ nữ sau sinh nhiều lần.
- Sỏi bàng quang, niệu đạo: Giống như ở nam giới.
- Viêm nhiễm phụ khoa lan sang đường tiết niệu.
Do tác dụng phụ của thuốc
Một số thuốc như chống trầm cảm, kháng histamin, thuốc cảm cúm, thuốc giảm đau nhóm opiat, thuốc điều trị tăng huyết áp có thể gây bí tiểu.
Do bệnh lý thần kinh
Tổn thương tủy sống, tai biến mạch máu não, bệnh Parkinson, đa xơ cứng… có thể làm rối loạn dẫn truyền thần kinh đến bàng quang.
Sau phẫu thuật hoặc gây mê
Do ảnh hưởng của thuốc mê, thuốc giảm đau hoặc tổn thương tạm thời thần kinh vùng chậu, người bệnh có thể bị bí tiểu sau mổ.
Chấn thương vùng chậu, niệu đạo
Các chấn thương mạnh ở vùng chậu, sau tai nạn giao thông hoặc té ngã có thể gây tổn thương cơ quan tiết niệu dẫn đến bí tiểu.
Hậu quả nếu không xử trí kịp thời
Bí tiểu không chỉ gây đau đớn, khó chịu mà còn tiềm ẩn nhiều biến chứng nguy hiểm nếu không được can thiệp kịp thời:
- Căng giãn, vỡ bàng quang: Khi nước tiểu ứ lại quá nhiều, bàng quang bị căng giãn quá mức, có thể dẫn đến vỡ, gây viêm phúc mạc, đe dọa tính mạng.
- Nhiễm trùng tiết niệu, nhiễm trùng máu: Nước tiểu ứ đọng tạo môi trường cho vi khuẩn phát triển, gây nhiễm trùng tiểu, viêm thận, nhiễm trùng huyết.
- Suy thận cấp, tổn thương thận không hồi phục: Tăng áp lực trong đường tiểu làm ảnh hưởng chức năng thận, lâu dài có thể gây suy thận mạn.
- Ảnh hưởng tâm lý, chất lượng sống: Người bệnh luôn cảm thấy đau đớn, lo lắng, không thể làm việc hay sinh hoạt bình thường.
Do đó, tuyệt đối không chủ quan với các biểu hiện bí tiểu dù ở mức độ nhẹ.
Nên làm gì khi bị bí tiểu?
Những điều KHÔNG nên làm
- Không tự ý dùng thuốc lợi tiểu hoặc thuốc giảm đau: Vì có thể che lấp triệu chứng, làm bệnh nặng hơn hoặc gây biến chứng.
- Không tự thông tiểu tại nhà: Khi không có chuyên môn, dụng cụ không đảm bảo vô trùng, dễ gây tổn thương niệu đạo, nhiễm trùng nghiêm trọng.
- Không trì hoãn đến cơ sở y tế: Càng để lâu, nguy cơ biến chứng càng tăng.
Những điều CẦN làm ngay
- Đến ngay cơ sở y tế gần nhất (khoa cấp cứu, phòng khám tiết niệu): Đây là cách an toàn và đúng đắn nhất khi bị bí tiểu.
- Chuẩn bị thông tin cho bác sĩ: Ghi nhớ thời điểm bắt đầu bí tiểu, triệu chứng đi kèm, tiền sử bệnh lý, các loại thuốc đang dùng.
- Giữ bình tĩnh: Không hoảng loạn, hạn chế vận động mạnh để tránh chấn thương thêm vùng bụng dưới.
Xử trí tại cơ sở y tế
Khi đến bệnh viện hoặc phòng khám, các bước xử trí thường gồm:
- Thăm khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ kiểm tra bụng, hỏi kỹ triệu chứng, khai thác bệnh sử.
- Đặt ống thông tiểu (catheter): Đây là biện pháp giúp giải phóng bàng quang nhanh chóng, giảm đau và ngăn ngừa biến chứng.
- Chỉ định xét nghiệm, siêu âm: Giúp xác định nguyên nhân như sỏi, u, viêm, tổn thương thần kinh…
- Lập kế hoạch điều trị nguyên nhân: Có thể dùng thuốc, can thiệp phẫu thuật hoặc các thủ thuật khác tùy vào từng trường hợp cụ thể.
Lưu ý, việc thông tiểu và điều trị nguyên nhân cần được thực hiện bởi đội ngũ y tế chuyên nghiệp, tuyệt đối không tự ý can thiệp tại nhà.
Chăm sóc và phòng ngừa bí tiểu tái phát
Sau khi được xử trí cấp cứu, việc chăm sóc và phòng tránh tái phát bí tiểu rất quan trọng:
- Kiểm soát tốt các bệnh lý nền: Như phì đại tuyến tiền liệt, sỏi tiết niệu, viêm nhiễm niệu đạo, bệnh lý thần kinh…
- Dùng thuốc đúng chỉ định: Không tự ý ngưng, đổi thuốc khi chưa hỏi ý kiến bác sĩ, đặc biệt với các thuốc có nguy cơ gây bí tiểu.
- Giữ vệ sinh cá nhân sạch sẽ: Giúp ngăn ngừa các bệnh lý viêm nhiễm đường tiết niệu.
- Uống đủ nước: Giúp làm loãng nước tiểu, hạn chế nguy cơ hình thành sỏi.
- Tập luyện thể dục nhẹ nhàng: Tăng cường sức khỏe hệ tiết niệu và phòng ngừa táo bón.
- Khám sức khỏe định kỳ: Đặc biệt với người có nguy cơ cao như nam giới trên 50 tuổi, người từng mắc bệnh tiết niệu, người có bệnh lý thần kinh.
Những biện pháp này sẽ giúp bảo vệ sức khỏe hệ tiết niệu, giảm nguy cơ tái phát bí tiểu cũng như các biến chứng nguy hiểm khác.
Khi nào cần đến ngay cơ sở y tế?
Có những trường hợp cần đưa người bệnh đến bệnh viện càng sớm càng tốt:
- Bí tiểu hoàn toàn, không đi tiểu được dù rất buồn tiểu.
- Đau tức dữ dội vùng bụng dưới, có thể kèm sốt, buồn nôn, nôn.
- Sau phẫu thuật, chấn thương vùng chậu, vùng sinh dục mà không tiểu được.
- Bí tiểu kèm theo tiểu máu, tiểu ra mủ hoặc các triệu chứng bất thường khác.
Chậm trễ trong xử trí các trường hợp này có thể khiến tình trạng bệnh chuyển nặng, khó hồi phục.
Kết luận
Bí tiểu là một tình trạng cấp cứu niệu khoa nghiêm trọng, không nên chủ quan hoặc tự ý điều trị tại nhà. Việc phát hiện sớm, xử trí đúng cách tại các cơ sở y tế uy tín sẽ giúp phòng tránh các biến chứng nặng nề, bảo vệ sức khỏe hệ tiết niệu và chất lượng sống cho người bệnh. Nếu gặp tình trạng bí tiểu, hãy đến khám tại các phòng khám, bệnh viện chuyên khoa ngay, không nên trì hoãn. Đặc biệt, những người có yếu tố nguy cơ cao như nam giới trung niên, người mắc bệnh lý tiết niệu nên chủ động phòng ngừa và kiểm tra sức khỏe định kỳ.
Hy vọng bài viết này giúp bạn hiểu rõ về bí tiểu, nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết cũng như cách xử trí và phòng ngừa hiệu quả. Đừng ngần ngại liên hệ bác sĩ hoặc cơ sở y tế nếu bạn gặp tình trạng này để bảo vệ sức khỏe cho bản thân và người thân!
