Đau mu bàn chân là tình trạng đau nhức, khó chịu xuất hiện ở phần mặt trên của bàn chân – vị trí nối giữa cổ chân và các ngón chân. Đây là triệu chứng thường gặp ở cả người trẻ, vận động viên lẫn người lớn tuổi. Nhiều người chủ quan nghĩ rằng đau mu bàn chân chỉ là mỏi cơ thông thường sau vận động, nhưng thực tế đây có thể là dấu hiệu cảnh báo các vấn đề nghiêm trọng về gân, xương, khớp hoặc dây thần kinh. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, đau mu bàn chân có thể gây hạn chế vận động, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống hàng ngày.
Cấu tạo mu bàn chân
Mu bàn chân là khu vực phức tạp, gồm nhiều cấu trúc quan trọng:
- Xương: Bao gồm các xương cổ chân (xương chêm, xương hộp, xương thuyền…) và xương bàn chân (5 xương bàn kéo dài từ cổ chân đến gốc các ngón). Các xương này chịu trách nhiệm nâng đỡ trọng lượng cơ thể khi đứng, đi lại hoặc chạy nhảy.
- Gân duỗi: Hệ thống gân duỗi (extensor tendons) như gân cơ duỗi dài ngón chân, gân cơ chày trước… giúp nâng và duỗi các ngón chân, đồng thời kiểm soát động tác gập-dưỡi của bàn chân.
- Dây chằng: Nhiều dây chằng nhỏ liên kết các xương với nhau, tạo sự vững chắc và ổn định cho bàn chân khi vận động.
- Dây thần kinh: Đặc biệt là dây thần kinh mu chân, dẫn truyền cảm giác và vận động cho mặt trên bàn chân.
Chính vì cấu trúc phức tạp, khu vực mu bàn chân rất dễ bị tổn thương khi có các yếu tố tác động như chấn thương, viêm, hoặc sử dụng giày dép không phù hợp.
Triệu chứng đau mu bàn chân
Các triệu chứng đau mu bàn chân rất đa dạng, tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh. Một số biểu hiện điển hình bao gồm:
- Đau âm ỉ hoặc đau nhói: Đau có thể xuất hiện âm ỉ kéo dài, tăng lên khi vận động hoặc chịu lực (đi bộ, chạy, leo cầu thang).
- Đau khi nhón chân hoặc gập bàn chân: Những động tác như nhón gót, gập mu chân lên trên khiến cơn đau rõ rệt hơn.
- Sưng nhẹ, đỏ, ấm: Một số trường hợp mu bàn chân có thể sưng lên, cảm giác nóng đỏ nhẹ hoặc nhạy cảm khi chạm vào.
- Tê bì, châm chích: Nếu có chèn ép dây thần kinh, người bệnh sẽ cảm thấy tê bì, như kiến bò hoặc kim châm ở vùng mu bàn chân và các ngón.
- Hạn chế vận động: Đau kéo dài khiến người bệnh đi lại khó khăn, không dám dồn lực vào chân bị đau.
- Bầm tím, biến dạng: Thường gặp khi có chấn thương hoặc gãy xương.
Những triệu chứng này không chỉ gây khó chịu mà còn ảnh hưởng lớn đến khả năng vận động, sinh hoạt hàng ngày của người bệnh.
Nguyên nhân gây đau mu bàn chân
Có nhiều nguyên nhân khác nhau dẫn đến đau mu bàn chân. Dưới đây là các nguyên nhân thường gặp nhất, kèm giải thích chi tiết:
- Viêm gân duỗi bàn chân: Thường gặp ở người chạy bộ, đi bộ nhiều, mang giày chật hoặc buộc dây giày quá chặt khiến gân duỗi bị viêm, gây đau mặt trên bàn chân.
- Chấn thương, bong gân, dập mô mềm: Do va đập mạnh, ngã, xoắn vặn bàn chân hoặc tai nạn trong sinh hoạt, thể thao.
- Gãy xương mệt mỏi: Xảy ra khi xương bàn chân bị quá tải liên tục, thường gặp ở người luyện tập cường độ cao hoặc tăng quãng đường đột ngột.
- Bàn chân bẹt hoặc vòm chân cao: Dị tật cấu trúc bàn chân làm thay đổi cách phân bổ lực, gây căng kéo bất thường lên mu bàn chân khi vận động.
- Viêm khớp vùng cổ chân – bàn chân: Các bệnh như viêm khớp dạng thấp, thoái hóa khớp, gout có thể gây đau lan lên mu bàn chân, nhất là vào buổi sáng hoặc khi vận động nhiều.
- Chèn ép dây thần kinh mu chân: Mang giày cứng, giày quá chật hoặc phù nề làm chèn ép dây thần kinh, gây đau, tê bì, châm chích ở mặt trên bàn chân.
- Giày dép không phù hợp: Sử dụng giày quá cứng, giày mới chưa làm mềm, dép không nâng đỡ tốt hoặc đi giày không đúng kích cỡ khiến mu bàn chân bị tỳ ép liên tục dẫn đến đau.
Khi nào cần đi khám bác sĩ?
Không phải mọi trường hợp đau mu bàn chân đều cần đến cơ sở y tế ngay lập tức. Tuy nhiên, bạn nên chủ động đi khám khi có các dấu hiệu sau:
- Đau kéo dài trên 7 ngày, không thuyên giảm dù đã nghỉ ngơi.
- Sưng nhiều, bầm tím hoặc biến dạng bàn chân.
- Không thể đứng lên, đi lại hoặc tỳ chân xuống đất.
- Đau tăng lên khi nghỉ ngơi, đặc biệt về đêm.
- Có dấu hiệu sốt, vết thương hở hoặc chảy dịch.
- Người mắc bệnh lý nền như tiểu đường, gout, viêm khớp cần lưu ý hơn vì nguy cơ biến chứng cao.
Khám và điều trị sớm giúp phòng ngừa các biến chứng nguy hiểm như hoại tử mô, gãy xương không liền, tổn thương dây thần kinh vĩnh viễn.
Điều trị đau mu bàn chân
Điều trị bảo tồn (không phẫu thuật)
Phần lớn các trường hợp đau mu bàn chân đáp ứng tốt với điều trị bảo tồn, bao gồm:
- Nghỉ ngơi: Hạn chế vận động, tránh chạy nhảy hoặc đứng lâu. Có thể sử dụng nạng, gậy hỗ trợ nếu cần thiết.
- Chườm lạnh: Chườm đá 10–15 phút, 2–3 lần/ngày để giảm sưng, đau.
- Thuốc giảm đau, kháng viêm: Paracetamol, NSAID như ibuprofen theo chỉ định bác sĩ, giúp kiểm soát triệu chứng đau, viêm.
- Thay đổi giày dép: Chọn giày êm, rộng, phù hợp form bàn chân, không buộc dây quá chặt.
- Miếng lót chỉnh hình: Dành cho người bàn chân bẹt hoặc vòm chân cao, giúp phân bố lực đều và giảm áp lực lên mu bàn chân.
Vật lý trị liệu
Các bài tập và phương pháp hỗ trợ như:
- Kéo giãn gân duỗi: Giúp giảm căng, tăng độ linh hoạt gân cơ.
- Tăng cường cơ bàn chân – cổ chân: Hạn chế tái phát, tăng sức chịu lực của bàn chân.
- Sóng xung kích, siêu âm trị liệu: Hỗ trợ giảm viêm, tăng tốc độ hồi phục ở trường hợp viêm kéo dài.
Điều trị chuyên sâu
Áp dụng cho các trường hợp đau nặng, không đáp ứng điều trị bảo tồn:
- Tiêm corticosteroid: Dưới chỉ định của bác sĩ, giúp giảm viêm tại chỗ nhanh chóng.
- Nẹp cố định: Khi nghi ngờ gãy xương mệt mỏi hoặc tổn thương mô mềm nghiêm trọng.
- Phẫu thuật: Hiếm gặp, chỉ định cho tổn thương nặng như gãy xương di lệch, tổn thương dây chằng không tự liền, hoặc u, u nang trong bàn chân.
Phòng ngừa đau mu bàn chân
Để giảm nguy cơ đau mu bàn chân, cần chú ý:
- Chọn giày phù hợp: Giày đúng size, vừa vặn form bàn chân, có đệm lót êm, thoáng khí.
- Không buộc dây giày quá chặt: Đảm bảo gân duỗi không bị chèn ép.
- Tăng cường sức mạnh gân cơ: Thường xuyên tập các bài giãn cơ, tăng sức bền cho bàn chân – cổ chân.
- Khởi động kỹ trước vận động: Đặc biệt khi chạy bộ, nhảy, tập gym.
- Điều chỉnh dáng đi, dáng chạy: Tránh tiếp đất bằng mũi chân hoặc gót quá mạnh.
- Thay giày khi đã mòn: Giày mòn, mất đệm dễ làm tăng áp lực lên mu bàn chân.
Đau mu bàn chân ở người chạy bộ cần lưu ý gì?
Người chạy bộ, đi bộ đường dài rất dễ gặp đau mu bàn chân do:
- Tăng quãng đường hoặc cường độ tập luyện quá nhanh: Xương và gân chưa kịp thích nghi với tải trọng mới.
- Kỹ thuật chạy sai: Tiếp đất sai tư thế, không đều lực giữa các ngón chân và gót chân.
- Sử dụng giày chạy mòn: Giảm độ đàn hồi, không còn nâng đỡ đủ.
- Phục hồi không đúng cách: Không nghỉ đủ, không chườm lạnh hoặc tập giãn cơ sau khi tập.
Để phòng ngừa, cần lên kế hoạch tăng cường độ tập luyện từ từ, chọn giày chạy chuyên dụng, thường xuyên thay giày và chú ý các dấu hiệu bất thường để xử lý kịp thời.
Kết luận
Đau mu bàn chân là triệu chứng thường gặp nhưng không nên xem nhẹ, đặc biệt ở người vận động nhiều, người trung niên, người có bất thường về cấu trúc bàn chân hoặc sử dụng giày dép không phù hợp. Việc nhận biết sớm triệu chứng, xác định đúng nguyên nhân và điều trị kịp thời giúp phòng tránh biến chứng, bảo vệ sức khỏe đôi chân và nâng cao chất lượng cuộc sống.
Nếu bạn gặp các triệu chứng kéo dài hoặc đau tăng dần, hãy đến cơ sở y tế chuyên khoa để được tư vấn và điều trị phù hợp.
