Thông thường, bầm tím hình thành sau va chạm mạnh, chấn thương hoặc ngã. Tuy nhiên, một số người lại rất dễ bị bầm tím dù chỉ va chạm nhẹ, thậm chí có trường hợp vết bầm xuất hiện tự phát. Điều này khiến nhiều người lo lắng liệu đây có phải là dấu hiệu cảnh báo bệnh lý nguy hiểm nào không.
Vậy, người dễ bị bầm tím là bệnh gì? Khi nào tình trạng này là bình thường và khi nào là dấu hiệu bất thường cần đi khám bác sĩ? Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn nhận diện nguyên nhân, dấu hiệu cảnh báo và cách chủ động bảo vệ sức khỏe cho chính mình cũng như người thân trong gia đình.
Cơ chế hình thành vết bầm tím
Để hiểu vì sao có người lại dễ bị bầm tím, trước tiên cần biết cơ chế hình thành của vết bầm:
- Vai trò của mạch máu nhỏ: Khi có tác động cơ học lên da (va chạm, ngã), các mao mạch dưới da có thể bị vỡ, máu thoát ra ngoài mô liên kết và tạo thành vết bầm.
- Tiểu cầu và yếu tố đông máu: Ngay sau khi mạch máu vỡ, cơ thể sẽ kích hoạt cơ chế đông máu để “vá lại” vị trí tổn thương. Tiểu cầu kết dính lại với nhau và tạo nút chặn tạm thời, sau đó các yếu tố đông máu sẽ hoàn thiện quá trình này, ngăn máu chảy tiếp tục ra ngoài.
- Rối loạn ở bất kỳ khâu nào (thành mạch yếu, tiểu cầu ít hoặc hoạt động kém, thiếu các yếu tố đông máu) đều có thể khiến máu rỉ ra ngoài dễ dàng hơn và hình thành vết bầm nhanh hơn, nhiều hơn, thậm chí không cần có va chạm rõ ràng.
Do đó, hiện tượng dễ bị bầm tím có thể là “tín hiệu” báo động cho các vấn đề liên quan đến thành mạch máu, tiểu cầu hoặc hệ thống đông máu.
Nguyên nhân thường gặp khiến dễ bị bầm tím
Thiếu hụt dinh dưỡng
Một trong những nguyên nhân phổ biến khiến thành mạch máu yếu và dễ vỡ là do thiếu hụt một số loại vitamin và khoáng chất:
- Thiếu vitamin C: Vitamin C có vai trò quan trọng trong việc tổng hợp collagen – thành phần chính cấu tạo nên thành mạch máu. Khi thiếu vitamin C, thành mạch trở nên mỏng, yếu và dễ vỡ, gây ra tình trạng xuất huyết dưới da và hình thành vết bầm tím. Ngoài ra, người thiếu vitamin C còn có thể bị chảy máu chân răng, vết thương lâu lành.
- Thiếu vitamin K: Đây là vitamin tham gia trực tiếp vào quá trình tổng hợp các yếu tố đông máu tại gan. Thiếu vitamin K sẽ làm kéo dài thời gian đông máu, chỉ một chấn động nhỏ cũng dễ tạo vết bầm lớn, thậm chí xuất hiện chảy máu cam, xuất huyết tiêu hóa.
- Thiếu sắt: Mặc dù không gây bầm tím trực tiếp, nhưng thiếu sắt kéo dài khiến thành mạch yếu hơn và máu khó đông.
Nhóm đối tượng thường gặp thiếu các vitamin này là người già yếu, trẻ nhỏ suy dinh dưỡng, người nghiện rượu, phụ nữ sau sinh hoặc người có chế độ ăn kiêng khắt khe.
Bệnh lý về máu và tủy xương
- Giảm tiểu cầu hoặc rối loạn chức năng tiểu cầu: Tiểu cầu có vai trò quan trọng trong quá trình cầm máu. Nếu số lượng tiểu cầu trong máu giảm (giảm tiểu cầu miễn dịch, giảm tiểu cầu do thuốc, sốt xuất huyết) hoặc tiểu cầu không hoạt động hiệu quả, cơ thể sẽ dễ bị bầm tím, chảy máu cam, chảy máu chân răng.
- Bệnh bạch cầu (leukemia), suy tủy xương: Các bệnh lý ác tính về máu như bạch cầu cấp tính, hoặc tình trạng suy tủy khiến quá trình sản xuất tiểu cầu, hồng cầu và bạch cầu bị rối loạn, dẫn đến bầm tím, xuất huyết dưới da, nhiễm trùng tái phát, thiếu máu.
Đặc biệt, nếu bầm tím xuất hiện kèm các triệu chứng như mệt mỏi, sụt cân không rõ nguyên nhân, sốt kéo dài, nổi hạch, nên đến bệnh viện để kiểm tra tổng thể.
Rối loạn đông máu bẩm sinh
- Bệnh ưa chảy máu (Hemophilia): Là bệnh lý di truyền do thiếu hụt các yếu tố đông máu (thường là yếu tố VIII hoặc IX), khiến người bệnh dễ chảy máu kéo dài, bầm tím to, xuất huyết tự phát ở khớp, cơ và nội tạng.
- Bệnh von Willebrand: Là rối loạn đông máu di truyền phổ biến nhất, gây thiếu hoặc bất thường của yếu tố von Willebrand, khiến máu khó đông, dễ xuất hiện vết bầm lớn hoặc chảy máu kéo dài sau phẫu thuật, thủ thuật.
Người bệnh thường phát hiện từ nhỏ, nhưng cũng có trường hợp chỉ phát hiện khi có vết bầm bất thường hoặc sau can thiệp nha khoa, phẫu thuật nhỏ.
Bệnh lý về gan
Gan là cơ quan sản xuất phần lớn các yếu tố đông máu của cơ thể. Khi gan bị tổn thương kéo dài do các bệnh lý như xơ gan, viêm gan mạn tính, ung thư gan…, chức năng tổng hợp các yếu tố đông máu sẽ giảm, khiến cơ thể dễ bầm tím, chảy máu kéo dài.
Người mắc bệnh gan nặng thường có thêm các dấu hiệu như bụng to (cổ trướng), vàng da, phù chân, nổi các đám mao mạch hình mạng nhện trên da (spider angioma).
Tác dụng phụ của thuốc
- Thuốc chống đông: Nhóm thuốc này (warfarin, heparin, rivaroxaban…) thường được dùng cho người bệnh tim mạch, rung nhĩ, đặt van tim nhân tạo hoặc sau đột quỵ. Tác dụng phụ là làm máu khó đông, dễ bầm tím, chảy máu cam, chảy máu tiêu hóa.
- Aspirin, thuốc kháng viêm không steroid (NSAIDs): Dùng kéo dài có thể làm giảm khả năng kết dính của tiểu cầu.
- Corticoid: Làm mỏng da, yếu thành mạch, chỉ cần va chạm nhẹ cũng tạo thành vết bầm lớn.
Khi gặp tình trạng bầm tím bất thường trong thời gian sử dụng các loại thuốc này, cần báo ngay cho bác sĩ để được điều chỉnh liều lượng hoặc thay thuốc phù hợp.
Yếu tố sinh lý và cơ địa
- Người cao tuổi: Theo thời gian, da mỏng hơn, mao mạch dễ vỡ, collagen giảm, làm tăng nguy cơ bầm tím dù chỉ va chạm nhẹ.
- Phụ nữ: Do ảnh hưởng của hormone estrogen, thành mạch dễ mỏng và nhạy cảm hơn. Ngoài ra, phụ nữ dễ bầm tím trong thời kỳ kinh nguyệt, thai kỳ hoặc tiền mãn kinh.
- Cơ địa nhạy cảm: Một số người bẩm sinh có làn da và thành mạch yếu hơn, dù không mắc bệnh lý nào vẫn dễ bầm tím hơn người bình thường.
Khi nào cần đi khám bác sĩ?
Dù đa phần các trường hợp bầm tím chỉ là hiện tượng sinh lý, tuy nhiên bạn cần đặc biệt lưu ý và đến gặp bác sĩ chuyên khoa Huyết học, Nội tổng quát nếu xuất hiện các dấu hiệu sau:
- Bầm tím tự phát: Xuất hiện nhiều vết bầm mà không có va chạm rõ ràng.
- Bầm tím lan rộng, xuất hiện ở nhiều vị trí cùng lúc: Đặc biệt là ở lưng, bụng, đùi mà không rõ lý do.
- Kèm theo chảy máu mũi, chảy máu chân răng, rong kinh, máu trong phân hoặc nước tiểu.
- Bầm tím không hết sau vài tuần, thậm chí ngày càng lan rộng.
- Kèm theo các triệu chứng bất thường khác: Sốt kéo dài, mệt mỏi nhiều, sụt cân, nổi hạch, khó thở, vàng da, xuất huyết dưới da dạng chấm hoặc mảng nhỏ.
Những dấu hiệu này có thể cảnh báo các bệnh lý nguy hiểm liên quan đến máu, tủy xương, gan hoặc rối loạn đông máu di truyền, cần được chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời.
Cách xử trí và phòng ngừa dễ bị bầm tím
Đối với các trường hợp dễ bị bầm tím nhẹ, không đi kèm triệu chứng bất thường, bạn có thể áp dụng một số biện pháp hỗ trợ và phòng ngừa:
- Bổ sung vitamin C, vitamin K, sắt: Ăn nhiều rau xanh, trái cây tươi (cam, chanh, bưởi, ớt chuông, rau bina, cải bó xôi…), các loại đậu, trứng, sữa, cá hồi. Với người thiếu máu, cần bổ sung thịt đỏ, gan động vật dưới hướng dẫn bác sĩ.
- Sinh hoạt lành mạnh: Tập thể dục đều đặn để tăng tuần hoàn máu và tăng độ dẻo dai của thành mạch. Tránh các hoạt động mạnh, va chạm dễ gây tổn thương.
- Chăm sóc vùng da bị bầm: Có thể chườm lạnh ngay sau va chạm để giảm sưng, tránh massage hoặc tác động mạnh lên vết bầm.
- Thận trọng khi sử dụng thuốc: Không tự ý dùng hoặc dừng các thuốc chống đông, aspirin, corticoid mà không có chỉ định của bác sĩ.
- Giữ gìn chức năng gan: Hạn chế rượu bia, không dùng thuốc bừa bãi, tầm soát viêm gan virus định kỳ.
- Tái khám định kỳ: Đặc biệt với người có bệnh lý gan, tim mạch, tiểu đường, hoặc đã từng có tiền sử bầm tím, xuất huyết bất thường.
Nếu bầm tím đi kèm các triệu chứng bất thường hoặc kéo dài không khỏi, hãy chủ động đi khám để được chẩn đoán chính xác nguyên nhân và điều trị phù hợp.
Kết luận
Dễ bị bầm tím là tình trạng khá phổ biến, có thể chỉ là hiện tượng sinh lý đơn giản nhưng cũng có thể là dấu hiệu cảnh báo các rối loạn nghiêm trọng về máu, gan hoặc hệ thống đông máu. Chủ động quan sát các vết bầm, đặc biệt khi chúng xuất hiện tự phát, kéo dài hoặc kèm các triệu chứng toàn thân, sẽ giúp bạn phát hiện sớm các vấn đề sức khỏe tiềm ẩn.
