Cây ngải cứu là một loại thảo dược quen thuộc trong đời sống cũng như trong y học cổ truyền Việt Nam. Không chỉ được sử dụng làm thực phẩm, ngải cứu còn được biết đến với nhiều công dụng hỗ trợ điều trị bệnh lý, đặc biệt là các bệnh về xương khớp, tiêu hóa, thần kinh và phụ nữ.
Tuy nhiên, để phát huy tối đa hiệu quả và đảm bảo an toàn, người dùng cần hiểu rõ về tác dụng, cách dùng cũng như các lưu ý khi sử dụng loại cây này. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn trả lời đầy đủ câu hỏi: cây ngải cứu có tác dụng gì, nên sử dụng như thế nào cho hợp lý?
Cây ngải cứu là gì?
Ngải cứu (tên khoa học: Artemisia vulgaris) là loài cây thân thảo sống lâu năm, xuất hiện phổ biến ở nhiều vùng quê Việt Nam. Cây có thân nhỏ, lá mọc so le, mặt trên lá màu xanh đậm, mặt dưới phủ lông trắng, có mùi thơm đặc trưng và vị đắng nhẹ. Ngải cứu sinh trưởng tốt ở vùng đất ẩm, dễ trồng, thường xuất hiện ven bờ ruộng, bờ mương hoặc vườn nhà.
Trong y học cổ truyền, ngải cứu được xếp vào nhóm dược liệu có vị đắng, tính ấm, quy kinh can – tỳ – thận. Cây ngải cứu không chỉ được sử dụng làm nguyên liệu thực phẩm mà còn là thành phần quan trọng trong nhiều bài thuốc dân gian và cả y học hiện đại.
Tác dụng của cây ngải cứu đối với sức khỏe
Giảm đau, chống viêm
Một trong những công dụng nổi bật của ngải cứu là giảm đau, kháng viêm tự nhiên. Các hợp chất có trong lá ngải cứu như tinh dầu, flavonoid, cineol… có tác dụng làm dịu đau nhức, giúp giảm sưng viêm hiệu quả. Người dân thường sử dụng lá ngải cứu sao nóng với muối hoặc rượu rồi đắp lên vùng xương khớp bị đau, bong gân, đau lưng hoặc vai gáy. Phương pháp này giúp giảm cảm giác đau, tê bì, đồng thời tăng cường lưu thông máu, hỗ trợ phục hồi tổn thương nhanh hơn.
Ngoài ra, ngải cứu còn có thể được sử dụng làm nguyên liệu trong các sản phẩm hỗ trợ điều trị viêm khớp, đau thần kinh tọa, thoái hóa cột sống.
Điều hòa kinh nguyệt, giảm đau bụng kinh
Cây ngải cứu từ lâu đã được dân gian sử dụng để điều hòa kinh nguyệt và giảm đau bụng kinh ở phụ nữ. Theo y học cổ truyền, ngải cứu có tác dụng hoạt huyết, bổ máu, điều kinh, giúp điều chỉnh chu kỳ kinh nguyệt, giảm hiện tượng kinh nguyệt không đều, rong kinh hoặc đau bụng kinh dữ dội. Ngoài ra, ngải cứu còn giúp tăng cường sức khỏe sinh lý nữ, phòng ngừa thiếu máu do mất máu kinh nguyệt kéo dài. Cách dùng phổ biến là sắc lá ngải cứu tươi hoặc khô lấy nước uống, nấu canh ngải cứu, hoặc kết hợp ngải cứu với trứng, thịt nạc trong các món ăn hàng ngày.
An thần, cải thiện giấc ngủ
Không chỉ tốt cho xương khớp và phụ nữ, cây ngải cứu còn được ghi nhận là vị thuốc an thần tự nhiên, hỗ trợ cải thiện giấc ngủ, giảm lo âu, căng thẳng thần kinh. Hương thơm dễ chịu của ngải cứu giúp thư giãn đầu óc, làm dịu hệ thần kinh trung ương, từ đó giúp người bệnh dễ ngủ hơn, ngủ sâu hơn.
Ngoài ra, ngải cứu còn được sử dụng trong phương pháp châm cứu, đốt ngải cứu (ngải cứu ngải châm) để trị chứng mất ngủ, mệt mỏi kéo dài. Một số người còn pha trà ngải cứu để uống trước khi ngủ giúp tăng hiệu quả an thần, đặc biệt phù hợp cho người cao tuổi, người làm việc căng thẳng kéo dài.
Cây ngải cứu hỗ trợ tiêu hóa
Cây ngải cứu chứa nhiều hoạt chất giúp kích thích tiêu hóa, làm giảm các triệu chứng rối loạn tiêu hóa như đầy hơi, chướng bụng, ăn không tiêu. Khi sử dụng ngải cứu làm rau ăn kèm hoặc nấu chung với trứng, thịt, cháo… sẽ giúp cải thiện cảm giác ngon miệng, thúc đẩy quá trình tiêu hóa thức ăn tốt hơn. Đối với người hay bị đầy bụng, khó tiêu, có thể sắc nước ngải cứu tươi uống hằng ngày hoặc dùng ngải cứu xào với gừng để hỗ trợ đường tiêu hóa.
Đặc biệt, ngải cứu còn có thể giúp giảm các triệu chứng buồn nôn, tiêu chảy nhẹ, rối loạn tiêu hóa ở người già hoặc người bệnh.
Tăng cường tuần hoàn máu, giữ ấm cơ thể
Theo y học cổ truyền, ngải cứu có tác dụng giữ ấm, tăng tuần hoàn máu, đặc biệt hiệu quả với người hay bị lạnh tay chân, khí huyết kém lưu thông. Phương pháp phổ biến là đun lá ngải cứu với nước rồi ngâm chân vào buổi tối trước khi đi ngủ. Việc này giúp làm ấm cơ thể, tăng cường lưu thông khí huyết, cải thiện giấc ngủ và giảm cảm giác lạnh chân tay vào mùa đông. Ngoài ra, việc chườm ngải cứu nóng lên bụng, lưng hoặc các khớp xương cũng giúp giảm cảm giác lạnh, tê cứng, thúc đẩy quá trình hồi phục ở người vừa ốm dậy, phụ nữ sau sinh.
Một số công dụng khác
Bên cạnh các tác dụng trên, cây ngải cứu còn được ứng dụng rộng rãi trong làm đẹp và bảo vệ sức khỏe:
- Làm đẹp da: Ngải cứu hỗ trợ điều trị mụn, giảm thâm, kháng khuẩn và làm dịu vùng da bị viêm.
- Xua đuổi côn trùng: Mùi hương đặc trưng của cây ngải cứu có thể giúp xua đuổi muỗi và các loại côn trùng trong nhà.
- Xông hơi sau sinh: Phụ nữ sau sinh có thể xông hơi toàn thân hoặc ngâm vùng kín bằng nước ngải cứu để hỗ trợ phục hồi cơ thể, giảm đau nhức, giúp cơ thể mau khỏe mạnh.
Lưu ý khi sử dụng ngải cứu
Mặc dù mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe, sử dụng ngải cứu cần đúng cách, đúng liều lượng để tránh tác dụng phụ:
- Không lạm dụng ngải cứu: Việc sử dụng ngải cứu quá nhiều, liên tục với liều lượng cao có thể ảnh hưởng đến gan, thần kinh, thậm chí gây ngộ độc.
- Phụ nữ mang thai cần thận trọng: Đặc biệt trong 3 tháng đầu thai kỳ, không nên dùng ngải cứu liều cao hoặc uống nước ngải cứu liên tục, vì có thể gây ảnh hưởng đến thai nhi.
- Người có bệnh gan, thận: Nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng các sản phẩm từ ngải cứu.
- Không tự ý kết hợp nhiều vị thuốc: Nếu đang điều trị bệnh lý khác hoặc sử dụng thuốc tây, nên hỏi ý kiến chuyên gia trước khi kết hợp ngải cứu để tránh tương tác thuốc.
Xem thêm: Cách sử dụng lá náng chữa bong gân
Cách sử dụng ngải cứu an toàn và phổ biến
Tùy mục đích sử dụng, bạn có thể dùng ngải cứu theo nhiều cách khác nhau, vừa an toàn vừa tận dụng tối đa hiệu quả của thảo dược này:
- Làm thực phẩm: Nấu canh ngải cứu với thịt, trứng rán ngải cứu, cháo ngải cứu… giúp bổ dưỡng, hỗ trợ tiêu hóa và bồi bổ cơ thể.
- Sắc nước uống: Dùng lá ngải cứu tươi hoặc khô, sắc lấy nước uống, có thể kết hợp thêm mật ong, gừng tùy bài thuốc.
- Ngâm chân: Đun sôi lá ngải cứu với nước, cho thêm chút muối, ngâm chân buổi tối để giữ ấm, tăng tuần hoàn máu.
- Chườm đắp: Sao nóng lá ngải cứu với muối hoặc rượu, bọc vào khăn mỏng rồi chườm lên vị trí đau nhức xương khớp, lưng, vai gáy hoặc bụng kinh.
- Xông hơi: Nấu nước lá ngải cứu để xông mặt làm đẹp da hoặc xông hơi toàn thân giúp thư giãn, phục hồi sức khỏe sau sinh.
Lưu ý: Không dùng nước ngải cứu hoặc các bài thuốc ngải cứu quá 2 tuần liên tục, đặc biệt là với phụ nữ mang thai, người già hoặc trẻ em. Nếu xuất hiện triệu chứng lạ (buồn nôn, mệt mỏi, dị ứng…) cần dừng sử dụng và tham khảo ý kiến bác sĩ.
Kết luận
Cây ngải cứu là dược liệu quý, mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe từ hỗ trợ điều trị đau xương khớp, điều hòa kinh nguyệt, an thần, đến cải thiện tiêu hóa và giữ ấm cơ thể. Tuy nhiên, để đảm bảo an toàn, người dùng cần hiểu rõ cách sử dụng, liều lượng và các đối tượng nên thận trọng khi dùng ngải cứu.
Nếu bạn đang có nhu cầu sử dụng ngải cứu để hỗ trợ điều trị bệnh lý hoặc tăng cường sức khỏe, hãy tìm hiểu kỹ thông tin, tốt nhất nên tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia y tế, đặc biệt là khi đang điều trị bệnh lý nền hoặc có thai.
