Trong lĩnh vực vật lý trị liệu và phục hồi chức năng, có rất nhiều phương pháp hiện đại giúp giảm đau và hỗ trợ phục hồi cho người bệnh xương khớp. Trong số đó, điện xung trị liệu nổi bật nhờ hiệu quả nhanh, an toàn, không xâm lấn và được ứng dụng rộng rãi tại các phòng khám, bệnh viện. Vậy điện xung trị liệu là gì, cơ chế tác động ra sao và có thực sự hiệu quả không? Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về phương pháp này cũng như vai trò của nó trong điều trị các bệnh lý xương khớp.
Điện xung trị liệu là gì?
Điện xung trị liệu là một kỹ thuật sử dụng dòng điện xung (dòng điện có dạng xung nhịp, cường độ thấp, an toàn) tác động trực tiếp lên vùng cơ, khớp, dây thần kinh của người bệnh thông qua các điện cực đặt trên da. Khi truyền qua da, các dòng điện xung này sẽ tác động lên hệ thần kinh – cơ, giúp giảm đau, kích thích phục hồi vận động và cải thiện lưu thông máu.
Khác với các phương pháp điện trị liệu khác như dòng điện liên tục, sóng ngắn, siêu âm trị liệu…, điện xung có ưu điểm là dễ kiểm soát cường độ, tần số và phù hợp với nhiều đối tượng, kể cả người già hoặc bệnh nhân có nền sức khỏe yếu.
Cơ chế tác động của điện xung
Cơ chế hoạt động của điện xung trị liệu chủ yếu dựa trên tác động vật lý của dòng điện lên mô mềm, thần kinh và cơ xương khớp:
- Ức chế cảm giác đau: Các xung điện khi truyền vào cơ thể sẽ làm “nhiễu loạn” dòng dẫn truyền tín hiệu đau từ vùng tổn thương về não, giúp giảm đau nhanh mà không cần dùng thuốc.
- Kích thích giải phóng endorphin: Dưới tác động của điện xung, cơ thể sản sinh nhiều endorphin – chất giảm đau nội sinh, tạo cảm giác dễ chịu, thư giãn hơn cho bệnh nhân.
- Tăng tuần hoàn máu: Khi các nhóm cơ được kích thích nhẹ nhàng bởi dòng điện xung, mạch máu vùng đó sẽ giãn nở, tăng lưu lượng máu, thúc đẩy quá trình hồi phục tổn thương mô.
- Kích thích cơ hoạt động: Đối với những trường hợp yếu cơ, liệt cơ, sau chấn thương lâu ngày, dòng điện xung có thể “đánh thức” lại các sợi cơ bị suy yếu, ngăn ngừa teo cơ và giúp cơ hoạt động trở lại hiệu quả hơn.
Tác dụng của điện xung trị liệu
Giảm đau xương khớp
Một trong những tác dụng quan trọng nhất của điện xung trị liệu là giảm đau, đặc biệt hiệu quả trong các trường hợp đau lưng, đau vai gáy, đau thần kinh tọa, thoái hóa khớp gối, viêm quanh khớp vai… Chỉ sau vài buổi trị liệu, cảm giác đau nhức, tê bì giảm rõ rệt, giúp bệnh nhân dễ dàng vận động trở lại mà không cần lạm dụng thuốc giảm đau.
Phục hồi chức năng cơ
Với những bệnh nhân bị yếu cơ, teo cơ sau chấn thương, sau phẫu thuật, hoặc do tai biến mạch máu não, điện xung trị liệu đóng vai trò “kích hoạt” các nhóm cơ, thúc đẩy vận động chủ động, phòng ngừa tình trạng cứng khớp, rút ngắn thời gian phục hồi chức năng.
Cải thiện tuần hoàn và dinh dưỡng mô
Dòng điện xung làm tăng lưu lượng máu đến vùng cơ – khớp bị tổn thương, giúp cung cấp nhiều oxy, dưỡng chất hơn cho mô. Nhờ đó, quá trình hồi phục vết thương, giảm sưng phù nề được đẩy nhanh, đồng thời hạn chế nguy cơ hình thành sẹo xơ, dính khớp sau chấn thương.
Giảm co cứng cơ
Nhiều bệnh nhân sau tai biến, tổn thương thần kinh hoặc mắc các bệnh lý thần kinh – cơ thường xuất hiện tình trạng co cứng cơ, khó vận động. Điện xung trị liệu giúp thư giãn các nhóm cơ bị co rút, cải thiện khả năng cử động, tạo tiền đề cho phục hồi chức năng lâu dài.
Hỗ trợ phục hồi vận động
Khi kết hợp với các bài tập vật lý trị liệu, điện xung có thể nâng cao hiệu quả phục hồi vận động, giúp người bệnh sớm lấy lại khả năng di chuyển, tự chăm sóc bản thân. Đây cũng là một trong những phương pháp hỗ trợ không thể thiếu trong các phác đồ phục hồi chức năng sau chấn thương thể thao, phẫu thuật chỉnh hình, gãy xương…
Chỉ định và ứng dụng trong bệnh xương khớp
Điện xung trị liệu được chỉ định rộng rãi trong điều trị nhiều bệnh lý xương khớp như:
- Thoái hóa khớp gối: Hỗ trợ giảm đau, giảm cứng khớp, tăng cường vận động.
- Đau lưng, đau thần kinh tọa: Giảm nhanh các cơn đau vùng thắt lưng, mông, lan xuống chân do tổn thương rễ thần kinh.
- Viêm quanh khớp vai, viêm gân, viêm bao hoạt dịch: Giúp giảm đau, tiêu viêm, phục hồi chức năng khớp vai, khớp cổ tay, cổ chân.
- Thoát vị đĩa đệm: Giảm đau nhức, hạn chế biến chứng vận động.
- Liệt nửa người sau tai biến: Kích thích các nhóm cơ yếu, hỗ trợ tập luyện phục hồi.
- Sau chấn thương thể thao, gãy xương, phẫu thuật chỉnh hình: Thúc đẩy phục hồi, rút ngắn thời gian điều trị.
Ngoài ra, điện xung còn được ứng dụng trong điều trị các bệnh lý thần kinh – cơ, hỗ trợ điều trị teo cơ, yếu cơ bẩm sinh hoặc mắc phải.
Chống chỉ định và lưu ý khi dùng điện xung
Dù là phương pháp an toàn, điện xung trị liệu vẫn có một số chống chỉ định và cần lưu ý quan trọng:
- Chống chỉ định: Không áp dụng cho người có máy tạo nhịp tim, phụ nữ mang thai (đặc biệt 3 tháng đầu), bệnh nhân mắc các bệnh lý tim mạch nặng, vùng da bị viêm loét, tổn thương hở, hoặc người đang sốt cao, co giật không kiểm soát.
- Lưu ý: Mọi trường hợp sử dụng điện xung cần có chỉ định của bác sĩ chuyên khoa vật lý trị liệu. Không nên tự ý mua thiết bị về dùng tại nhà, tránh các nguy cơ như bỏng điện, rối loạn nhịp tim hoặc các biến chứng ngoài ý muốn. Đối với từng loại bệnh lý, bác sĩ sẽ chọn tần số, cường độ, vị trí điện cực phù hợp để đảm bảo an toàn và hiệu quả tối ưu.
Quy trình thực hiện điện xung trị liệu
Quy trình điện xung trị liệu thường gồm các bước cơ bản như sau:
- Bước 1: Thăm khám và chỉ định
Bác sĩ sẽ thăm khám tổng thể, xác định bệnh lý, mức độ tổn thương và đưa ra chỉ định có nên sử dụng điện xung trị liệu hay không. - Bước 2: Làm sạch vùng da cần trị liệu
Vùng da tại vị trí đặt điện cực được làm sạch, loại bỏ bụi bẩn, dầu nhờn để đảm bảo tiếp xúc tốt, giảm nguy cơ kích ứng da. - Bước 3: Gắn điện cực và lựa chọn thông số trị liệu
Kỹ thuật viên gắn điện cực lên vị trí cần điều trị, điều chỉnh tần số, cường độ dòng điện phù hợp với từng bệnh nhân và mục đích trị liệu. - Bước 4: Tiến hành điều trị
Quá trình trị liệu thường kéo dài 15–30 phút/lần. Người bệnh sẽ cảm nhận được sự rung nhẹ, ấm nóng tại vùng đặt điện cực, hoàn toàn không đau đớn hay khó chịu. - Bước 5: Đánh giá kết quả sau điều trị
Sau mỗi buổi trị liệu, bác sĩ sẽ kiểm tra lại hiệu quả giảm đau, khả năng vận động, và điều chỉnh phác đồ nếu cần thiết.
Ưu điểm của phương pháp điện xung
So với nhiều phương pháp điều trị khác, điện xung trị liệu có nhiều ưu điểm nổi bật:
- An toàn, không xâm lấn: Không phải dùng thuốc, không phẫu thuật, ít gây tác dụng phụ.
- Giảm đau nhanh, phục hồi hiệu quả: Hiệu quả giảm đau rõ rệt sau vài buổi trị liệu, đặc biệt khi phối hợp với các phương pháp vật lý trị liệu khác.
- Dễ dàng kết hợp: Có thể sử dụng song song với các liệu pháp khác như tập phục hồi chức năng, kéo giãn cột sống, xoa bóp, dùng thuốc theo chỉ định.
- Phù hợp với nhiều đối tượng: Từ người già, bệnh nhân sau chấn thương đến bệnh nhân mãn tính lâu năm đều có thể áp dụng với phác đồ riêng biệt.
Kết luận
Điện xung trị liệu là một trong những phương pháp vật lý trị liệu hiện đại, an toàn và mang lại hiệu quả cao trong giảm đau, phục hồi chức năng vận động, hỗ trợ điều trị các bệnh lý xương khớp, thần kinh – cơ. Tuy nhiên, để đạt hiệu quả tối ưu, người bệnh nên thăm khám sớm và thực hiện trị liệu tại các cơ sở y tế chuyên khoa, dưới sự hướng dẫn của bác sĩ. Việc kết hợp điện xung với các phương pháp phục hồi khác sẽ giúp quá trình điều trị diễn ra nhanh chóng, toàn diện, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống cho người bệnh.
