Trong những năm đầu đời, mỗi mốc phát triển vận động của trẻ đều mang đến niềm hạnh phúc và sự mong chờ cho cha mẹ: từ những lần bé biết lẫy, bò, rồi ngồi vững và tập đi. Nhiều phụ huynh vì muốn con nhanh cứng cáp, sớm “bằng bạn bằng bè” nên thường tập cho trẻ ngồi khi mới 3–4 tháng tuổi.
Tuy nhiên, việc cho trẻ ngồi quá sớm khiến nhiều bậc cha mẹ băn khoăn: “Liệu tập ngồi sớm có khiến con bị gù lưng hay ảnh hưởng đến sự phát triển xương khớp về sau không?”. Đây là một thắc mắc chính đáng, bởi cột sống của trẻ sơ sinh còn rất non nớt, dễ bị ảnh hưởng nếu chịu lực nâng đỡ cơ thể quá sớm. Để hiểu rõ hơn, cha mẹ cần nắm vững cách phát triển tự nhiên của cột sống, những nguy cơ tiềm ẩn khi ép trẻ ngồi sớm, cũng như thời điểm và phương pháp tập ngồi phù hợp.
Sự phát triển tự nhiên của cột sống ở trẻ nhỏ
Cột sống của trẻ sơ sinh khi mới chào đời chưa có những đường cong sinh lý như người trưởng thành, mà chủ yếu mang hình dạng cong chữ C mềm dẻo. Theo quá trình vận động và phát triển, các đường cong này mới dần hình thành:
- Đường cong cổ (cervical lordosis): xuất hiện khoảng 3 tháng tuổi, khi trẻ bắt đầu biết ngẩng đầu để quan sát xung quanh.
- Đường cong ngực (thoracic kyphosis): dần phát triển khi trẻ tập lẫy, chống tay, xoay người.
- Đường cong thắt lưng (lumbar lordosis): hình thành rõ rệt hơn khi trẻ bắt đầu ngồi, bò, và đứng lên.
Quá trình này cho thấy cột sống của trẻ được “lập trình” để phát triển từng bước, phù hợp với khả năng vận động theo tuổi. Chỉ khi các nhóm cơ vùng cổ, lưng, bụng đủ mạnh, trẻ mới có thể ngồi vững mà không cần hỗ trợ.
Nguy cơ khi cho trẻ tập ngồi quá sớm
Khi ép trẻ ngồi trước thời điểm cơ – xương sẵn sàng, trẻ có thể gặp nhiều vấn đề:
- Gù lưng, cong vẹo cột sống: do xương sống còn yếu, cơ lưng chưa đủ khỏe để nâng đỡ, khiến trẻ phải ngồi trong tư thế gập lưng. Nếu duy trì lâu, dáng gù sẽ thành thói quen.
- Ảnh hưởng hô hấp và tiêu hóa: tư thế ngồi ép chặt ngực và bụng, làm trẻ khó thở, dễ đầy hơi, chậm tiêu hoặc nôn trớ.
- Tư thế sai kéo dài: nếu bé quen ngồi cong lưng trong giai đoạn đầu, dáng ngồi và dáng đi sau này cũng dễ bị ảnh hưởng, gây mất thẩm mỹ và khó chỉnh sửa.
- Cản trở các kỹ năng vận động khác: việc quá tập trung cho trẻ ngồi sớm có thể khiến bé bỏ qua giai đoạn lẫy, trườn, bò – những bước quan trọng giúp phát triển đồng đều cơ bắp và khả năng phối hợp vận động.
Thời điểm thích hợp tập ngồi cho trẻ
Các chuyên gia nhi khoa khuyến cáo: từ 6 tháng tuổi trở lên là giai đoạn thích hợp để bắt đầu tập ngồi cho trẻ. Lúc này, trẻ đã có thể kiểm soát đầu và cổ, cơ lưng và cơ bụng cứng cáp hơn, giảm nguy cơ gù lưng.
Dấu hiệu trẻ đã sẵn sàng ngồi:
- Giữ đầu thẳng và vững, không gục gặc.
- Có thể ngồi trong chốc lát khi được người lớn đỡ.
- Tỏ ra hứng thú với việc ngồi, thích với tay lấy đồ vật khi ở tư thế ngồi.
Tuy nhiên, không phải bé nào cũng phát triển giống nhau. Một số bé ngồi vững từ 6 tháng, nhưng cũng có trẻ cần đến 8–9 tháng. Cha mẹ không nên so sánh hay ép buộc, mà hãy quan sát và hỗ trợ phù hợp.
Cách cho trẻ tập ngồi đúng để tránh gù lưng
Để giúp trẻ tập ngồi an toàn, cha mẹ có thể áp dụng các nguyên tắc sau:
- Tập ngồi trong thời gian ngắn: ban đầu chỉ nên cho bé ngồi vài phút, sau đó tăng dần theo độ tuổi.
- Sử dụng gối hoặc ghế hỗ trợ: đặt gối sau lưng hoặc dùng ghế tập ngồi có thiết kế an toàn để giữ cho bé ngồi thẳng, tránh ngã sang hai bên.
- Chú ý tư thế: khi bé ngồi, lưng cần được nâng đỡ, hai chân đặt thoải mái. Không ép bé ngồi khi đang buồn ngủ, quấy khóc hoặc mệt mỏi.
- Kết hợp vận động đa dạng: cho trẻ nằm sấp, bò, chống tay thường xuyên để tăng sức mạnh cơ lưng và cơ bụng – nền tảng quan trọng giúp bé ngồi vững sau này.
- Quan sát phản ứng của bé: nếu bé gù lưng nhiều, khó giữ thăng bằng hoặc tỏ ra khó chịu, cha mẹ nên dừng tập và cho bé nghỉ.
Khi nào cần đưa trẻ đi khám?
Không phải trường hợp nào trẻ gù lưng cũng là do ngồi sớm, nhưng cha mẹ cần cảnh giác và đưa con đi khám nếu thấy:
- Bé ngồi nhưng luôn cong lưng quá mức, khó giữ thẳng lưng.
- Cột sống có dấu hiệu lệch rõ rệt, vai không cân đối.
- Trẻ chậm đạt các mốc vận động (chưa lẫy, chưa ngồi, chưa bò) so với bạn cùng tuổi.
- Bé thường xuyên quấy khóc, mệt mỏi hoặc khó thở khi đặt ngồi.
Khám sớm tại các phòng khám nhi khoa, phục hồi chức năng hoặc chuyên khoa xương khớp giúp bác sĩ đánh giá chính xác tình trạng phát triển cột sống, đồng thời đưa ra hướng xử trí và tập luyện kịp thời.
Kết luận
Cho trẻ tập ngồi sớm thực sự tiềm ẩn nguy cơ gây gù lưng và ảnh hưởng đến sự phát triển của cột sống. Do đó, thay vì nóng vội, cha mẹ nên tôn trọng tiến trình phát triển tự nhiên của con, chờ đến thời điểm thích hợp (từ 6 tháng tuổi) mới bắt đầu tập ngồi, đồng thời hỗ trợ bé bằng tư thế và phương pháp đúng.
Nếu phát hiện bất kỳ dấu hiệu bất thường nào ở cột sống hoặc vận động của trẻ, cha mẹ nên đưa bé đi khám sớm để được tư vấn và can thiệp kịp thời. Việc chăm sóc đúng cách không chỉ giúp bé ngồi đúng tư thế, tránh gù lưng mà còn tạo nền tảng cho sự phát triển toàn diện về thể chất sau này.
