Gãy xương bàn chân số 5 là một chấn thương phổ biến ở vùng bàn chân, thường gặp trong các tai nạn sinh hoạt, lao động hoặc chơi thể thao. Xương bàn chân số 5 nằm ở rìa ngoài bàn chân, kéo dài từ nền xương ngón út tới gót chân, đóng vai trò quan trọng trong việc nâng đỡ và giữ thăng bằng cho cơ thể khi di chuyển. Bất kỳ tổn thương nào ở vị trí này đều ảnh hưởng đáng kể đến khả năng vận động, đi lại, thậm chí nếu không điều trị đúng có thể để lại di chứng lâu dài.
Nguyên nhân và dấu hiệu nhận biết
Nguyên nhân
- Té ngã, trật chân khi chơi thể thao, chạy nhảy, hoặc vận động mạnh trên địa hình không bằng phẳng.
- Va đập mạnh do tai nạn giao thông hoặc vật nặng rơi đè lên bàn chân.
- Một số trường hợp gãy do vận động lặp đi lặp lại (gãy xương do mỏi ở vận động viên, vũ công, quân nhân).
Dấu hiệu nhận biết
- Đau nhói hoặc đau âm ỉ ở phía ngoài bàn chân, đặc biệt tăng khi chống chân, đi lại hoặc vận động.
- Bàn chân sưng, bầm tím, biến dạng nhẹ hoặc thấy rõ chỗ gãy.
- Không thể bước đi bình thường, cảm giác yếu hoặc lỏng lẻo ở chân.
- Một số trường hợp nặng có thể nghe tiếng “rắc” khi xương gãy.
Ngay khi có những dấu hiệu này, cần đi khám để chẩn đoán và điều trị sớm, tránh biến chứng không mong muốn.
Phân loại gãy xương bàn chân số 5
Gãy xương bàn chân số 5 được chia thành nhiều loại, mỗi loại sẽ có phương pháp điều trị và thời gian hồi phục khác nhau:
- Gãy đơn giản, không di lệch: Xương gãy nhưng các đầu xương vẫn nằm sát nhau, không bị lệch trục.
- Gãy phức tạp, có di lệch: Đầu xương gãy bị xô lệch khỏi vị trí ban đầu, có thể gây biến dạng hoặc mất vững cấu trúc bàn chân.
- Gãy kiểu Jones: Là dạng gãy tại vị trí nối giữa thân và nền xương bàn số 5, có nguy cơ liền xương chậm hoặc không liền xương.
- Gãy kiểu Avulsion (bong điểm bám gân): Một mảnh nhỏ xương bị kéo bật lên khỏi nền xương do lực giật mạnh từ gân hoặc dây chằng.
Phân biệt loại gãy giúp xác định phương án điều trị phù hợp và dự báo thời gian hồi phục chính xác hơn.
Khi nào gãy xương bàn chân số 5 cần bó bột?
Bó bột là phương pháp điều trị bảo tồn thường được chỉ định cho các trường hợp gãy xương bàn chân số 5 không di lệch, hoặc di lệch nhẹ, xương vẫn ổn định.
Chỉ định bó bột:
- Gãy đơn giản, không di lệch hoặc di lệch nhẹ, không gây mất vững cấu trúc bàn chân.
- Một số trường hợp gãy kiểu Avulsion hoặc gãy kiểu Jones nhưng mảnh gãy không tách rời quá nhiều.
Lợi ích của bó bột:
- Giữ các đoạn xương ở vị trí giải phẫu ban đầu, tạo điều kiện cho xương liền chắc.
- Bảo vệ vùng gãy khỏi các tác động bên ngoài, giảm đau và phòng ngừa biến chứng.
- Hạn chế vận động quá mức, giúp xương phục hồi nhanh hơn.
Đối với các trường hợp gãy phức tạp, di lệch nhiều, hoặc nguy cơ không liền xương, bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật kết hợp xương thay vì bó bột đơn thuần.
Gãy xương bàn chân số 5 bó bột bao lâu?
Thời gian bó bột trung bình:
- Gãy đơn giản, không di lệch: Bó bột khoảng 4–6 tuần. Sau đó chụp X-quang kiểm tra mức độ liền xương, nếu xương liền tốt sẽ tháo bột và chuyển sang tập phục hồi chức năng.
- Gãy phức tạp, có di lệch hoặc sau phẫu thuật: Thời gian bó bột hoặc cố định có thể kéo dài từ 6–8 tuần hoặc lâu hơn, tùy mức độ tổn thương và đáp ứng điều trị.
Các yếu tố ảnh hưởng đến thời gian bó bột:
- Loại gãy và mức độ di lệch
- Tuổi tác, sức khỏe tổng quát, bệnh lý đi kèm (đái tháo đường, loãng xương…)
- Tuân thủ chế độ chăm sóc, dinh dưỡng, vận động hợp lý trong quá trình điều trị
Khi nào được tháo bột?
- Khi hết đau, bàn chân không còn sưng, và kết quả X-quang cho thấy xương liền tốt, bác sĩ sẽ chỉ định tháo bột.
- Không nên tự ý tháo bột trước thời hạn hoặc vận động mạnh khi xương chưa liền chắc.
Quá trình chăm sóc trong thời gian bó bột
Chăm sóc chân bó bột tại nhà:
- Giữ bột khô ráo, không để nước thấm vào trong khi tắm hoặc rửa chân.
- Nâng cao chân khi nằm hoặc ngồi để giảm sưng (có thể kê chân trên gối).
- Hạn chế dồn lực lên chân bị gãy, sử dụng nẹp cố định, nạnghoặc xe lăn theo hướng dẫn của bác sĩ.
- Quan sát vùng da quanh bột: nếu có dấu hiệu sưng, đau tăng, tê bì hoặc da chuyển màu bất thường cần đi khám ngay.
Lưu ý khi di chuyển, sinh hoạt:
- Tránh va đập mạnh vào vùng bó bột, không nhét vật cứng hoặc vật lạ vào trong bột.
- Không tự ý cắt, gọt, sửa bột nếu thấy bột bị lỏng, chật hoặc gây khó chịu.
- Chú ý vận động các ngón chân để phòng tránh cứng khớp, huyết khối tĩnh mạch.
Dấu hiệu bất thường cần đi khám lại:
- Đau tăng nhiều, đau không giảm dù đã dùng thuốc.
- Chân tê bì, lạnh hoặc chuyển màu xanh tím.
- Sốt cao, có mùi hôi hoặc chảy dịch từ trong bột ra ngoài.
Phục hồi chức năng sau tháo bột
Quá trình phục hồi chức năng sau tháo bột gãy xương bàn chân số 5 là yếu tố quyết định để bàn chân sớm trở lại vận động bình thường, phòng tránh biến chứng cứng khớp và teo cơ.
Các bài tập phục hồi:
- Tập cử động nhẹ các ngón chân, cổ chân, xoay bàn chân theo hướng dẫn của kỹ thuật viên vật lý trị liệu.
- Bài tập tăng dần lực chịu tải lên bàn chân, từ tập với nạng đến tập đi không nạng.
- Động tác co – duỗi, uốn cong các khớp để lấy lại độ dẻo dai, phục hồi chức năng bình thường.
Dinh dưỡng và lối sống:
- Tăng cường bổ sung canxi, vitamin D, protein từ thực phẩm hỗ trợ phục hồi xương hoặc theo hướng dẫn của bác sĩ.
- Nghỉ ngơi đủ, tránh vận động nặng hoặc chơi thể thao sớm khi xương chưa phục hồi hoàn toàn.
- Duy trì thói quen vận động phù hợp, kiểm soát cân nặng hợp lý.
Thời gian trở lại vận động bình thường:
Sau khi tháo bột, người bệnh có thể đi lại nhẹ nhàng với hỗ trợ trong 1–2 tuần đầu. Thông thường, cần từ 4–6 tuần sau tháo bột để lấy lại hoàn toàn chức năng vận động, tùy theo mức độ hồi phục và tuân thủ tập luyện.
Kết luận
Gãy xương bàn chân số 5 là chấn thương cần được thăm khám, chẩn đoán và điều trị đúng từ sớm. Thời gian bó bột trung bình kéo dài từ 4–6 tuần tùy trường hợp, kết hợp chăm sóc và phục hồi chức năng đúng cách giúp giảm nguy cơ di chứng, sớm trở lại vận động bình thường.
Nếu bạn hoặc người thân nghi ngờ bị gãy xương bàn chân số 5, hãy đến khám tại Phòng khám xương khớp Cao Khang hoặc các cơ sở chuyên khoa uy tín để được tư vấn, điều trị kịp thời và an toàn.
