Trật khớp khuỷu tay là một trong những chấn thương phổ biến ở cả người lớn và trẻ nhỏ, đặc biệt thường xảy ra sau té ngã, va chạm mạnh hoặc chấn thương khi chơi thể thao. Tuy không đe dọa tính mạng, nhưng nếu không xử trí đúng cách, trật khớp khuỷu tay có thể để lại hậu quả nặng nề như cứng khớp, mất chức năng vận động tay, thậm chí tổn thương thần kinh vĩnh viễn. Trong bài viết này, Cao Khang sẽ giúp bạn nhận biết chính xác dấu hiệu trật khớp, hiểu rõ nguyên nhân, mức độ và hướng dẫn cách xử lý đúng để bảo vệ chức năng vận động lâu dài.
Trật khớp khuỷu tay là gì?
Khớp khuỷu tay là khớp nối giữa ba xương chính của chi trên: xương cánh tay (humerus), xương trụ (ulna) và xương quay (radius). Đây là một khớp có cấu trúc phức tạp, cho phép thực hiện các động tác gập – duỗi, xoay cẳng tay.
Trật khớp khuỷu tay xảy ra khi các đầu xương tại khớp này bị lệch ra khỏi vị trí bình thường, khiến khớp mất đi sự ổn định vốn có. Tình trạng này thường do lực tác động mạnh làm kéo lệch hoặc xoắn khớp. Khi bị trật khớp, người bệnh không chỉ đau dữ dội mà còn có nguy cơ tổn thương mạch máu, dây chằng và thần kinh xung quanh khuỷu tay nếu không được xử lý đúng lúc.
Nguyên nhân gây trật khớp khuỷu tay
Trật khớp khuỷu tay có thể xảy ra trong nhiều tình huống khác nhau, phổ biến nhất bao gồm:
- Té ngã chống tay: Đây là nguyên nhân thường gặp nhất. Khi ngã về phía sau hoặc sang bên, cơ thể có phản xạ chống tay xuống đất. Lực dồn mạnh lên khuỷu tay trong lúc cánh tay duỗi ra hoàn toàn dễ khiến khớp bị trật.
- Chấn thương thể thao: Những môn thể thao có va chạm cao hoặc yêu cầu vận động mạnh như bóng rổ, bóng đá, võ thuật, thể hình, trượt ván thường khiến khuỷu tay chịu lực xoắn bất thường, dễ dẫn đến trật khớp.
- Tai nạn giao thông hoặc tai nạn lao động: Những va đập trực tiếp, ngã xe máy hoặc va quệt với vật cứng ở tốc độ cao đều có thể làm lệch cấu trúc khớp khuỷu tay.
- Trẻ em bị kéo tay đột ngột: Hội chứng “nursemaid’s elbow” hay gặp ở trẻ nhỏ khi người lớn kéo mạnh tay trẻ lên hoặc đung đưa không đúng cách.
Dấu hiệu nhận biết trật khớp khuỷu tay
Người bị trật khớp khuỷu tay thường có các triệu chứng điển hình sau:
- Đau dữ dội vùng khuỷu tay: Cơn đau thường khởi phát ngay sau chấn thương và có thể lan xuống cẳng tay, khiến người bệnh không thể cử động tay được.
- Biến dạng khớp rõ rệt: Khuỷu tay có thể bị lệch hẳn ra ngoài, gập một cách bất thường hoặc mất hẳn đường cong tự nhiên. Khi so sánh với bên tay lành, sự biến dạng này dễ dàng nhận thấy.
- Sưng nề và bầm tím quanh khớp: Do tổn thương mô mềm và mạch máu xung quanh, vùng khuỷu tay sẽ sưng phồng và xuất hiện vết bầm hoặc tím nhẹ.
- Hạn chế vận động hoặc mất hoàn toàn khả năng cử động cẳng tay: Người bệnh không thể gập – duỗi tay, thậm chí chỉ cần cố gắng xoay tay nhẹ cũng khiến đau tăng lên dữ dội.
- Tê bì hoặc yếu cơ: Nếu dây thần kinh khuỷu tay bị ảnh hưởng, người bệnh có thể cảm thấy tê rần, mất cảm giác hoặc yếu bàn tay, ngón tay.
Các mức độ trật khớp khuỷu tay
Dựa trên mức độ di lệch và tổn thương kèm theo, trật khớp khuỷu tay có thể phân loại như sau:
- Trật hoàn toàn (complete dislocation): Các đầu xương hoàn toàn không còn tiếp xúc với nhau, khớp bị lệch nghiêm trọng. Đây là dạng nặng, dễ kèm theo tổn thương dây chằng hoặc thần kinh.
- Trật bán phần (subluxation): Xương chỉ bị lệch nhẹ, một phần vẫn còn tiếp xúc trong ổ khớp. Dạng này đôi khi thoáng qua, khó phát hiện nếu không chụp X-quang.
- Trật khớp phức tạp: Không chỉ lệch xương, người bệnh còn bị gãy xương, rách dây chằng, tổn thương mạch máu hoặc thần kinh. Dạng này cần phẫu thuật và điều trị dài ngày.
Cách xử lý khi bị trật khớp khuỷu tay
Sơ cứu tại chỗ
Ngay khi nghi ngờ trật khớp khuỷu tay, cần thực hiện các bước sơ cứu ban đầu:
- Ngưng vận động ngay lập tức: Cố gắng cử động chỉ làm tăng tổn thương. Hạn chế tối đa mọi di chuyển của cánh tay bị thương.
- Cố định khớp tạm thời: Dùng khăn mềm, nẹp gỗ, bìa cứng để giữ khuỷu tay ở tư thế bất động. Tránh kéo, xoay hoặc điều chỉnh tay về vị trí cũ.
- Chườm lạnh: Bọc đá lạnh trong khăn sạch rồi chườm lên khuỷu tay 15–20 phút/lần, giúp giảm sưng, giảm đau và ngăn tụ máu. Không chườm trực tiếp đá lạnh lên da.
- Tuyệt đối không tự ý nắn khớp: Nắn khớp sai kỹ thuật có thể khiến khớp gãy, đứt dây chằng hoặc thậm chí gây liệt tay. Việc nắn khớp chỉ nên thực hiện bởi bác sĩ chuyên khoa có kinh nghiệm.
Đưa đến cơ sở y tế càng sớm càng tốt
Sau sơ cứu, người bệnh cần được đưa tới cơ sở y tế uy tín để chẩn đoán và điều trị đúng cách. Bác sĩ có thể chỉ định:
- Chụp X-quang, CT hoặc MRI để đánh giá chính xác vị trí trật, xác định có gãy xương, tổn thương dây chằng hay thần kinh không.
- Nắn khớp dưới gây tê/gây mê nhẹ để đưa khớp trở lại đúng vị trí.
- Phẫu thuật, nếu có tổn thương nặng hoặc trật khớp phức tạp.
Phương pháp điều trị trật khớp khuỷu tay
Tùy vào mức độ chấn thương, bác sĩ sẽ lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp:
- Nắn kín (closed reduction): Nếu không có gãy xương hoặc tổn thương nặng, bác sĩ sẽ thực hiện nắn lại khớp bằng tay, sau đó cố định bằng nẹp hoặc bó bột.
- Phẫu thuật: Trường hợp trật khớp kèm gãy xương, tổn thương dây chằng, khớp không vững hoặc có biến chứng thần kinh cần được phẫu thuật chỉnh hình.
- Bất động khớp bằng đai treo hoặc nẹp: Giữ nguyên khuỷu tay trong 2–4 tuần để ổn định cấu trúc và hỗ trợ hồi phục mô mềm.
- Vật lý trị liệu: Sau khi tháo nẹp, người bệnh cần tập phục hồi chức năng khớp dưới sự hướng dẫn của chuyên viên vật lý trị liệu để lấy lại tầm vận động, sức cơ và tránh cứng khớp.
Trật khớp khuỷu tay bao lâu thì khỏi?
Thời gian hồi phục còn tùy thuộc vào mức độ chấn thương và cách điều trị:
- Trường hợp nhẹ: Nếu chỉ trật khớp đơn thuần và được nắn đúng cách, người bệnh có thể phục hồi sau khoảng 3–4 tuần.
- Phẫu thuật hoặc tổn thương kèm theo: Thời gian hồi phục có thể kéo dài từ 6–12 tuần, chưa kể thời gian vật lý trị liệu phục hồi.
- Có biến chứng: Nếu tổn thương thần kinh – mạch máu hoặc không điều trị đúng, thời gian hồi phục sẽ lâu hơn, và có thể không đạt được chức năng như ban đầu.
Biến chứng có thể gặp nếu không điều trị đúng cách
Việc chậm trễ điều trị hoặc xử trí sai cách khi bị trật khớp khuỷu tay có thể dẫn đến nhiều hậu quả nghiêm trọng, ảnh hưởng lâu dài đến chức năng vận động và chất lượng sống của người bệnh. Một số biến chứng thường gặp bao gồm:
- Cứng khớp, hạn chế vận động vĩnh viễn: Nếu khớp khuỷu tay không được nắn đúng hoặc bất động quá lâu, mô sẹo và tổ chức viêm có thể hình thành quanh khớp, gây cứng khớp. Tình trạng này khiến người bệnh khó thực hiện các động tác co – duỗi, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh hoạt hàng ngày.
- Đau mạn tính kéo dài: Trật khớp không được phục hồi hoàn chỉnh có thể khiến khớp trở nên lỏng lẻo, không ổn định. Lâu ngày, sự ma sát bất thường trong khớp dễ gây viêm mạn tính và dẫn đến những cơn đau âm ỉ, dai dẳng ngay cả khi nghỉ ngơi.
- Tổn thương thần kinh: Dây thần kinh trụ và giữa chạy rất gần khuỷu tay. Khi khớp bị lệch hoặc nắn sai kỹ thuật, những dây thần kinh này có thể bị chèn ép, kéo căng hoặc thậm chí tổn thương vĩnh viễn. Hậu quả là người bệnh có thể bị tê bì, yếu cơ, mất cảm giác hoặc liệt một phần cẳng tay và bàn tay.
- Tái trật khớp khi vận động nhẹ: Sau khi trật khớp, nếu dây chằng và bao khớp không phục hồi tốt hoặc không được tập phục hồi đúng cách, khớp khuỷu tay có nguy cơ bị lỏng lẻo và dễ tái trật chỉ với những va chạm hoặc cử động nhẹ, làm tăng nguy cơ tổn thương lặp lại và biến chứng nặng hơn.
Phòng ngừa trật khớp khuỷu tay
Mặc dù không thể phòng tránh hoàn toàn các chấn thương, nhưng bạn hoàn toàn có thể giảm thiểu nguy cơ trật khớp khuỷu tay bằng những biện pháp sau:
- Luôn cẩn trọng khi vận động, chơi thể thao hoặc làm việc trên cao.
- Sử dụng thiết bị bảo hộ khớp tay khi cần thiết.
- Tránh kéo mạnh tay trẻ nhỏ, đặc biệt là khi bế, đung đưa tay.
- Tăng cường cơ bắp quanh khuỷu tay bằng bài tập đơn giản, giúp khớp thêm ổn định.
Kết luận
Trật khớp khuỷu tay là một chấn thương không thể xem nhẹ. Việc xử lý kịp thời, đúng cách ngay từ đầu sẽ giúp bạn tránh được biến chứng nguy hiểm và bảo tồn chức năng vận động tối đa cho cánh tay. Ngay khi có dấu hiệu nghi ngờ trật khớp, hãy tìm đến bác sĩ chuyên khoa để được thăm khám và điều trị chính xác.
Phòng khám Xương khớp Cao Khang luôn sẵn sàng đồng hành cùng bạn trong việc chẩn đoán, điều trị và phục hồi các chấn thương khớp khuỷu tay. Đừng ngần ngại liên hệ để được tư vấn kịp thời và chính xác.
