Khớp gối là một trong những khớp lớn và phức tạp nhất trong cơ thể, chịu toàn bộ trọng lượng khi đứng, đi lại, chạy nhảy. Vì vậy, khi gặp chấn thương, khớp gối dễ bị tổn thương nghiêm trọng – trong đó trật khớp gối là tình trạng hiếm gặp nhưng cực kỳ nguy hiểm. Nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời, người bệnh có thể đối mặt với các biến chứng như tổn thương mạch máu, thần kinh, thậm chí tàn phế.
Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ trật khớp gối là gì, nguyên nhân – triệu chứng – cách điều trị và thời gian hồi phục, từ đó chủ động hơn trong chăm sóc sức khỏe và xử lý khi gặp chấn thương.
Trật khớp gối là gì?
Trật khớp gối là tình trạng các đầu xương của khớp gối – bao gồm xương đùi (femur), xương chày (tibia) và xương bánh chè (patella) – bị lệch hoàn toàn khỏi vị trí khớp bình thường do tác động mạnh. Khác với bong gân (chỉ tổn thương dây chằng), trật khớp là một cấp cứu chấn thương nghiêm trọng vì có thể gây tổn thương mạch máu khoeo và thần kinh hông khoeo ngoài, đe dọa tính mạng chi dưới nếu không điều trị kịp thời.
Đây là loại trật khớp hiếm gặp hơn so với các khớp khác như vai, khuỷu, cổ chân, do khớp gối được bao quanh bởi hệ thống dây chằng và cơ rất vững chắc. Tuy nhiên, khi đã xảy ra, nó thường đi kèm tổn thương phức tạp.
Nguyên nhân gây trật khớp gối
Một số nguyên nhân thường gặp dẫn đến trật khớp đầu gối gồm:
Tai nạn giao thông
Đây là nguyên nhân hàng đầu gây trật khớp gối. Các va chạm tốc độ cao, đặc biệt là khi đầu gối đập trực tiếp vào bảng táp-lô hoặc bị ép giữa hai bề mặt cứng, có thể khiến khớp bị trật hoàn toàn, đi kèm tổn thương đa mô mềm.
Chấn thương thể thao
Các môn thể thao có cường độ vận động cao như bóng đá, bóng rổ, trượt ván, đấu vật… tiềm ẩn nguy cơ trật khớp gối nếu người chơi bị ngã, xoay gối sai tư thế hoặc chịu lực đè trực tiếp lên gối.
Té ngã cao độ
Té từ cầu thang, bậc tam cấp hoặc giàn giáo cũng có thể gây ra lực xoắn mạnh lên khớp gối, khiến các đầu xương bị lệch trục.
Dị tật bẩm sinh hoặc tiền sử bệnh lý
Một số người có bất thường giải phẫu ở đầu dưới xương đùi, khuyết dây chằng chéo, hoặc từng bị chấn thương trước đó, sẽ có nguy cơ trật khớp gối cao hơn.
Dấu hiệu nhận biết trật khớp đầu gối
Trật khớp gối thường dễ nhận biết do các biểu hiện sau đây xuất hiện rất rõ ràng và dữ dội:
- Đau đột ngột, dữ dội vùng gối: Người bệnh thường không thể chịu lực, có cảm giác đau nhói khi di chuyển hoặc cố gắng đứng dậy.
- Biến dạng khớp rõ rệt: Khớp gối bị gập, lệch hoặc nhô ra bất thường, mất trục chân sinh lý.
- Không thể đứng, đi lại: Khớp mất liên kết, người bệnh không thể chống chân hay bước đi.
- Sưng nhanh, bầm tím: Do tụ máu dưới da và phản ứng viêm xảy ra ngay sau chấn thương.
- Tê bì, mất cảm giác hoặc lạnh chân dưới: Biểu hiện của chèn ép mạch máu – thần kinh, cần xử lý cấp cứu trong “thời gian vàng” để cứu chi.
Lưu ý: Một số trường hợp trật khớp gối tự “nắn về chỗ cũ” do lực co cơ hoặc tư thế, khiến người bệnh chủ quan. Tuy nhiên, tổn thương bên trong vẫn còn và rất nguy hiểm, cần chẩn đoán hình ảnh để đánh giá chính xác.
Trật khớp gối có nguy hiểm không?
Có. Trật khớp gối là một cấp cứu chấn thương nặng, tiềm ẩn nhiều biến chứng:
- Tổn thương động mạch khoeo: Nếu không được xử lý trong vòng 6–8 giờ, có thể gây hoại tử và phải cắt cụt chi.
- Chèn ép thần kinh: Làm yếu hoặc liệt các cơ phía dưới gối, ảnh hưởng khả năng đi lại lâu dài.
- Đứt dây chằng chéo trước, sau hoặc bên: Làm giảm ổn định khớp, tăng nguy cơ tái trật.
- Tổn thương sụn chêm, sụn khớp: Gây đau mạn tính hoặc thoái hóa sớm.
- Tái trật hoặc lệch khớp vĩnh viễn: Nếu không cố định đúng kỹ thuật.
Do đó, người bị trật khớp đầu gối cần được sơ cứu và chuyển đến cơ sở y tế chuyên khoa càng sớm càng tốt.
Xử lý ban đầu khi nghi ngờ trật khớp gối
Khi gặp phải tình huống chấn thương nghi ngờ trật khớp, việc sơ cứu đúng cách ngay tại chỗ có vai trò rất quan trọng trong việc giảm thiểu tổn thương và nguy cơ biến chứng. Nếu bạn đang tìm kiếm cách trị trật khớp gối tại nhà, cần lưu ý rằng đây là chấn thương nghiêm trọng và không thể tự điều trị hoàn toàn tại nhà.
Tuy nhiên, bạn vẫn có thể thực hiện một số biện pháp sơ cứu ban đầu trước khi đến cơ sở y tế:
- Ngừng mọi vận động: Không để người bệnh cố đứng dậy hay tự đi lại.
- Cố định tạm thời: Sử dụng nẹp gỗ, ván phẳng, hoặc khăn mềm cuốn quanh đùi và cẳng chân để giữ khớp không di chuyển.
- Chườm lạnh: Áp túi đá bọc khăn lên vùng gối giúp giảm sưng – đau, co mạch, tránh tụ máu.
- Tuyệt đối không tự nắn khớp: Nếu nắn sai kỹ thuật có thể gây vỡ sụn, đứt dây chằng hoặc tổn thương mạch máu nghiêm trọng.
- Đưa đến cơ sở y tế gần nhất: Ưu tiên bệnh viện hoặc phòng khám có chuyên khoa chấn thương chỉnh hình – xương khớp.
Các phương pháp điều trị trật khớp gối
Tùy vào tình trạng tổn thương, bác sĩ sẽ lựa chọn một hoặc phối hợp nhiều phương pháp điều trị sau:
Nắn trật khớp gối
Là phương pháp đưa các đầu xương về vị trí đúng. Cần được thực hiện bởi bác sĩ chuyên khoa, dưới sự hỗ trợ của thuốc giảm đau, giãn cơ hoặc gây mê để hạn chế đau và co cứng. Sau khi nắn, bác sĩ sẽ kiểm tra mạch máu – thần kinh và chụp X-quang để xác nhận vị trí khớp.
Cố định khớp
Sau khi nắn, người bệnh được cố định bằng nẹp, bột hoặc nẹp gối đặc biệt trong 3–6 tuần nhằm giữ khớp ổn định, tránh tái trật.
Vật lý trị liệu – phục hồi chức năng
Sau giai đoạn bất động, người bệnh sẽ được hướng dẫn thực hiện các bài tập phục hồi chức năng nhằm lấy lại khả năng vận động của khớp gối.
Quá trình này giúp tăng cường sức mạnh cho nhóm cơ đùi trước và cơ gân kheo – hai nhóm cơ chính hỗ trợ cho sự ổn định của khớp. Đồng thời, việc tập luyện đều đặn còn giúp khôi phục biên độ vận động, cải thiện sự linh hoạt và hạn chế nguy cơ cứng khớp hoặc dính khớp – những biến chứng thường gặp sau thời gian bất động kéo dà
Phẫu thuật
Phẫu thuật sẽ được chỉ định trong các trường hợp như:
- Đứt dây chằng chéo trước hoặc sau,
- Tổn thương nhiều dây chằng cùng lúc,
- Trật khớp phức tạp không thể nắn kín hoặc có nguy cơ tái trật.
Trong những tình huống này, các bác sĩ sẽ tiến hành phẫu thuật nội soi hoặc mổ hở để tái tạo lại các cấu trúc bị tổn thương, giúp ổn định khớp gối và phục hồi chức năng vận động cho người bệnh một cách lâu dài và bền vững.
Trật khớp gối bao lâu thì khỏi?
Thời gian hồi phục sau trật khớp gối phụ thuộc vào nhiều yếu tố:
- Trường hợp nhẹ: Được nắn kịp thời, tổn thương đơn giản – có thể đi lại sau 4–6 tuần.
- Trường hợp nặng: Phẫu thuật và tổn thương dây chằng phức tạp – cần 2–3 tháng, thậm chí lâu hơn nếu không tuân thủ tập phục hồi.
- Có biến chứng: Giai đoạn hồi phục kéo dài và có thể để lại di chứng vận động.
Tái khám định kỳ và kiên trì phục hồi chức năng đóng vai trò quyết định trong quá trình hồi phục.
Cách phòng ngừa trật khớp gối
Trật khớp gối là chấn thương nguy hiểm nhưng hoàn toàn có thể phòng tránh nếu bạn chủ động bảo vệ khớp gối trong sinh hoạt và vận động hằng ngày. Dưới đây là một số biện pháp đơn giản nhưng rất hiệu quả:
- Khởi động đầy đủ trước khi chơi thể thao hoặc tham gia các hoạt động thể chất cường độ cao.
- Tập luyện đúng kỹ thuật, tránh thực hiện các động tác xoay gối đột ngột, bật nhảy sai tư thế hoặc tiếp đất bằng một chân.
- Tăng cường sức mạnh nhóm cơ quanh khớp gối, đặc biệt là cơ đùi và cơ gân kheo, bằng các bài tập chuyên biệt giúp hỗ trợ và bảo vệ khớp.
- Lựa chọn giày thể thao phù hợp, có độ nâng đỡ và đàn hồi tốt để giảm chấn động lên đầu gối.
- Kiểm soát cân nặng hợp lý, tránh gây áp lực quá mức lên khớp, đặc biệt ở người trung niên hoặc có tiền sử chấn thương khớp.
Giải đáp thắc mắc thường gặp
1. Trật khớp gối có tự khỏi không?
Không. Trật khớp cần được can thiệp y tế ngay lập tức. Việc chần chừ có thể gây hoại tử mô và biến chứng nguy hiểm.
2. Trật khớp gối cần mổ không?
Không phải ai cũng cần mổ. Tuy nhiên, nếu đứt dây chằng hoặc trật khớp phức tạp, phẫu thuật là bắt buộc.
3. Sau khi lành, có chơi thể thao lại được không?
Có, nếu hồi phục tốt và không còn tổn thương cấu trúc. Tuy nhiên, nên có sự đánh giá của bác sĩ trước khi quay lại tập luyện.
4. Có nên đắp thuốc lá dân gian khi bị trật khớp gối?
Không nên áp dụng các bài thuốc dân gian khi chưa có chẩn đoán rõ ràng, vì có thể làm trầm trọng tổn thương hoặc gây kích ứng da.
Kết luận
Trật khớp gối là chấn thương nặng, cần được phát hiện sớm, xử lý đúng và phục hồi bài bản để tránh các biến chứng lâu dài. Nếu bạn hoặc người thân có dấu hiệu nghi ngờ trật khớp, đừng chần chừ mà hãy đến khám ngay tại các cơ sở y tế có chuyên khoa xương khớp.
Nếu bạn cần hỗ trợ tư vấn, chẩn đoán hình ảnh hoặc phục hồi chức năng chuyên sâu, đừng ngần ngại liên hệ đội ngũ chuyên gia tại Phòng khám Xương khớp Cao Khang để được đồng hành điều trị đúng hướng – an toàn – hiệu quả.
