Trật khớp là một trong những chấn thương thường gặp trong cuộc sống hằng ngày – từ tai nạn sinh hoạt, chơi thể thao cho đến các va chạm mạnh trong tai nạn giao thông. Dù phổ biến nhưng nhiều người vẫn còn mơ hồ về cách nhận biết và xử lý trật khớp đúng cách. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ trật khớp là gì, nguyên nhân gây ra, triệu chứng nhận biết và cách điều trị hiệu quả.
Trật khớp là gì?
Trật khớp là hiện tượng xảy ra khi hai đầu xương tại một khớp bị lệch ra khỏi vị trí giải phẫu ban đầu, dẫn đến sự mất kết nối giữa các thành phần cấu trúc của khớp. Khi khớp bị trật, bao khớp và các dây chằng quanh khớp thường bị tổn thương nghiêm trọng, khiến cho khớp trở nên lỏng lẻo, mất ổn định và gây đau đớn dữ dội cho người bệnh.
Khác với bong gân – tình trạng chỉ làm tổn thương các dây chằng mà không làm thay đổi vị trí khớp – thì trật khớp là tổn thương sâu hơn, có thể ảnh hưởng trực tiếp đến sự liên kết giữa các xương. Do đó, trật khớp thường được xếp vào nhóm chấn thương nghiêm trọng, cần có sự can thiệp y tế ngay từ đầu để ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm.
Một số vị trí trên cơ thể thường dễ bị trật khớp bao gồm:
- Khớp vai: Đây là khớp linh hoạt nhất trong cơ thể, nhưng đồng thời cũng dễ bị trật nhất do cấu trúc ổ khớp nông, ít được bao phủ.
- Khớp khuỷu tay và cổ tay: Thường bị trật khi chống tay ngã hoặc chịu lực xoay đột ngột.
- Khớp ngón tay và ngón chân: Nhỏ nhưng dễ tổn thương trong sinh hoạt, chơi thể thao hoặc mang giày dép không phù hợp.
- Khớp háng và đầu gối: Là khớp chịu lực chính của cơ thể, thường bị trật trong các chấn thương năng hoặc tai nạn giao thông.
- Khớp hàm: Có thể bị trật khi há miệng quá lớn, ngáp mạnh hoặc gặp chấn thương vùng mặt.
Nguyên nhân gây trật khớp
Trật khớp có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân, trong đó phổ biến nhất là:
- Tác động ngoại lực mạnh: Đây là nguyên nhân chủ yếu, thường xảy ra trong các tai nạn giao thông, ngã cầu thang, tai nạn lao động hoặc va chạm khi chơi thể thao. Lực tác động mạnh đột ngột khiến đầu xương bật khỏi ổ khớp.
- Chấn thương lặp lại: Một số người bị trật khớp nhiều lần tại cùng một vị trí (gọi là trật khớp tái hồi), thường do dây chằng yếu hoặc tổn thương cũ chưa hồi phục hoàn toàn.
- Dị tật bẩm sinh hoặc bệnh lý nền: Một số người sinh ra với cấu trúc khớp lỏng lẻo, dễ trật khớp hơn bình thường. Ngoài ra, các bệnh như viêm khớp, loãng xương cũng có thể làm tăng nguy cơ trật khớp.
Triệu chứng khi bị trật khớp
Khi bị trật khớp, người bệnh thường cảm nhận rõ rệt những dấu hiệu sau:
- Đau nhói dữ dội tại vùng khớp bị trật, nhất là khi cố gắng cử động.
- Biến dạng khớp: khớp có thể bị lệch trục, sưng to bất thường hoặc gồ lên một cách rõ ràng.
- Hạn chế hoặc mất khả năng cử động: khớp không thể hoạt động bình thường, thậm chí hoàn toàn bất động.
- Sưng nề, bầm tím quanh khớp: do tổn thương mạch máu nhỏ dưới da.
- Tê bì, mất cảm giác nếu dây thần kinh bị chèn ép hoặc tổn thương.
Những triệu chứng này thường xuất hiện ngay sau chấn thương, cần được xử lý càng sớm càng tốt để tránh biến chứng.
Biến chứng có thể xảy ra nếu không xử lý đúng
Nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời, trật khớp có thể dẫn đến nhiều hậu quả nghiêm trọng, bao gồm:
- Rách dây chằng hoặc gân quanh khớp, khiến khớp lỏng lẻo và khó phục hồi chức năng hoàn toàn.
- Trật khớp tái hồi, khi chỉ cần một va chạm nhẹ hoặc cử động quá mức cũng có thể gây trật lại.
- Biến dạng khớp vĩnh viễn, do khớp không được chỉnh đúng trục giải phẫu, ảnh hưởng đến dáng đi, tư thế và chất lượng sống.
- Thoái hóa khớp sớm, làm sụn khớp mòn nhanh, gây đau mãn tính và cứng khớp về lâu dài.
- Tổn thương thần kinh và mạch máu, gây tê liệt, rối loạn cảm giác hoặc thậm chí hoại tử mô nếu máu không lưu thông được.
Chính vì vậy, việc nhận biết sớm và xử lý đúng cách là yếu tố then chốt trong điều trị trật khớp.
Cách xử lý khi bị trật khớp
Sơ cứu ban đầu
Ngay khi nghi ngờ bị trật khớp, cần thực hiện sơ cứu đúng cách:
- Cố định khớp bằng nẹp, khăn vải hoặc bất kỳ vật dụng nào giúp giữ khớp không di động.
- Chườm lạnh vùng tổn thương trong 24–72 giờ đầu để giảm sưng và đau.
- Tuyệt đối không tự ý nắn chỉnh khớp tại nhà vì có thể gây thêm tổn thương.
Điều trị y khoa
Tùy mức độ trật khớp, bác sĩ sẽ chỉ định phương pháp điều trị phù hợp:
- Nắn khớp (chỉnh lại vị trí) dưới gây tê hoặc gây mê.
- Bó bột, nẹp cố định trong vài tuần giúp khớp hồi phục.
- Vật lý trị liệu để lấy lại chức năng vận động và ngăn ngừa trật khớp tái phát.
- Phẫu thuật nếu trật khớp phức tạp hoặc có tổn thương đi kèm như rách dây chằng, gãy xương.
Phòng ngừa trật khớp
Để hạn chế tối đa nguy cơ bị trật khớp, bạn có thể chủ động thực hiện những biện pháp sau:
- Khởi động kỹ trước khi vận động mạnh hoặc chơi thể thao, giúp cơ – dây chằng – khớp được làm nóng, tăng tính linh hoạt.
- Sử dụng thiết bị bảo hộ phù hợp khi tham gia các hoạt động có nguy cơ cao như thể thao đối kháng, leo núi, đạp xe…
- Giữ gìn môi trường sống và làm việc an toàn, tránh sàn trơn, cầu thang trượt, góc cạnh nguy hiểm.
- Tăng cường sức khỏe xương khớp bằng cách bổ sung đầy đủ canxi, vitamin D, collagen, omega-3, thông qua chế độ ăn và thực phẩm bổ sung.
- Duy trì chế độ luyện tập đều đặn, tập trung vào các bài tăng cơ, thăng bằng và linh hoạt khớp.
Khi nào nên đi khám bác sĩ?
Không nên chần chừ khi có dấu hiệu nghi ngờ trật khớp. Bạn cần đến ngay phòng khám chuyên khoa hoặc bệnh viện nếu:
- Có cơn đau dữ dội sau chấn thương, khiến không thể tiếp tục di chuyển hoặc cử động.
- Vùng khớp biến dạng rõ rệt, lệch hẳn khỏi vị trí cũ.
- Xuất hiện tê bì, mất cảm giác, tím tái chi, nghi ngờ có tổn thương thần kinh – mạch máu.
- Sưng đau không giảm sau 24–48 giờ, dù đã sơ cứu tại nhà.
Việc thăm khám và điều trị đúng hướng ngay từ đầu là yếu tố then chốt giúp khớp phục hồi hoàn toàn và ngăn ngừa tái phát về sau.
Kết luận
Trật khớp không chỉ gây đau đớn mà còn tiềm ẩn nhiều nguy cơ nếu không được xử lý đúng cách. Việc nhận biết triệu chứng sớm, sơ cứu đúng và điều trị kịp thời tại cơ sở y tế là cách tốt nhất để bảo vệ sức khỏe xương khớp. Nếu bạn hoặc người thân gặp phải tình trạng nghi ngờ trật khớp, đừng chủ quan – hãy tìm đến bác sĩ chuyên khoa để được thăm khám và can thiệp đúng hướng.
