Thoái hóa khớp gối là một trong những bệnh lý xương khớp phổ biến nhất hiện nay, đặc biệt là ở người cao tuổi. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, bệnh có xu hướng trẻ hóa do ảnh hưởng của lối sống hiện đại và vận động sai tư thế. Tình trạng này gây đau nhức, cứng khớp và hạn chế khả năng vận động, làm ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống người bệnh.
Thoái hóa khớp gối là gì?
Thoái hóa khớp gối là tình trạng lớp sụn khớp – đóng vai trò như lớp đệm giữa hai đầu xương – bị bào mòn theo thời gian hoặc do các yếu tố tác động. Khi lớp đệm này suy giảm, hai đầu xương va chạm trực tiếp vào nhau gây đau, viêm, sưng và hình thành gai xương. Bệnh diễn tiến âm thầm theo thời gian và có thể gây biến dạng khớp nếu không được điều trị đúng cách.
Trước đây, thoái hóa khớp gối thường xảy ra ở người lớn tuổi do quá trình lão hóa. Tuy nhiên, hiện nay, nhiều người trẻ cũng đang gặp phải do thói quen sinh hoạt, vận động sai tư thế hoặc chấn thương thể thao.
Nguyên nhân gây thoái hóa khớp gối
Có nhiều yếu tố làm tăng nguy cơ thoái hóa khớp gối, bao gồm:
Tuổi tác: Là nguyên nhân phổ biến nhất. Càng lớn tuổi, khả năng tái tạo sụn càng giảm, dẫn đến thoái hóa.
Cân nặng: Thừa cân, béo phì làm tăng áp lực lên khớp gối. Mỗi 0,5kg cân nặng dư thừa có thể tạo ra áp lực gấp 3-4 lần lên đầu gối.
Di truyền: Người có tiền sử gia đình mắc bệnh xương khớp có nguy cơ cao hơn.
Giới tính: Phụ nữ sau 55 tuổi thường mắc bệnh nhiều hơn do thay đổi nội tiết và cấu trúc dây chằng yếu hơn nam giới.
Chấn thương khớp: Những chấn thương như trật khớp, vỡ xương, đứt dây chằng khiến khớp dễ bị thoái hóa sớm.
Nghề nghiệp và thể thao: Người lao động nặng, thường xuyên ngồi xổm, nâng vật nặng hoặc vận động viên thể thao dễ bị tổn thương khớp.
Các bệnh lý khác: Viêm khớp dạng thấp, rối loạn chuyển hóa (thừa sắt, dư hormone tăng trưởng)… cũng làm gia tăng nguy cơ thoái hóa.
Hoạt động lặp đi lặp lại: Tư thế làm việc không khoa học hoặc vận động sai cách trong thời gian dài.
Triệu chứng của thoái hóa khớp gối
1. Theo từng giai đoạn
Giai đoạn 1 (khởi phát): Ở giai đoạn này, lớp sụn bắt đầu bị tổn thương nhẹ, nhưng chưa gây ra cảm giác đau rõ rệt. Người bệnh gần như không cảm thấy khó chịu nên rất khó phát hiện nếu không kiểm tra hình ảnh học.
Giai đoạn 2 (nhẹ): Cơn đau bắt đầu xuất hiện sau khi vận động kéo dài như đi bộ, chạy hoặc đứng lâu. Một số người cảm thấy cứng khớp sau khi ngồi hoặc nằm yên trong vài giờ, đặc biệt vào buổi sáng sau khi thức dậy. X-quang có thể cho thấy gai xương nhỏ nhưng khe khớp vẫn chưa bị thu hẹp đáng kể.
Giai đoạn 3 (trung bình): Đau rõ rệt và xuất hiện thường xuyên hơn, ngay cả khi vận động nhẹ. Cứng khớp kéo dài, sưng nhẹ sau vận động, hạn chế các hoạt động như quỳ, cúi, đứng lên ngồi xuống. X-quang cho thấy khe khớp bị thu hẹp, sụn bị tổn thương rõ rệt.
Giai đoạn 4 (nặng): Đây là giai đoạn bệnh đã tiến triển nghiêm trọng. Sụn bị phá hủy gần như hoàn toàn, khe khớp hẹp đáng kể, xuất hiện gai xương lớn, đầu xương có thể bị biến dạng. Người bệnh cảm thấy đau dữ dội mỗi khi vận động, khớp gần như mất chức năng linh hoạt, có thể dẫn đến tàn phế.
2. Các triệu chứng thường gặp khác
- Đau nhức sâu bên trong khớp gối: Thường âm ỉ, tăng khi vận động nhiều và giảm khi nghỉ ngơi. Đặc biệt, cơn đau có thể trở nên dữ dội khi thời tiết thay đổi hoặc sau khi đứng quá lâu.
- Sưng tấy: Khớp gối có thể bị sưng sau vận động hoặc va chạm nhẹ. Trong một số trường hợp, có thể kèm theo nóng đỏ vùng khớp.
- Cứng khớp: Rõ ràng nhất vào buổi sáng sau khi ngủ dậy hoặc sau khi ngồi lâu. Cảm giác như “khớp bị kẹt lại”, khó cử động linh hoạt.
- Hạn chế vận động: Người bệnh khó thực hiện các hoạt động thường ngày như leo cầu thang, đi bộ nhanh, ngồi xổm hoặc quỳ.
- Âm thanh lạ khi vận động: Khi di chuyển hoặc gập duỗi khớp gối, có thể nghe thấy tiếng lạo xạo, rắc rắc hoặc cót két – biểu hiện của hiện tượng sụn mòn và bề mặt xương tiếp xúc trực tiếp.
Chẩn đoán thoái hóa khớp gối
Việc chẩn đoán được thực hiện qua các bước sau:
Khám lâm sàng: Đánh giá dáng đi, độ đau khi ấn, khả năng vận động, sưng khớp.
Chụp X-quang: Phát hiện hẹp khe khớp, gai xương hoặc biến dạng cấu trúc.
MRI: Giúp quan sát mô mềm, dây chằng, sụn khớp rõ nét hơn.
CT scan: Áp dụng trong trường hợp cần phân tích sâu hơn.
Siêu âm: Phát hiện tình trạng sưng khớp, tràn dịch.
Chọc hút dịch khớp: Kiểm tra dấu hiệu viêm hoặc nhiễm trùng nếu cần thiết.
Phương pháp điều trị thoái hóa khớp gối
1. Điều trị không phẫu thuật
Khi bệnh thoái hóa khớp gối đang ở mức độ nhẹ đến trung bình, các phương pháp không phẫu thuật có thể giúp kiểm soát triệu chứng hiệu quả:
Giảm cân: Là bước đầu tiên và rất quan trọng, nhất là ở người thừa cân. Việc giảm 5-10% trọng lượng cơ thể có thể giúp giảm áp lực lên khớp gối, cải thiện đáng kể tình trạng đau.
Tập thể dục đúng cách: Các bài tập kéo giãn, tăng cường cơ quanh gối (đặc biệt là cơ tứ đầu đùi), đi bộ trên mặt phẳng, đạp xe tĩnh, yoga… đều có thể cải thiện chức năng khớp. Tuy nhiên, cần tập dưới sự hướng dẫn của chuyên viên để tránh sai kỹ thuật.
Thuốc giảm đau và chống viêm: Có thể dùng thuốc không kê đơn như paracetamol, ibuprofen, hoặc naproxen. Ngoài ra, các thuốc bôi ngoài da, cao dán hoặc phương pháp dân gian như đắp lá ngải cứu cũng có thể hỗ trợ giảm đau tạm thời.
Tiêm nội khớp: Corticosteroid giúp giảm viêm nhanh chóng, hiệu quả trong những đợt đau cấp. Axit hyaluronic (HA) có tác dụng bôi trơn và bảo vệ sụn khớp. Tuy nhiên, tiêm HA thường chỉ áp dụng cho giai đoạn nhẹ đến trung bình.
Vật lý trị liệu: Bao gồm điện trị liệu, siêu âm trị liệu, chườm nóng/lạnh, laser công suất thấp, tập phục hồi chức năng… giúp tăng cường cơ bắp, giảm cứng khớp và cải thiện phạm vi vận động.
Thực phẩm bổ sung: Glucosamine, chondroitin sulfate, MSM, collagen type II… được dùng để hỗ trợ tái tạo sụn và làm chậm quá trình thoái hóa, tuy chưa có bằng chứng hoàn toàn nhất quán nhưng nhiều người bệnh vẫn cảm thấy có cải thiện.
2. Phẫu thuật
Khi điều trị bảo tồn không hiệu quả, bác sĩ có thể chỉ định:
Nội soi khớp: Loại bỏ phần sụn tổn thương, làm sạch khớp, điều chỉnh dây chằng. Thường áp dụng cho bệnh nhân còn trẻ, tổn thương khu trú.
Cắt xương chỉnh trục (osteotomy): Giúp phân bố lại trọng lực lên khớp, làm chậm thoái hóa. Phù hợp với bệnh nhân trung niên, thoái hóa một bên khớp gối.
Thay khớp gối toàn phần: Áp dụng khi khớp tổn thương nặng, mất chức năng. Phẫu thuật này thay phần khớp bị hỏng bằng khớp nhân tạo, có thể giúp bệnh nhân đi lại bình thường và giảm đau rõ rệt. Tuổi thọ khớp nhân tạo trung bình từ 15–20 năm.
Biến chứng nếu không điều trị sớm
Thoái hóa khớp gối không chỉ đơn thuần gây đau mà còn kéo theo nhiều hệ lụy nếu không được phát hiện và can thiệp kịp thời:
Biến dạng chi dưới, mất ổn định khớp.
Đau mạn tính, teo cơ, tàn phế.
Tăng nguy cơ té ngã, gãy xương.
U nang Baker gây sưng vùng sau đầu gối.
Gout, tim mạch, tiểu đường do ít vận động.
Rối loạn tâm lý: trầm cảm, mất ngủ.
Cách phòng tránh thoái hóa khớp gối
Việc phòng ngừa thoái hóa khớp gối cần được thực hiện sớm và kiên trì, đặc biệt ở những người có yếu tố nguy cơ:
Duy trì cân nặng hợp lý.
Tập thể dục nhẹ nhàng, đúng kỹ thuật.
Tránh mang vác vật nặng, ngồi xổm lâu.
Ăn uống lành mạnh: Ưu tiên cá béo, rau xanh, trái cây. Hạn chế thịt đỏ và đồ chiên rán.
Ngủ đủ, kiểm soát stress.
Xoa bóp vùng khớp đều đặn.
Khám sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm.
Cách chăm sóc người bệnh thoái hóa khớp gối
Dùng chườm lạnh để giảm đau, sưng.
Hạn chế vận động mạnh, tạo điều kiện nghỉ ngơi hợp lý.
Hỗ trợ người bệnh sử dụng khung tập đi, nạng khi cần.
Loại bỏ vật cản, lắp tay vịn, bệ ngồi trong nhà vệ sinh để tránh té ngã.
Giữ tinh thần người bệnh lạc quan qua các hoạt động nhẹ như xem TV, nghe nhạc.
Bổ sung thực phẩm có lợi cho sụn khớp trong bữa ăn hàng ngày.
Kết luận
Thoái hóa khớp gối là bệnh lý tiến triển chậm nhưng gây ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống nếu không được phát hiện và điều trị sớm. Việc thay đổi lối sống, kết hợp các phương pháp điều trị phù hợp sẽ giúp cải thiện đáng kể triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng.
Phòng khám xương khớp Cao Khang với đội ngũ bác sĩ chuyên khoa giàu kinh nghiệm, trang thiết bị hiện đại, cam kết đồng hành cùng bạn trong hành trình bảo vệ và phục hồi sức khỏe xương khớp.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Thoái hóa khớp gối có nên đi bộ không?
Có. Đi bộ nhẹ nhàng, đúng kỹ thuật giúp tăng sức mạnh cơ quanh gối và giảm đau. Tránh đi quá lâu hoặc trên mặt cứng.
2. Bị thoái hóa khớp gối có nên tập yoga?
Có, nhưng nên tập yoga trị liệu phù hợp và tránh các tư thế gây áp lực lớn lên khớp. Tập dưới hướng dẫn chuyên gia.
3. Có nên uống canxi khi bị thoái hóa khớp?
Nên bổ sung nếu có loãng xương đi kèm. Tuy nhiên, canxi không trực tiếp cải thiện sụn. Ưu tiên bổ sung omega-3, glucosamine, vitamin C.
4. Thoái hóa khớp gối có chữa khỏi hoàn toàn không?
Không thể chữa khỏi hoàn toàn, nhưng có thể kiểm soát tốt nếu phát hiện sớm và điều trị đúng cách.
5. Thoái hóa khớp gối có lây không?
Không. Đây là bệnh không lây nhiễm, không do virus hay vi khuẩn gây ra.
