Viêm khớp gối ở trẻ em: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Viêm khớp gối không chỉ là căn bệnh của người lớn tuổi mà còn có thể xảy ra ở trẻ em, đặc biệt là trong các giai đoạn phát triển mạnh về thể chất. Tuy nhiên, do triệu chứng dễ nhầm lẫn với những vấn đề cơ học thông thường, nhiều phụ huynh không phát hiện sớm dẫn đến hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe và vận động của trẻ.

I. Viêm khớp gối ở trẻ em là gì?

Viêm khớp gối ở trẻ em là tình trạng viêm xảy ra tại khớp gối – nơi kết nối giữa xương đùi, xương chày và xương bánh chè. Khi bị viêm, các mô trong khớp có thể bị tổn thương, sưng nề, gây đau nhức và hạn chế vận động. Nếu tình trạng kéo dài mà không được điều trị, sụn khớp có thể bị bào mòn, khớp biến dạng và thậm chí ảnh hưởng đến khả năng vận động của trẻ trong tương lai.

Tỷ lệ mắc viêm khớp ở trẻ không hề nhỏ. Thống kê cho thấy, có tới 40% trẻ em mắc các bệnh lý xương khớp, trong đó viêm khớp gối là một trong những thể bệnh phổ biến nhất, thường gặp ở trẻ từ 3–5 tuổi và 8–12 tuổi.

II. Viêm khớp gối ở trẻ em có nguy hiểm không?

Tuy không phải là bệnh nan y, nhưng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, viêm khớp gối ở trẻ có thể gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng. Bệnh tiến triển âm thầm, gây đau đớn, làm suy giảm chức năng vận động, biến dạng khớp, teo cơ, và ở mức độ nặng nhất có thể dẫn đến tàn phế hoặc bại liệt. Một số trường hợp còn có nguy cơ biến chứng lên tim, gây các bệnh van tim hoặc viêm cơ tim. Ngược lại, nếu được điều trị sớm và đúng cách, trẻ có thể phục hồi hoàn toàn.

III. Triệu chứng viêm khớp gối ở trẻ em

Việc nhận biết sớm các dấu hiệu viêm khớp gối ở trẻ có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong điều trị và phòng ngừa biến chứng. Các triệu chứng thường gặp bao gồm:

Đau khớp gối liên tục hoặc tái phát

Trẻ có thể than đau ở vùng đầu gối, nhất là sau khi vận động như chạy nhảy, leo cầu thang, chơi thể thao. Ban đầu, cơn đau nhẹ và xuất hiện thoáng qua, nhưng nếu không điều trị, mức độ đau sẽ tăng dần theo thời gian và có thể kéo dài cả khi nghỉ ngơi.

Cứng khớp buổi sáng

Đây là dấu hiệu điển hình của viêm khớp. Trẻ thường khó co duỗi chân khi vừa ngủ dậy, cảm thấy khớp “đơ cứng”, mất linh hoạt. Trẻ nhỏ có thể biểu hiện bằng cách lười đứng dậy, chậm chạp hoặc khó khăn khi đi lại vào buổi sáng.

Khớp phát ra âm thanh bất thường

Khi trẻ vận động, phụ huynh có thể nghe thấy âm thanh như lụp cụp, lách cách ở vùng gối. Trong khi một số âm thanh có thể là bình thường do khớp trẻ chưa phát triển hoàn chỉnh, nếu đi kèm đau, sưng thì nên đi khám ngay.

Sưng, đỏ, nóng vùng khớp gối

Quan sát thấy khớp gối sưng to hơn bình thường, có thể lồi ra, chạm vào thấy nóng và đau, thậm chí không cho chạm vào.

Hạn chế vận động

Trẻ có thể đi khập khiễng, không thể chạy nhảy như bình thường, tránh các hoạt động thể chất. Một số trẻ nhỏ không biết diễn đạt bằng lời sẽ biểu hiện qua việc bỏ chạy, khóc khi di chuyển.

Triệu chứng toàn thân

Bao gồm mệt mỏi kéo dài, biếng ăn, sút cân không rõ nguyên nhân, ngủ kém, hoặc sốt – đặc biệt trong các thể viêm khớp do nhiễm trùng hoặc bệnh lý tự miễn.

IV. Nguyên nhân gây viêm khớp gối ở trẻ em

Có nhiều yếu tố có thể gây viêm khớp gối ở trẻ:

• Phát triển thể chất mất cân đối: Cơ thể phát triển nhanh nhưng xương khớp chưa theo kịp, tạo áp lực lên khớp gối.

• Nhiễm trùng: Do vi khuẩn, virus xâm nhập gây viêm khớp nhiễm khuẩn.

• Viêm khớp mãn tính (JIA): Thường khởi phát trước 16 tuổi, có thể do rối loạn miễn dịch.

• Chấn thương: Té ngã, va chạm khi chơi thể thao hoặc tai nạn khiến tổn thương khớp.

• Viêm bao hoạt dịch: Gây cứng và đau khớp gối.

• Hội chứng bàn chân bẹt: Gây lệch trục khớp, tạo áp lực không đều.

• Béo phì: Tăng tải trọng lên khớp gối.

• Bệnh lý toàn thân: Lupus ban đỏ hệ thống, bệnh Lyme…

• Di truyền: Trẻ có người thân từng mắc bệnh khớp có nguy cơ cao hơn.

V. Phương pháp chẩn đoán viêm khớp gối ở trẻ

Bác sĩ sẽ thực hiện các bước sau để chẩn đoán chính xác:

• Khám lâm sàng: Đánh giá triệu chứng, kiểm tra phạm vi vận động khớp, khai thác tiền sử bệnh và chấn thương.

• Xét nghiệm hình ảnh: Chụp X-quang, siêu âm, MRI để đánh giá cấu trúc khớp.

• Xét nghiệm máu, dịch khớp: Tìm dấu hiệu viêm, nhiễm trùng hoặc bệnh lý tự miễn.

Cha mẹ nên đưa trẻ đi khám ngay khi trẻ kêu đau khớp kéo dài trên 2–3 ngày không đỡ.

VI. Cách điều trị viêm khớp gối ở trẻ em

Tùy theo nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng, bác sĩ sẽ chỉ định một hoặc nhiều phương pháp sau:

• Điều trị nguyên nhân: Kháng sinh nếu do vi khuẩn; thuốc đặc trị nếu do lupus hoặc bệnh Lyme.

• Dùng thuốc: Thuốc giảm đau, kháng viêm không steroid (NSAIDs), corticoid – cần tuyệt đối tuân thủ chỉ định bác sĩ.

• Vật lý trị liệu: Giúp cải thiện khả năng vận động, duy trì sức mạnh khớp, tránh teo cơ.

• Phẫu thuật: Áp dụng khi khớp bị tổn thương nghiêm trọng, không đáp ứng điều trị nội khoa.

• Trị liệu thần kinh cột sống: Các bác sĩ sẽ áp dụng các kỹ thuật nắn chỉnh đốt sống, laser trị liệu, shockwave để phục hồi mô khớp.

• Chỉnh hình bàn chân: Với trẻ có bàn chân bẹt, việc đo vòm chân và thiết kế đế chỉnh hình giúp giảm áp lực lên khớp.

VII. Chăm sóc tại nhà giúp giảm đau cho trẻ

Song song với điều trị y tế, việc chăm sóc đúng cách tại nhà sẽ giúp trẻ nhanh chóng hồi phục và giảm đau hiệu quả:

• Nghỉ ngơi hợp lý: Hạn chế vận động mạnh, không bắt trẻ chơi thể thao hoặc chạy nhảy nhiều trong thời gian điều trị. Tuy nhiên, không nên để trẻ nằm bất động quá lâu vì dễ gây cứng khớp.

• Chườm lạnh – chườm ấm đúng cách: Chườm lạnh trong giai đoạn viêm cấp để giảm sưng, đau (khoảng 15–20 phút/lần, 3–4 lần/ngày). Chườm ấm trong giai đoạn mãn để cải thiện tuần hoàn và giãn cơ.

*Lưu ý: Không chườm trực tiếp đá hoặc nước nóng lên da, nên dùng khăn bọc.

• Massage nhẹ nhàng: Xoa bóp vùng quanh khớp (không xoa vào vùng sưng đỏ) giúp thư giãn cơ và lưu thông máu. Nên tham khảo kỹ thuật viên phục hồi chức năng để đảm bảo đúng cách.

• Vận động nhẹ: Hướng dẫn trẻ thực hiện các động tác vận động khớp đơn giản như gập duỗi gối, đi bộ chậm, đạp xe nhẹ. Tránh hoàn toàn các bài tập mang tính bật nhảy hoặc xoay trục gối.

• Dinh dưỡng đầy đủ: Tăng cường các thực phẩm giàu canxi (sữa, phô mai, tôm cua), vitamin D (trứng, cá hồi, ánh nắng sớm), omega-3 (cá béo, hạt lanh). Tránh thực phẩm chứa quá nhiều đường, dầu mỡ công nghiệp vì dễ gây viêm.

• Thuốc giảm đau: Trẻ bị viêm khớp gối có thể giảm đau bằng cách dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ. Không nên cho trẻ dùng thuốc nếu chưa được bác sĩ tư vấn, kể cả thuốc không cần kê đơn.

• Kiểm soát cân nặng: Đảm bảo trẻ duy trì cân nặng phù hợp với chiều cao, tránh tăng cân đột ngột.

VIII. Biến chứng nếu không điều trị kịp thời

Viêm khớp gối ở trẻ em nếu kéo dài không điều trị có thể gây:

• Giảm hoặc mất khả năng vận động khớp

• Biến dạng khớp, dính khớp

• Teo cơ vùng quanh gối

• Nguy cơ tàn phế hoặc bại liệt

• Biến chứng tim mạch nếu viêm lan sang tim

IX. Cách phòng ngừa viêm khớp gối ở trẻ

Phòng ngừa là giải pháp lâu dài giúp trẻ tránh tái phát viêm khớp và duy trì hệ cơ xương khớp khỏe mạnh:

• Duy trì chế độ dinh dưỡng hợp lý: Đảm bảo trẻ được bổ sung đủ dưỡng chất cần thiết cho quá trình phát triển xương: canxi, vitamin D, K2, kẽm, omega-3… Nên cho trẻ đi khám dinh dưỡng định kỳ nếu có dấu hiệu phát triển lệch chuẩn.

• Khuyến khích vận động thể chất an toàn: Cho trẻ tham gia các hoạt động như bơi lội, yoga, đạp xe. Tránh các môn có tác động mạnh lên khớp gối như bóng rổ, bóng đá với cường độ cao khi chưa đủ độ tuổi.

• Theo dõi và can thiệp sớm các bất thường vận động: Khi thấy trẻ đi khập khiễng, hạn chế vận động, than đau bất thường – nên đưa đi khám sớm thay vì chờ tự khỏi.

• Điều chỉnh tư thế sinh hoạt: Hướng dẫn trẻ ngồi đúng tư thế, tránh ngồi xổm, quỳ gối quá lâu – những tư thế gây áp lực lên khớp gối.

• Quản lý cân nặng hiệu quả: Kiểm soát lượng calo hấp thu phù hợp với độ tuổi và mức độ hoạt động của trẻ. Hạn chế thức ăn nhanh, nước ngọt có ga.

Viêm khớp gối ở trẻ em là bệnh lý không thể chủ quan. Dù có thể điều trị khỏi hoàn toàn nếu phát hiện sớm, nhưng nếu để kéo dài, bệnh có thể gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng cho trẻ trong hiện tại và tương lai. Cha mẹ cần trang bị đầy đủ kiến thức để nhận biết sớm các dấu hiệu, kịp thời đưa trẻ đi khám và điều trị tại cơ sở y tế chuyên khoa.

Câu hỏi thường gặp (FAQ)

1. Viêm khớp gối ở trẻ em có tự khỏi không?
Không. Bệnh cần được điều trị đúng cách, nếu không có thể tiến triển thành mạn tính, gây biến chứng.

2. Trẻ bị viêm khớp có nên tập thể dục không?
Có, nhưng cần lựa chọn bài tập phù hợp, tránh các hoạt động có tác động mạnh lên khớp gối.

3. Viêm khớp gối ở trẻ có di truyền không?
Một số trường hợp có yếu tố di truyền. Mặc dù phần lớn các trường hợp viêm khớp gối ở trẻ không do di truyền, nhưng nếu trong gia đình có người mắc bệnh lý tự miễn như viêm khớp dạng thấp, lupus ban đỏ, bệnh lý mô liên kết… thì trẻ có nguy cơ cao hơn. Di truyền không phải là yếu tố duy nhất, nhưng đóng vai trò quan trọng trong cơ chế hình thành bệnh.

4. Khi nào nên đưa trẻ đi khám xương khớp?
Ngay khi trẻ có biểu hiện đau kéo dài, sưng đỏ khớp, khó đi lại, sốt không rõ nguyên nhân.

5. Trẻ bị viêm khớp có nên dùng thuốc giảm đau không?
Có thể dùng theo chỉ định của bác sĩ. Tuyệt đối không tự ý dùng thuốc giảm đau kéo dài cho trẻ.

Nếu trẻ có dấu hiệu bất thường ở khớp gối, đừng chần chừ – hãy đưa trẻ đến thăm khám tại Phòng khám xương khớp Cao Khang để được tư vấn và can thiệp kịp thời.