Thoái hóa đa khớp là một trong những bệnh lý xương khớp phổ biến, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh, đặc biệt là người cao tuổi. Việc nhận biết sớm và điều trị đúng cách đóng vai trò quan trọng trong việc làm chậm quá trình thoái hóa, duy trì khả năng vận động và hạn chế biến chứng nguy hiểm.
Thoái hóa đa khớp là gì?
Thoái hóa đa khớp (tên tiếng anh là Polyarthritis) là tình trạng ít nhất hai khớp hoặc nhiều hơn cùng bị thoái hóa – một hiện tượng xảy ra khi sụn khớp và các cấu trúc quanh khớp bị bào mòn, làm mất đi chức năng bảo vệ và hấp thụ lực tác động trong quá trình vận động. Tình trạng này khiến các đầu xương ma sát trực tiếp với nhau, gây đau, sưng viêm và hạn chế vận động. Các khớp thường bị ảnh hưởng bao gồm: khớp gối, khớp háng, cột sống, khớp vai, cổ tay và các khớp nhỏ ở bàn tay, bàn chân.
Nguyên nhân gây thoái hóa đa khớp
Nhiều yếu tố có thể thúc đẩy quá trình thoái hóa xảy ra đồng thời ở nhiều khớp. Việc nhận biết các nguyên nhân phổ biến giúp người bệnh có hướng phòng ngừa hiệu quả hơn.
- Lão hóa tự nhiên: Tuổi càng cao, khả năng tổng hợp collagen và các chất cần thiết cho sụn khớp càng giảm.
- Di truyền: Người có tiền sử gia đình mắc bệnh xương khớp có nguy cơ cao hơn.
- Chấn thương khớp: Tổn thương do tai nạn, va chạm lặp đi lặp lại mà không điều trị đúng cách có thể làm khớp suy yếu dần.
- Cân nặng vượt mức: Béo phì tạo áp lực lớn lên các khớp chịu tải như gối, háng, cột sống.
- Nghề nghiệp đặc thù: Người thường xuyên mang vác nặng, đứng lâu hoặc thao tác lặp lại dễ bị tổn thương khớp.
- Rối loạn nội tiết tố: Suy giảm estrogen ở phụ nữ tiền mãn kinh – mãn kinh ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe xương khớp.
- Bệnh lý nền: Gout, viêm khớp dạng thấp, tiểu đường, xơ vữa động mạch… làm tăng nguy cơ viêm và tổn thương sụn khớp.
Các triệu chứng thường gặp
Các dấu hiệu của thoái hóa đa khớp có thể khởi phát âm thầm và tăng dần theo thời gian. Việc nhận biết sớm giúp việc điều trị đạt hiệu quả cao hơn.
- Đau nhức khớp: Đau tăng khi vận động, giảm khi nghỉ ngơi. Mức độ đau có thể âm ỉ hoặc dữ dội tùy mức độ tổn thương.
- Cứng khớp buổi sáng: Tình trạng khớp bị “đơ” vào sáng sớm, thường kéo dài dưới 30 phút.
- Khớp phát ra tiếng kêu: Khi vận động, người bệnh có thể nghe thấy tiếng lục cục do đầu xương ma sát với nhau.
- Hạn chế vận động: Tầm vận động giảm dần theo thời gian, gây khó khăn khi sinh hoạt.
- Sưng nóng tại khớp: Đặc biệt ở các khớp có biểu hiện viêm, đi kèm cảm giác đau khi chạm vào.
- Biến dạng khớp: Giai đoạn muộn có thể quan sát thấy lệch trục khớp, nổi gai xương hoặc phình to tại vùng khớp tổn thương.
Các vị trí thường bị thoái hóa
Không phải tất cả các khớp đều bị thoái hóa cùng một lúc, nhưng các khớp chịu lực hoặc hoạt động nhiều thường dễ bị tổn thương nhất:
- Khớp gối
- Khớp háng
- Cột sống thắt lưng và cổ
- Khớp vai
- Khớp bàn tay, cổ tay, cổ chân
Các phương pháp chẩn đoán bệnh
Việc chẩn đoán thoái hóa đa khớp đòi hỏi sự kết hợp giữa thăm khám lâm sàng và các xét nghiệm hình ảnh:
- Khám lâm sàng: Đánh giá các dấu hiệu đau, cứng, sưng khớp, giới hạn vận động và tiền sử bệnh lý.
- Chụp X-quang: Giúp phát hiện các dấu hiệu hẹp khe khớp, gai xương, xơ xương dưới sụn.
- Chụp MRI: Đánh giá kỹ hơn về mô mềm quanh khớp như sụn, dây chằng, màng hoạt dịch…
- Xét nghiệm máu, dịch khớp: Giúp loại trừ các nguyên nhân viêm khớp khác như viêm khớp dạng thấp, gout hoặc nhiễm trùng.
Điều trị thoái hóa đa khớp
Điều trị thoái hóa đa khớp cần kết hợp nhiều phương pháp nhằm giảm đau, cải thiện vận động và làm chậm tiến trình thoái hóa.
Dùng thuốc
- Thuốc giảm đau, kháng viêm (NSAIDs): Thường được sử dụng trong giai đoạn đau nhiều hoặc có biểu hiện viêm rõ rệt. Tuy nhiên, cần lưu ý tác dụng phụ trên dạ dày, gan, thận.
- Thuốc bảo vệ sụn khớp: Glucosamine sulfate, diacerein, chondroitin hoặc piascledine giúp hỗ trợ tái tạo sụn, giảm tốc độ mài mòn.
- Tiêm nội khớp: Corticoid giúp giảm nhanh viêm, trong khi acid hyaluronic (chất nhờn) giúp cải thiện khả năng vận động và giảm ma sát tại khớp.
Vật lý trị liệu
- Tập phục hồi chức năng: Bao gồm các bài tập kéo giãn, tăng cường sức mạnh cơ quanh khớp, cải thiện độ linh hoạt.
- Liệu pháp hỗ trợ: Trị liệu bằng nhiệt, siêu âm, điện xung giúp giảm đau và tăng tuần hoàn tại vùng khớp bị tổn thương.
Phẫu thuật
Phương pháp này dụng khi khớp bị tổn thương nặng, biến dạng nghiêm trọng, không đáp ứng với điều trị nội khoa. Có thể bao gồm thay khớp nhân tạo hoặc chỉnh trục khớp.
Y học cổ truyền
Châm cứu, bấm huyệt, xoa bóp hoặc dùng thảo dược giúp giảm đau, thư giãn cơ và hỗ trợ lưu thông khí huyết.
Thay đổi lối sống
- Duy trì cân nặng hợp lý
- Chế độ ăn giàu canxi, vitamin D, omega-3
- Tập thể dục nhẹ nhàng thường xuyên: đi bộ, bơi lội, yoga…
- Tránh tư thế xấu và hạn chế mang vác nặng
Xem thêm: Nguyên nhân thoái hóa khớp háng ở người trẻ và cách điều trị
Cách phòng ngừa thoái hóa đa khớp
Chủ động phòng ngừa từ sớm là biện pháp hiệu quả giúp giảm nguy cơ mắc bệnh và làm chậm tiến trình thoái hóa.
- Tập luyện thể chất điều độ từ sớm
- Ăn uống đủ chất, tăng rau xanh và thực phẩm giàu kháng viêm
- Kiểm soát cân nặng hợp lý
- Nghỉ ngơi hợp lý, tránh làm việc quá sức hoặc ngồi lâu một tư thế
- Khám sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm bệnh lý xương khớp
Biến chứng nếu không điều trị kịp thời
Khi bệnh tiến triển nặng mà không được can thiệp đúng cách, người bệnh có thể gặp các biến chứng nghiêm trọng:
- Biến dạng khớp: lệch trục, phì đại khớp
- Mất chức năng vận động, giảm khả năng tự chăm sóc
- Teo cơ do ít vận động
- Tăng nguy cơ tàn phế và suy giảm chất lượng cuộc sống
Thoái hóa đa khớp là bệnh lý mạn tính, tiến triển chậm nhưng gây ảnh hưởng lớn đến khả năng vận động và sinh hoạt của người bệnh. Việc thăm khám sớm và điều trị kịp thời sẽ giúp kiểm soát triệu chứng, giảm nguy cơ biến chứng và duy trì chất lượng cuộc sống.
Tại Phòng khám Xương Khớp Cao Khang, chúng tôi cung cấp các giải pháp chẩn đoán, điều trị và phục hồi chức năng cá nhân hóa, phù hợp cho từng tình trạng bệnh, giúp người bệnh lấy lại khả năng vận động và cuộc sống thoải mái hơn mỗi ngày.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Thoái hóa đa khớp có chữa khỏi được không?
Bệnh không thể chữa khỏi hoàn toàn, nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát tốt nếu được chẩn đoán sớm và điều trị đúng cách.
2. Người trẻ có bị thoái hóa đa khớp không?
Có. Tuy hiếm gặp hơn người lớn tuổi, nhưng người trẻ vẫn có thể mắc bệnh do chấn thương, di truyền hoặc lối sống kém vận động.
3. Nên ăn gì để hỗ trợ điều trị thoái hóa đa khớp?
Ưu tiên thực phẩm giàu canxi, vitamin D, omega-3 như cá béo, sữa, trứng, rau xanh đậm. Hạn chế đồ chiên rán, nhiều muối và đường.
4. Tập thể dục có tốt cho người bị thoái hóa đa khớp không?
Có. Người bệnh nên tập luyện các bài tập nhẹ như yoga, bơi lội, đi bộ chậm… để duy trì độ linh hoạt và giảm cứng khớp.
5. Khi nào cần phẫu thuật thay khớp?
Khi khớp bị tổn thương nặng, không còn đáp ứng với thuốc và vật lý trị liệu, gây đau dai dẳng hoặc mất chức năng vận động.
