Gãy xương là một chấn thương phổ biến trong cuộc sống hàng ngày, từ tai nạn lao động, té ngã, đến va chạm thể thao. Trong quá trình điều trị, các loại nẹp cố định gãy xương đóng vai trò then chốt, giúp ổn định xương, giảm đau và hỗ trợ quá trình hồi phục. Vậy có những loại nẹp nào? Loại nào phù hợp với từng vị trí gãy xương? Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn.
Nẹp cố định là gì và có vai trò gì trong điều trị gãy xương?
Nẹp cố định (Splint) là một thiết bị được sử dụng để bảo vệ và giữ ổn định vị trí xương bị gãy hoặc tổn thương. Khác với bó bột – thường được làm kín và dùng cho điều trị dài hạn, nẹp thường mang tính linh hoạt hơn, dễ tháo lắp và điều chỉnh, phù hợp trong nhiều giai đoạn khác nhau của quá trình điều trị.
Việc sử dụng các loại nẹp cố định gãy xương giúp:
- Ngăn chặn xương bị di lệch thêm: Một khi xương đã gãy, bất kỳ cử động nào cũng có thể làm tình trạng tệ hơn. Nẹp giúp giữ ổn định phần xương tại chỗ.
- Hạn chế tổn thương mô mềm xung quanh: Khi xương di chuyển, chúng có thể cắt vào cơ, mạch máu hoặc thần kinh. Nẹp bảo vệ phần mô mềm không bị ảnh hưởng thêm.
- Giảm đau đáng kể: Việc bất động vùng bị chấn thương giúp cơn đau giảm nhanh chóng và hiệu quả hơn so với để tự do.
- Tạo điều kiện cho xương liền đúng cách: Khi được cố định đúng vị trí, xương có thể liền lại theo đúng trục giải phẫu, tránh biến dạng sau hồi phục.
Các loại nẹp cố định gãy xương phổ biến hiện nay
Tùy vào mức độ gãy xương, vị trí tổn thương và mục đích sử dụng (cấp cứu hay điều trị lâu dài), bác sĩ sẽ chỉ định loại nẹp phù hợp. Dưới đây là danh sách các loại nẹp cố định gãy xương thường được sử dụng trong lâm sàng và cấp cứu:
Nẹp bột (Plaster Splint)
Đây là loại nẹp truyền thống được làm từ thạch cao hoặc sợi thủy tinh. Nẹp được quấn quanh vùng gãy và để khô cứng lại.
- Ưu điểm: Cố định chắc chắn, chi phí thấp, phù hợp với nhiều vị trí gãy.
- Nhược điểm: Nặng, không chống nước, dễ nứt vỡ nếu va chạm mạnh.
- Ứng dụng: Gãy xương tay, chân, cẳng tay, cẳng chân trong điều trị nội trú.
Nẹp nhôm (Aluminum Splint)
Nẹp làm từ nhôm mỏng, có thể uốn cong theo hình dạng của chi bị tổn thương, thường đi kèm lớp lót mềm để giảm đau.
- Ưu điểm: Nhẹ, dễ sử dụng, phù hợp sơ cứu ban đầu.
- Nhược điểm: Không cố định chắc chắn trong điều trị lâu dài.
- Ứng dụng: Sơ cứu tại chỗ, dùng trong xe cứu thương hoặc vùng sâu vùng xa.
Nẹp vải có thanh nẹp nhôm bên trong (Velcro Splint)
Loại nẹp hiện đại kết hợp giữa vải mềm và thanh nẹp cứng bên trong. Có khóa dán để dễ điều chỉnh.
- Ưu điểm: Thoải mái, dễ tháo lắp, vệ sinh dễ dàng.
- Nhược điểm: Giá thành cao hơn, không thích hợp với gãy phức tạp.
- Ứng dụng: Gãy cổ tay, cổ chân, nứt xương nhẹ, sau tháo bột hoặc dùng trong phục hồi chức năng.
Nẹp hút chân không (Vacuum Splint)
Là loại nẹp mềm có các hạt bên trong, khi hút chân không sẽ cứng lại và giữ cố định chi thể.
- Ưu điểm: Tạo khuôn chính xác, dễ vận chuyển bệnh nhân.
- Nhược điểm: Chi phí cao, chủ yếu dùng trong cấp cứu.
- Ứng dụng: Tai nạn giao thông, chấn thương vận động viên, quân y…
Nẹp mềm (Soft Splint)
Làm từ chất liệu xốp hoặc vải, giúp nâng đỡ nhẹ vùng chấn thương mà không cố định hoàn toàn.
- Ưu điểm: Thoải mái, dễ chịu, không gây chèn ép.
- Nhược điểm: Không đủ ổn định cho gãy xương di lệch.
- Ứng dụng: Tổn thương nhẹ, bong gân, trẻ nhỏ hoặc dùng trong giai đoạn phục hồi.
Nẹp Thomas hoặc nẹp kéo (Traction Splint)
Thiết bị chuyên dụng dùng trong chấn thương xương đùi, giúp kéo giãn chi và cố định từ xa.
- Ưu điểm: Giảm đau nhanh, hạn chế tổn thương thứ phát.
- Nhược điểm: Cần chuyên môn cao để sử dụng đúng cách.
- Ứng dụng: Gãy xương đùi trong cấp cứu và vận chuyển.
Nẹp chuyên dụng theo vùng (ngón tay, cổ tay, cổ chân…)
Nẹp được thiết kế riêng theo vùng cơ thể như nẹp ngón tay, nẹp cổ tay, nẹp bàn chân…
- Ưu điểm: Gọn nhẹ, tính thẩm mỹ cao, dễ sử dụng hằng ngày.
- Nhược điểm: Không thay thế được bó bột nếu gãy xương phức tạp.
- Ứng dụng: Gãy xương ngón, nứt cổ tay, chấn thương vùng nhỏ.
Xem thêm: tư thế nằm ngủ khi bị gãy xương đòn
Cách chọn loại nẹp phù hợp
Không phải cứ gãy xương là có thể dùng bất kỳ loại nẹp nào. Mỗi vị trí gãy, mức độ tổn thương và thể trạng bệnh nhân sẽ phù hợp với những loại nẹp cố định gãy xương khác nhau. Một số tiêu chí cần xem xét:
- Vị trí và loại xương bị gãy: Xương nhỏ hay lớn, khớp hay thân xương, chi trên hay chi dưới.
- Mức độ tổn thương: Có di lệch không, tổn thương phần mềm kèm theo không.
- Giai đoạn điều trị: Cấp cứu, điều trị chính hay giai đoạn phục hồi.
- Tình trạng người bệnh: Trẻ em, người cao tuổi, vận động viên có nhu cầu và khả năng khác nhau.
Lưu ý: Việc lựa chọn nẹp cần được thực hiện bởi bác sĩ chuyên khoa chấn thương chỉnh hình.
Những lưu ý khi sử dụng các loại nẹp cố định gãy xương
- Không tự ý nẹp tại nhà nếu chưa được hướng dẫn.
- Theo dõi các dấu hiệu bất thường như sưng, tím tái, tê bì – có thể do chèn ép mạch máu.
- Không tháo nẹp giữa chừng nếu chưa có chỉ định.
- Giữ vùng nẹp luôn khô ráo, sạch sẽ, tránh nhiễm trùng da.
- Tái khám đúng lịch để điều chỉnh hoặc thay nẹp nếu cần.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
Có thể đeo nẹp thay cho bó bột được không?
Trong nhiều trường hợp nhẹ, bác sĩ có thể chỉ định nẹp thay vì bó bột, đặc biệt là ở giai đoạn phục hồi. Tuy nhiên, gãy xương di lệch thường cần bó bột hoặc phẫu thuật cố định.
Dùng nẹp bao lâu thì có thể tháo ra?
Thời gian mang nẹp tùy thuộc vào vị trí và mức độ gãy xương.
– Với các vết nứt nhỏ hoặc gãy không di lệch: thường từ 2–4 tuần.
– Với gãy xương cần thời gian liền lâu hơn: có thể 4–6 tuần hoặc lâu hơn.
Bệnh nhân không nên tự ý tháo nẹp tại nhà, vì có thể khiến xương di lệch hoặc gây biến chứng. Việc tháo nẹp cần được thực hiện theo chỉ định của bác sĩ sau khi chụp phim kiểm tra tiến triển liền xương.
Mang nẹp có tắm được không?
Không nên nếu nẹp không chống nước. Có thể dùng túi bọc chuyên dụng hoặc tháo nẹp khi được bác sĩ cho phép.
Sau tháo nẹp có cần tập vật lý trị liệu không?
Có. Tập giúp phục hồi vận động, tránh teo cơ và cứng khớp. Nên làm theo hướng dẫn của bác sĩ.
Kết luận
Hiểu và lựa chọn đúng các loại nẹp cố định gãy xương giúp quá trình điều trị diễn ra thuận lợi, giảm thiểu biến chứng và phục hồi tốt hơn. Nếu bạn đang gặp chấn thương xương khớp, hãy đến các cơ sở y tế chuyên khoa để được thăm khám, chẩn đoán chính xác và hướng dẫn sử dụng nẹp phù hợp.
Xem thêm: Bị gãy xương ăn và kiếng gì?
